Ο Συνήγορος του Πολίτη κλήθηκε να διαμεσολαβήσει κατόπιν αναφορών πολιτών σχετικά
με πολεοδομικές και περιβαλλοντικές παραβάσεις κατά την κατασκευή επί μέρους
τμημάτων Σύνθετου Τουριστικού Καταλύματος και των υποστηρικτικών αυτού έργων στην
περιοχή Κουμπάρα – Διακοφτό και διανοίξεις οδών εντός και εκτός ιδιωτικών εκτάσεων
στην περιοχή Παπά, παρεμβάσεις σε παρακείμενο ρέμα και υγρότοπο και απολήψεις
υδάτων για την εξυπηρέτηση ξενοδοχειακού συγκροτήματος. Οι καταγγελίες για
παρεμβάσεις των εκμεταλλευτριών εταιρειών στις περιοχές ενδιαφέροντος ήταν διαδοχικές
και ανάγονται σε χρόνο που προσεγγίζει την εικοσαετία.
Η Ανεξάρτητη Αρχή απευθύνθηκε στις αρμόδιες υπηρεσίες και πραγματοποίησε επιτόπια
επίσκεψη στην Ίο κατά μήνα Ιούνιο 2023, επίσκεψη στα γραφεία της Υπηρεσίας Δόμησης
Θήρας και διευρυμένη σύσκεψη στην Ερμούπολη με τις συναρμόδιες υπηρεσίες.
Ο Συνήγορος του Πολίτη διαπίστωσε τη μη επαρκή επικοινωνία των εμπλεκόμενων στη
διερεύνηση του θέματος φορέων, γεγονός που καθιστούσε δυσχερή την μεταξύ των
υπηρεσιών πλήρη γνώση των ενεργειών και των συμπερασμάτων τους σε κάθε στάδιο της
διαδικασίας.
Ωστόσο, υπήρξαν συνεχόμενες ενέργειες των περισσότερων συναρμοδίων υπηρεσιών,
γεγονός που αποτιμάται ιδιαίτερα θετικά, ιδίως αν ληφθεί υπόψη η ακραία υποστελέχωση
των υπηρεσιών πεδίου για τη γεωγραφική περιοχή των Κυκλάδων, ο όγκος υποθέσεων
που καλούνται να διαχειριστούν και οι συνεχείς δικαστικές προσφυγές κατά των
εκδιδομένων διοικητικών πράξεων στην παρούσα υπόθεση. Σε κάθε περίπτωση
επισημαίνεται ότι η υποστελέχωση των υπηρεσιών πεδίου οδηγεί στην αδυναμία
διεξαγωγής τακτικών αυτοψιών, ενώ παράλληλα παρατηρείται υπέρμετρη καθυστέρηση
στην επιβολή κυρώσεων, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του ουσιαστικού ελέγχου των
τελεσθεισών παρεμβάσεων.
Στις περιοχές ενδιαφέροντος προέκυψε δραστηριότητα για την τουριστική αξιοποίησή τους
από ένα πλέγμα εταιρειών και φυσικών προσώπων που εκκίνησε με την έκδοση
οικοδομικών αδειών περιορισμένης κλίμακας (αφορούσαν στην κατασκευή οικιών). Η
οικοδομική δραστηριότητα εξελισσόταν επεκτεινόμενη, με προσθήκη νέων κτιρίων και
λοιπές παρεμβάσεις (είτε με αναθεωρήσεις των αρχικών οικοδομικών αδειών είτε, κυρίως,
καθ’ υπέρβαση αυτών), το σύνολο των οποίων φέρεται πλέον είτε ως νομιμοποιημένο είτε
ως υπαχθέν σε καθεστώς τακτοποίησης. Η δομημένη επιφάνεια που προέκυψε στη μία
περιοχή ενδιαφέροντος (Διακοφτό) είναι υπερτριπλάσια της αρχικά προβλεπόμενης και
σημαντικό ποσοστό αυτής χαρακτηρίζεται κατηγορίας 5.
Ερωτήματα προκύπτουν σχετικά με τον χρόνο κατασκευής των υπερβάσεων αυτών (πριν ή μετά το 2011) και συνακόλουθα της δυνατότητας υπαγωγής τους σε καθεστώς τακτοποίησης.
Σε κάθε περίπτωση η υλοποιημένη αυτή δόμηση πρέπει να συνυπολογιστεί σε περίπτωση επανένταξης τηςπεριοχής σε στρατηγική επένδυση.
Παρατηρείται επίσης ότι, ανεξαρτήτως της εκ των υστέρων τακτοποίησης ή άλλως
νομιμοποίησης, οι παρεμβάσεις κατά παράβαση του θεσμικού πλαισίου έχουν ως
αποτέλεσμα την υλοποίησή τους χωρίς τις απαραίτητες εκ των προτέρων εγκρίσεις (π.χ.
αρχιτεκτονικού ελέγχου δεδομένου ότι η Ίος είναι χαρακτηρισμένη ως τόπος ιδιαίτερου
φυσικού κάλλους).
Ταυτόχρονα κατασκευάστηκε γέφυρα σε συνέχεια χορήγησης περιβαλλοντικών όρων και
παραχώρησης δικαιώματος χρήσης χώρου αιγιαλού. Ωστόσο διαπιστώθηκε η μη τήρηση
των περιβαλλοντικών όρων (διαφοροποίηση στον τρόπο κατασκευής της γέφυρας από τον
εγκεκριμένο σχεδιασμό) ενώ το Συμβούλιο της Επικρατείας, κατόπιν σχετικής προσφυγής,
ακύρωσε τις Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις περιβαλλοντικής έγκρισης και παραχώρησης
αιγιαλού.
Ωστόσο, από την στιγμή που το συγκεκριμένο Σύνθετο Τουριστικό Κατάλυμα έχει
χαρακτηριστεί ως στρατηγική επένδυση μπορεί να χωρέσει εκ νέου παραχώρηση αιγιαλού
για την κατασκευή έργου, δεδομένου ότι η σχετική παρέμβαση (κατασκευή γέφυρας) έχει
θεωρηθεί (απόφαση Γενικού Γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων) ασήμαντη
περιβαλλοντική βλάβη.
Ως προς το ζήτημα της διάνοιξης οδών εξυπηρέτησης των εγκαταστάσεων εντός μεγάλης
ιδιωτικής έκτασης, διαπιστώνεται η υλοποίηση του έργου κατά χρόνο που δεν ήταν νομικά
εφικτή η ενοποίηση των επί μέρους ιδιοκτησιών και η διάνοιξη οδών θεωρείτο ιδιωτική
πολεοδόμηση.
Η εκ των υστέρων νομοθετική παρέμβαση που επέτρεψε την ενοποίηση των όμορων εκτάσεων δεν αντιμετωπίζει, κατά την άποψη της Αρχής, το πολύ σοβαρό ζήτημα
της περιβαλλοντικής εκτίμησης έργων τέτοιας κλίμακας.
Η άποψη της αρμόδιας Διεύθυνσης του ΥΠΕΝ για τη μη ανάγκη περιβαλλοντικής αδειοδότησης καθώς τα έργα αυτά θα εξεταστούν στην συνολική περιβαλλοντική μελέτη της στρατηγικής επένδυσης, δεν λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι τα έργα αυτά (διανοίξεις δρόμων μεγάλου μήκους) έχουν ήδη υλοποιηθεί.
Ως προς την εκκρεμούσα οριοθέτηση ρέματος στην περιοχή Παπά, έχουν ήδη καταγραφεί
επεμβάσεις οι οποίες αλλοίωσαν την εκβολή του, παρεμποδίζοντας την ελεύθερη ροή των
υδάτων. Το γεγονός αυτό πρέπει να συνεκτιμηθεί τόσο στη διαδικασία οριοθέτησης και
ενδεχόμενης διευθέτησης του ρέματος όσο και στην εκτίμηση της ανάγκης αποκατάστασης
ενδεχόμενης περιβαλλοντικής ζημίας στον παρακείμενο προστατευόμενο υγρότοπο.
Ιδιαίτερα κρίσιμο είναι να ελεγχθούν οι υπάρχουσες (αδειοδοτημένες και μη) γεωτρήσεις
στις περιοχές ενδιαφέροντος, ώστε να εξασφαλισθεί ότι οι απολήψεις είναι σε συμφωνία με
την επάρκεια των υπόγειων υδατικών πόρων, δεδομένης της σοβαρής λειψυδρίας που
παρατηρείται στην Ίο.