Με την εκδοθείσα υπ’ αριθμ. 5186/2024 Υπουργική Απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, καθορίζεται το περιεχόμενο και η μορφή των προτύπων καταστατικών για τη σύσταση εταιρείας, είτε μέσω της Υπηρεσίας Μίας Στάσης είτε μέσω της ηλεκτρονικής Υπηρεσίας Μίας Στάσης (e-ΥΜΣ), καταργώντας τις υπ’ αριθμ. 143197/2021 (Β’ 6413) και 143324/2021 (Β’ 6460) προηγούμενες αποφάσεις. Η απόφαση αυτή έρχεται με την αιτιολογία της ανάγκης προτυποποίησης των καταστατικών για όλες τις εταιρικές μορφές, στο σύνολό τους δεκαεπτά (17), προκειμένου να απλουστευθεί αφενός η διαδικασία σύστασης και να επιτευχθεί αφετέρου η ομοιογένεια των καταστατικών σύστασης. Σημειώνεται ότι, από την 1η Μαΐου είναι διαθέσιμα τα πρότυπα καταστατικά και τα πρότυπα καταστατικά με πρόσθετο περιεχόμενο για την αστική εταιρεία, την κοινοπραξία, και την ετερόρρυθμη κατά μετοχές εταιρεία, ενώ μέχρι το τέλος του χρόνου όλες οι νομικές μορφές εταιρειών θα συστήνονται με τα νέα πρότυπα καταστατικά
Τα πρότυπα καταστατικά για όλους τους εταιρικούς τύπους, περιέχουν το ελάχιστο υποχρεωτικό περιεχόμενο και παρέχουν τη δυνατότητα στους ιδρυτές-εταίρους να προσθέσουν ελεύθερα επιπλέον άρθρα και περιεχόμενο, υπό την προϋπόθεση ότι δεν τροποποιούνται ή δεν αναιρούνται τα στοιχεία του ελάχιστου υποχρεωτικού περιεχομένου και δεν παραβιάζονται διατάξεις αναγκαστικού δικαίου. Τι έχουμε διδαχθεί, όμως, από την χρήση των πρότυπων καταστατικών της ΥΜΣ;
Τα πρότυπα καταστατικά στην ηλεκτρονική ΥΜΣ τα έχουμε ήδη γνωρίσει από ετών και μπορούμε πλέον να βγάλουμε σαφή συμπεράσματα από τη χρήση τους. Το περιεχόμενό τους για τη σύσταση των Ανωνύμων Εταιρειών (ΑΕ), των Εταιρειών Περιορισμένης Ευθύνης (ΕΠΕ), των Ιδιωτικών Κεφαλαιουχικών Εταιρειών (ΙΚΕ), των Ομορρύθμων Εταιρειών (ΟΕ) και των Ετερορρύθμων Εταιρειών (ΕΕ) είναι αυστηρά καθορισμένο και υποχρεωτικό και για την συμπλήρωσή τους ακολουθούνται πιστά οι οδηγίες που παρατίθενται στα Παραρτήματα I, και ΙΙ της Υπουργικής απόφασης, τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο μέρος αυτής.
Αρχικά να αναφέρουμε ότι η τυποποίηση των καταστατικών και η ανάγκη πλέον συμπλήρωσης ελαχίστων στοιχείων, οδήγησαν κατά κύριο λόγο στην απομάκρυνση της συγκεκριμένης ύλης από τους δικηγόρους, καθώς θεωρείται πλέον περιττή η απασχόλησή τους για το θέμα αυτό. Οι ιδρυτές-εταίροι είτε από άγνοια είτε για οικονομία προτιμούν την ανάθεση της συγκεκριμένης εργασίας στο λογιστή τους, του οποίου η σύμπραξη είναι ούτως ή άλλως απαραίτητη, προκειμένου να περαιωθεί η διαδικασία της σύστασης. Και οι λογιστές από την πλευρά τους ένιωσαν ικανοί και έτοιμοι να αναλάβουν μία απλή διαδικασία, όπως η συμπλήρωση των στοιχείων των ιδρυτών, του κεφαλαίου και άλλων μικρών λεπτομερειών. Άλλωστε η υπηρεσία παρέχει το περιεχόμενο, το οποίο είναι «πατρόν». Τι θα μπορούσε να πάει λάθος;
Ένας ζωντανός οργανισμός, όπως είναι μία εταιρεία, δεν θα μπορέσει ποτέ να διασφαλιστεί μέσω ενός καταστατικού καρμπόν, πολύ απλά γιατί δεν λαμβάνονται υπόψιν οι ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά της
Αυτό που δεν επισημαίνεται και πολλές φορές στη σύγχρονη εποχή επιλέγουμε να αγνοήσουμε, είναι ότι οι εταιρικές σχέσεις είναι ένας ζωντανός και στενός δεσμός μεταξύ ατόμων. Οι εταιρικές μορφές αποτελούνται από άτομα με διαφορετική προσωπικότητα και προπάντων με διαφορετική συνεισφορά μέσα στην εταιρεία. Η ομοιογενοποίηση των καταστατικών σαφώς και απλουστεύει τη διαδικασία σύστασης, πλην όμως είναι αδύνατον να οριοθετήσει τις σχέσεις των ατόμων και δη όταν μιλάμε για επιχειρήσεις, στις οποίες η ύπαρξη σαφών κανόνων και η ρύθμιση των σχέσεων των εταίρων αποτελεί πρωταρχική ανάγκη και είναι υψίστης σημασίας. Η συμπλήρωση των κενών του κειμένου δεν θα μπορέσει ποτέ να διασφαλίσει την εύρυθμη λειτουργία μίας επιχείρησης, ειδικά δε όταν αυτό γίνεται από κάποιον μη νομικό.
Είναι αρκετά συχνό το φαινόμενο οι εταίροι να αγνοούν πλήρως το περιεχόμενο του καταστατικού της εταιρείας και ξαφνικά να βρίσκονται αντιμέτωποι με πληθώρα προβλημάτων. Πώς μπορεί όμως ο δικηγόρος να βοηθήσει εκ των υστέρων και ειδικά όταν δεν μετείχε στη διαμόρφωση του καταστατικού, αλλά βρίσκει μπροστά του ένα κείμενο καρμπόν; Τις περισσότερες φορές είναι σχεδόν αδύνατη ή πολύ δύσκολη η διάσωση, ενώ το κόστος και οι συνέπειες για την εταιρεία αποδεικνύονται εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση.
Πώς θα μπορούσε, όμως, να μετατραπεί η απλούστευση σε ευκαιρία; Αυτό είναι ένα θέμα που πρέπει να απασχολήσει πολύ σοβαρά τις εταιρείες και να τις ωθήσει σε μία αλλαγή πλεύσης και κουλτούρας. Θα πρέπει εκτός από την προβολή της ευκολίας και της οικονομίας στη σύσταση της εταιρείας, να αναδειχθεί και η ανάγκη απασχόλησης, εξαρχής, ήτοι ακόμη και πριν το ξεκίνημα της επιχειρηματικής τους πορείας, έμπειρων συνεργατών- δικηγόρων. Εκτός από το λογιστή, η κάθε εταιρεία οφείλει να συνεργάζεται με δικηγόρο, καθώς είναι το μόνο άτομο που μπορεί να διασφαλίσει το μέλλον της. Ενδεχομένως ο προβληματισμός αυτός να έχει απασχολήσει την πλειοψηφία των δικηγόρων και παλαιότερα, ποτέ όμως μέχρι τώρα δεν αντιμετωπίσαμε τόσο έντονο το πρόβλημα της ομοιογένειας ή της «κονσερβοποίησης» των εταιρικών σχημάτων, η οποία μπορεί να κρύβει σωρεία εκπλήξεων, ειδικά για τις ίδιες τις εταιρείες.
Υπάρχει απόλυτη ανάγκη να αποκτήσει ο δικηγόρος μια πιο στενή επαφή με τους επιχειρηματίες και να υπάρχει καθοδήγηση σε κάθε βήμα, ειδικά στην αρχή, χωρίς να θεωρείται περιττή ή κοστοβόρα η συμβολή του. Είναι αναγκαίο να γίνει κατανοητό ότι θα πρέπει να διαφοροποιείται και να αυτοπροσδιορίζεται η κάθε επιχείρηση. Είναι αναγκαίο να προβλέπονται εξαρχής οι ιδιαιτερότητες ενός εταιρικού σχήματος, να αποτυπώνονται στο καταστατικό του και να προλαμβάνονται τυχόν προβλήματα. Καμία επιχείρηση ή εταιρικό σχήμα δεν είναι ίδιο, πολύ απλά γιατί κανείς άνθρωπος δεν είναι ίδιος. Το προτυποποιημένο καταστατικό υπάρχει για την απλούστευση της υπηρεσίας και όχι για τη διασφάλιση των σχέσεων των εταίρων. Η σωστή αντιμετώπιση έγκειται στην προσαρμογή του πρότυπου καταστατικού στα μέτρα και στις ιδιαιτερότητες της κάθε επιχείρησης, υπηρεσία πολύτιμη και εξειδικευμένη, που μόνον ο δικηγόρος μπορεί να παρέχει.
* Η κ. Κατερίνα Σταματάκη είναι Δικηγόρος Χανίων και Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια.