Θερμότατης υποδοχής έτυχε η εσπερίδα με θέμα: «Νόμος 5089/2024 για την ισότητα στον πολιτικό γάμο. Πρώτες προσεγγίσεις», και διά ζώσης στις εγκαταστάσεις της Νομικής Βιβλιοθήκης, και live streaming. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Εταιρία Οικογενειακού Δικαίου (ΕΟΔ), σε συνεργασία με τη Νομική Βιβλιοθήκη, στις 11 Μαρτίου. Ομιλήτριες ήταν η Ιωάννα Κονδύλη, Αναπλ. Καθηγήτρια Νομικής Σχολής Αθηνών, η Λένα Ζερβογιάννη, Αναπλ. Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΑΠΘ και η Βιργινία Περάκη, Επίκ. Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΔΠΘ. Τον συντονισμό της συζήτησης είχε η Έφη Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Ομ. Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΑΠΘ.
Την εκδήλωση προλόγισε ο πρόεδρος της ΕΟΔ, ε.τ. Εισαγγελέας Αρείου Πάγου Ιωάννης Τέντες, ο οποίος χαρακτήρισε τον Ν. 5089/2024 ως μια τολμηρή καινοτομία στο Οικογενειακό Δίκαιο και επεσήμανε τον ρόλο της ΕΟΔ στην ανάδειξη των προβλημάτων που θα χρειαστεί να αντιμετωπιστούν κατά την εφαρμογή των νέων διατάξεων. Τον λόγο πήρε η κ. Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, η οποία αναφέρθηκε στις αντιδράσεις που προκάλεσε ο νέος νόμος, οι οποίες της θύμισαν τις αντίστοιχες που προκάλεσε ο Ν. 1329/1983. Είπε ότι ο νέος νόμος είναι λιτός, γεγονός που επιτείνει τα ερμηνευτικά ζητήματα και ότι η παρένθετη μητρότητα αποτελεί ένα αγκάθι, διότι παραλείφθηκαν διατάξεις που θα έπρεπε να υπάρχουν. Τέλος πρότεινε δύο ερμηνευτικούς κανόνες για την επίλυση των προβλημάτων, πρώτον, ό,τι ισχύει για ετερόφυλους συζύγους να ισχύει και για ομόφυλους και δεύτερον η απομάκρυνση του νομοθέτη από την προϋπόθεση της διαφοράς φύλου να σημαίνει ότι και σε άλλες σχέσεις θα πρέπει να μην την θεωρούμε σημαντική. Αυτό θα σημαίνει ότι ζευγάρια, είτε από γάμο είτε από σύμφωνο συμβίωσης, μπορούν να υιοθετούν, είτε είναι ετερόφυλα είτε ομόφυλα.
Η κ. Κονδύλη διέτρεξε κριτικά σχεδόν όλες τις διατάξεις του Ν. 5089/2024, επισημαίνοντας κάποιες ασάφειες. Στάθηκε ιδιαίτερα στη σύναψη γάμου από πρόσωπα του ίδιου φύλου, υποστηρίζοντας ότι η ρύθμιση υπήρξε επιλογή του νομοθέτη και δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιας δέσμευσης ούτε υπήρχε κάποια ρυθμιστική αναγκαιότητα, αφού όλα τα ζητήματα θα μπορούσαν να λυθούν με νομοθετικές παρεμβάσεις στο σύμφωνο συμβίωσης ή σε άλλους ειδικούς νόμους. Αναφέρθηκε επίσης στην τροποποίηση που αφορά το επώνυμο του τέκνου, που μπορεί μεν να εξυπηρετεί την ισότητα των φύλων, αναρωτήθηκε όμως αν λειτουργεί υπέρ της συνοχής της οικογένειας, αφού τρεις άνθρωποι θα έχουν τρία διαφορετικά επώνυμα. Όσον αφορά την άδεια μητρότητας, προβληματίστηκε πως αν αποσπαστεί από το βιολογικό της υπόβαθρο, ενδέχεται να υπάρξει κίνδυνος μελλοντικής κατάργησής της.
Η δεύτερη ομιλήτρια, κ. Ζερβογιάννη, τάχθηκε υπέρ του νόμου και της διαπαιδαγώγησης που επιτελεί όσον αφορά την αποδοχή της διαφορετικότητας. Εστίασε στο ζήτημα της πρόσβασης ομόφυλων ζευγαριών, ιδίως ανδρών, στην μέθοδο της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΙΥΑ). Ο Ν. 5089/2024 αποκλείει ζευγάρια ανδρών να αποκτούν παιδί από τρίτη κυοφόρο. Η ομόφυλη γονεϊκότητα μέσω υιοθεσίας υπάρχει ήδη στο δίκαιό μας. Η ιατρική αναγκαιότητα, δηλαδή η αντικειμενική αδυναμία απόκτησης τέκνου, ως προϋπόθεση για προσφυγή σε Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή υποχωρεί ως προς την αυστηρότητά της και οι αποκκλίσεις που πληθαίνουν (όπως η οροθετική γυναίκα που μπορεί να προσφύγει σε ΙΥΑ ή το νέο άρθρο 1455 ΑΚ) συνηγορούν υπέρ της υποχώρησης αυτής. Αν όμως αυτά συμβαίνουν ως προς τις γυναίκες, τα ίδια κριτήρια πρόσβασης στην ΙΥΑ θα πρέπει να έχουν και οι άνδρες, σύμφωνα με την εισηγήτρια.
Η τρίτη ομιλήτρια, κ. Περάκη, υποστήριξε ότι ναι μεν η υιοθεσία (κοινή, τέκνου συζύγου, διαδοχική) είναι αυτόθροη συνέπεια της επέκτασης του γάμου και στους ομοφύλους, η επέκταση όμως της ΙΥΑ και στα ομόφυλα ζευγάρια δεν είναι δυνατή, διότι πρόκειται για δυνατότητα επικουρική σε σχέση με την φυσική αναπαραγωγή και όχι εναλλακτική. Κρατούσα άποψη παραμένει η προϋπόθεση της ιατρικής αναγκαιότητας για προσφυγή σε ΙΥΑ. Η εισηγήτρια εστίασε στα ζητήματα της συγγένειας, ζητήματα που δεν ρυθμίστηκαν από τον Ν 5089/2024. Υποστήριξε, και μέσα από παραδείγματα, ότι δεν χωρεί αναλογία στα ζητήματα αυτά (π.χ. αναλογική εφαρμογή τεκμηρίου πατρότητας, μητρότητας κ.ά.) και ότι μόνο με νομοθετική πρωτοβουλία μπορούν να αντιμετωπιστούν. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, μόνο ο νομοθέτης μπορεί να αποφασίσει εάν θα δοθεί προβάδισμα στη βούληση έναντι της βιολογίας.
Παρεμβάσεις και ερωτήσεις, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για γόνιμο διάλογο, απηύθυναν στις ομιλήτριες οι : Αντώνης Παπαδημητρόπουλος, Επίκ. Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών, Αθηνά Κοτζάμπαση, Ομ. Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Μητροπούλου, Δικηγόρος, Ηλίας Γιαννατσής, Δικηγόρος, Πάνος Νκολόπουλος, Αναπλ. Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών, Δήμητρα Παπαδοπούλου-Κλαμαρή, Καθηγήτρια Νομικής Σχολής Αθηνών. Επίσης παρευρέθησαν, μεταξύ άλλων, οι Ευγενία Δακορώνια, Καθηγήτρια Νομικής Αθηνών, Γεώργιος Γεωργιάδης, Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών, Γεώργιος Λέκκας, Καθηγητής Νομικής Αθηνών, Χριστίνα Κατσογιάννου, Δικηγόρος, ΔΝ και πολλοί άλλοι.
Την όμορφη βραδιά έκλεισε η προεδρεύουσα, επιβεβαιώνοντας την αίσθηση όλων ότι η εκδήλωση βοήθησε καίρια στην εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων σε σημαίνοντα ζητήματα και προβληματισμούς που ποτέ δεν τελειώνουν …