Τα ζητήματα γονικής μέριμνας και συνεπιμέλειας αποτελούν μια δύσκολη άσκηση ισορροπίας για τα δικαστήρια. Η πρόσφατη απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Αθηνών αποτελεί μια τέτοια παραδειγματική περίπτωση.
Το Μονομελές Εφετείο Αθηνών σε πρόσφατη απόφαση που εξέδωσε ανέθεσε στην ενάγουσα μητέρα την αποκλειστική άσκηση της επιμέλειας του ανήλικου τέκνου της, με το σκεπτικό ότι η συνεπιμέλεια είναι αδύνατη λόγω διαμονής των συζύγων σε διαφορετικές ηπείρους καθώς και λόγω της έλλειψης αρμονικών σχέσεων (ΜΕφΑθ 769/2023).
Πιο συγκεκριμένα, το δικαστήριο έλαβε υπόψη τους έως τότε δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδελφούς του, καθώς και τις τυχόν συμφωνίες που έκαναν οι γονείς του τέκνου για την άσκηση της γονικής μέριμνας. Μάλιστα, επεσήμανε ότι, από το συνδυασμό των διατάξεων 1510 παρ. 1, 1511 παρ. 1, 1513 παρ. 1 εδ. α’ και 1514 ΑΚ συνάγεται ότι, η γονική μέριμνα του ανήλικου τέκνου περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου του, η οποία, μεταξύ άλλων, εμπεριέχει την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευση του τέκνου, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του, το δε περιεχόμενο της επιμέλειας προσδιορίζεται από το συμφέρον του παιδιού και περιλαμβάνει επί μέρους πτυχές, που αποσκοπούν στη σωματική, πνευματική και συναισθηματική πρόοδο και ευεξία του παιδιού και στην υπεύθυνη και με κοινωνική συνείδηση ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Εντούτοις, στην περίπτωση διακοπής της συζυγικής συμβίωσης, όταν ανατρέπονται πλέον οι συνθήκες της ζωής της οικογένειας, καταργείται ο συζυγικός οίκος, δημιουργείται χωριστή εγκατάσταση του καθενός από τους γονείς και ανακύπτει το θέμα της διαμονής των ανηλίκων τέκνων πλησίον του πατέρα ή της μητέρας τους, η ρύθμιση δε της γονικής μέριμνας και της επιμέλειας αυτών γίνεται από το δικαστήριο.
Ως κατευθυντήρια γραμμή για την άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας στην περίπτωση διαφωνίας των γονέων των τέκνων και της προσφυγής τους στο δικαστήριο, αλλά και πυρήνας για τον προσδιορισμό της άσκησης της είναι το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου, που αποσκοπεί στην ανάπτυξη του ανηλίκου σε μία ανεξάρτητη και υπεύθυνη προσωπικότητα. Για την εξειδίκευση της αόριστης αυτής νομικής έννοιας δεν παρέχονται από τον νομοθέτη εκ των προτέρων προσδιοριστικά στοιχεία πέραν από το επιβαλλόμενο στον δικαστή καθήκον να σεβαστεί την ισότητα μεταξύ των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσιακής – οικονομικής κατάστασης τους. Το κανονιστικό δε περιεχόμενο της έννοιας αυτής του συμφέροντος του παιδιού συγκεκριμενοποιείται εκάστοτε με βάση τις επικρατούσες συνθήκες σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, καθώς επίσης και κυρίως τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε παιδιού. Το συμφέρον του παιδιού προσδιορίζεται εξατομικευμένα με αναφορά σε συγκεκριμένο εκάστοτε παιδί και τις ανάγκες του, όπως αυτές προσδιορίζονται ιδίως από την κατάσταση της υγείας του, την ηλικία του, τις οικογενειακές και κοινωνικές συνθήκες, υπό τις οποίες διαβιώνει το παιδί, και αναλύεται στις επί μέρους πτυχές του δικαιώματος της προσωπικότητας του παιδιού, δηλαδή κυρίως στη ζωή, σωματική ακεραιότητα, υγεία, συναισθηματική και ψυχολογική ασφάλεια και σταθερότητα, διανοητική πρόοδο, κοινωνική ένταξη και αποδοχή, υπευθυνότητα, κοινωνική συνείδηση και ανεξαρτησία του παιδιού.
Εξ άλλου, η διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης των γονέων, με συνεπακόλουθο και τη διάσπαση της οικογενειακής συνοχής κλονίζει σοβαρώς την ψυχική ισορροπία του τέκνου που αισθάνεται ανασφάλεια και επιζητεί στήριγμα. Οι μεταξύ των συζύγων δημιουργούμενες έντονες αντιθέσεις, ενίοτε, αποκλείουν κάθε συνεννόηση μεταξύ τους, αλλά και σε σχέση με τα τέκνα τους, τα οποία, όχι σπανίως, χρησιμοποιούνται ως όργανα για την άσκηση παντοειδών πιέσεων και την ικανοποίηση εκδικητικών διαθέσεων. Έτσι, υπό το κράτος της κατάστασης αυτής, ο γονέας που αναλαμβάνει την γονική μέριμνα ή την επιμέλεια έχει, κατά την επιταγή του νόμου, πρόσθετα καθήκοντα και αυξημένη την ευθύνη της αντιμετώπισης των ως άνω ειδικών περιστάσεων κατά προέχοντα λόγο, και αυτό προϋποθέτει την εξασφάλιση στο τέκνο κατάλληλων συνθηκών προσαρμογής.
Το δικαστήριο, διαγράφοντας την παραπάνω συλλογιστική πορεία, έκρινε ότι η συνεπιμέλεια δεν είναι εφικτό να λειτουργήσει προς όφελος του ανωτέρω ανήλικου τέκνου, αφού οι διάδικοι γονείς αφενός, διαμένουν σε διαφορετικές ηπείρους και αφετέρου, δεν τηρούν μεταξύ τους αρμονικές και καλές σχέσεις ούτε κατέχουν αισθήματα αμοιβαίας εμπιστοσύνης, κατανόησης και συνεργασίας μεταξύ τους. Για το λόγο αυτό, με αποκλειστικό γνώμονα του αληθινό συμφέρον του ανηλίκου, όπως το καθορίζουν οι βιοτικές και ψυχικές ανάγκες του, πρέπει να ανατεθεί η άσκηση της επιμέλειας του προσώπου του, αποκλειστικά, στην ενάγουσα μητέρα.
Δείτε τη σχετική Έκδοση: Ζητήματα γονικής μέριμνας
Δείτε το σχετικό Σεμινάριο: Συνεπιμέλεια και συμφέρον του τέκνου
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: «Συνεπιμέλεια» και ψυχική υγεία των παιδιών