Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, της EUROSTAT το 74,6% των πολιτών δαπανούν πάνω από το 40% του εισοδήματός του για την καταβολή του ενοικίου, με απόρροια το βιοτικό τους επίπεδο να φθίνει καθημερινώς σημαντικά.
Ήδη από το 1948 στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ κατοχυρώθηκε στο άρθρο 25 παρ. 1 το δικαίωμα στην αξιοπρεπή στέγαση. Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε η ανάγκη διαμόρφωσης μιας δίκαιης, και με κοινωνικό πρόσημο, στεγαστικής πολιτικής αποτελεί κεντρικό ζητούμενο για τα σύγχρονα κράτη, καθώς σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της EUROSTAT από το 2018 έχει σημειωθεί αύξηση ενοικίων κατά 52%! Η εφαρμογή της αρχής της αξιοπρέπειας, όπως καταγράφθηκε στο προοίμιο της Διακήρυξης, αλλά και στο άρθρο 1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου μαρτυρά ότι το δικαίωμα σε μια κατάλληλη στέγαση αποτελεί ειδικότερη έκφανση της προσωπικότητας του ανθρώπου, όπως αυτή αποτυπώνεται στις οικίες διατάξεις του άρθρου 5 παρ. 5, συνδυαστικά με το άρθρο 2 παρ. 1 και το άρθρο 21 παρ. 4 Συντάγματος. Η λήψη θετικών μέτρων από την πολιτεία με στοχευμένες ενέργειες και παρεμβάσεις, όπως η διάθεση προς ενοικίαση άδειων κατοικιών, οι οποίες υπάγονται στη διαδικασία πλειστηριάσεως ή η υλοποίηση προγραμμάτων στέγασης.
Η διάταξη του άρθρου 25 παρ. 1 της Οικουμενικής Διακήρυξης δεν περιορίστηκε αυστηρά μόνον στην προάσπιση του κοινωνικού δικαιώματος για τη στέγαση των απόρων ή των πολιτών με χαμηλά εισοδηματικά κριτήρια, αλλά έθεσε κάποια καθολικά standards για όλους τους πολίτες. Συγκεκριμένα, σε αντιδιαστολή με τη στενή γραμματική διατύπωση του άρθρου 21 παρ. 4 του Συντάγματος, ο Χάρτης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, συνδυαστικά με το άρθρο 11 του Συμφώνου για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώματα του ΟΗΕ θέτουν σε πρώτο πλάνο την καθολική προστασία όλων, παράλληλα με την ύπαρξη κάποιων γενικών κριτηρίων, τα οποία συνθέτουν τις προϋποθέσεις ενός σύγχρονου αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου, με απώτερο σκοπό, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το άρθρο 11 του Συμφώνου, τη συνεχή βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης.
Η οικεία συνταγματική διάταξη του άρθρου 21 παρ. 4 Συντάγματος χαράσσει in concreto τα όρια εφαρμογής των ευνοϊκών ρυθμίσεων, καθώς αναφέρεται σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες («για αυτές/αυτούς που στερούνται ή που στεγάζονται ανεπαρκώς»), οι οποίες τυγχάνουν προστασίας. Η γενικότερη προστασία όλων των πολιτών μπορεί να προκύψει έπειτα από την εφαρμογή της συστηματικής ερμηνείας της συνταγματικής διάταξης, συνδυαστικά με τις κείμενες διεθνείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις, οι οποίες διαμορφώνουν ένα συνολικότερο πλέγμα προστασίας. Έτσι, το άρθρο 25 παρ. 1 του Χάρτη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ χαράσσει το ευρύτερο πλαίσιο κρατικής μέριμνας και προστασίας των πολιτών, καθώς θέτει ως υποχρέωση της πολιτείας τη διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου, το οποίο είναι αδύνατον να προκύψει, εάν οι πολίτες καταβάλλουν πάνω από το 40% του μισθού του στη μηνιαία καταβολή ενοικίου.
Αν και σαφώς ο ΟΗΕ και οι Διεθνείς Οργανισμοί, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) ανά τακτά χρονικά διαστήματα στρέφουν το βλέμμα τους σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, οι οποίες χρήζουν ειδικής μέριμνας Αναπηρίες – εξού και η υιοθέτηση ειδικών Διεθνών Συνθηκών -, όπως παραδείγματος χάριν η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού ή η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, παρ’ όλα ταύτα το άρθρο 25 παρ. 1 χαράζει το απαραίτητο γενικό πλαίσιο για την ύπαρξη και εφαρμογή ενός ενιαίου προστακτικού κανόνα -καθολικά- χωρίς αστερίσκους και εξαιρέσεις, το οποίο ενισχύεται από τα ειδικά Ψηφίσματα ή τις ειδικές Συστάσεις των Οργάνων των Διεθνών Οργανισμών, όπως το κείμενο του ΠΟΥ με τις κατευθυντήριες γραμμές για τη στέγαση και την υγεία. Προς επίρρωση των παραπάνω, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με το Ψήφισμα (2019/2187 (ΙΝΙ)) έθεσε ακόμη ένα κριτήριο, πέραν της αξιοπρεπούς στέγασης, αυτού της οικονομικά προσιτής!
Η πρόσβαση στην κατάλληλη στέγαση αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εξασφάλιση ενός αξιοπρεπούς βιοτικού επίπεδου, τόσο για τα ίδια τα άτομα, όσο και για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειά τους.
Αν λάβουμε υπόψιν ότι, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά δεδομένα της EUROSTAT, το 74,6% των πολιτών δαπανούν πάνω από το 40% του εισοδήματός του για την καταβολή του ενοικίου, γίνεται κατανοητό πως η μεταγενέστερη προσθήκη της προϋπόθεσης του οικονομικού κριτηρίου του Ψηφίσματος της ΕΕ συνάδει με το γενικότερο πλαίσιο, το οποίο έχει οριστεί από τις κείμενες διατάξεις των διεθνών Συνθηκών. Η επιλογή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να εναρμονιστεί με τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΗΕ για τη διασφάλιση της αξιοπρεπούς, κατάλληλης, υγιεινής και οικονομικά προσιτής στέγασης δηλώνει τη βούληση της Ευρωπαίας νομοθέτριας/του Ευρωπαίου νομοθέτη να αναγνωρίσει την ανάγκη καθολικής νομοθετικής πρόβλεψης για την προστασία του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της, σε μια περίοδο, όπου η πρώτη και βασική προϋπόθεση βρίσκεται σε κρίση.
Η προστασία των αστέγων και των οικονομικά ασθενέστερων πολιτών, ως πιο ευάλωτων αποτελεί αδιαμφισβήτητα, πέραν από αμιγώς συνταγματική υποχρέωση μέριμνα με κοινωνικό πρόσημο. Όμως, πλέον θα πρέπει οι χώρες να εγκύψουν στο διογκούμενο ζήτημα της στεγαστικής κρίσης, η οποία αποτελεί ένα διεθνές φαινόμενο που πλήττει κατάφορα, ιδιαίτερα κάποιες κοινωνικές ομάδες, όπως παραδείγματος χάριν τις/τους μισθώτριες/τούς, οι οποίοι καλούνται να δίνουν, όπως αποδεικνύεται και η στατιστική έρευνα της EUROSTAT πάνω από το 40% του μισθού τους στη καταβολή ενοικίου, με αποτέλεσμα να μειώνεται σημαντικά η ποιότητα του βιοτικού τους επιπέδου.
Επομένως, γίνεται κατανοητό ότι, η λήψη θετικών μέτρων τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό επίπεδο θα συμβάλει ουσιαστικά στην ανάσχεση και τον περιορισμό της επιθετικής αύξησης των ενοικίων και παράλληλα θα ενισχύσει τα κίνητρα ειδικά των νεότερων πολιτών να προβούν σε κάποια επένδυση ακινήτου ή έστω στη διατήρηση του ισχύοντος βιοτικού τους επιπέδου.
* Η κ. Ειρήνη Περπερίδου είναι Δικηγόρος, συνεργάτης στην «ΚΡΕΜΑΛΗΣ-Δικηγορική Εταιρεία», κάτοχος LL.M (2), Master of Arts και Φιλόλογος-Γλωσσολόγος.