Τα μικροπλαστικά αποτελούν μια αθέατη πτυχή της ανθρωπογενούς ρύπανσης. Τα μέτρα που θεσπίζονται για τη σκόπιμη προσθήκη μικροπλαστικών σε διάφορα προϊόντα επιταχύνουν την πράσινη μετάβαση των βιομηχανιών, εξασφαλίζοντας την ίδια στιγμή ασφαλέστερα προϊόντα στους πολίτες της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με απώτερο στόχο την καταπολέμηση της ρύπανσης από μικροπλαστικά, προχώρησε στην υιοθέτηση μέτρων που περιορίζουν τα μικροπλαστικά τα οποία προστίθενται σκόπιμα σε προϊόντα στο πλαίσιο της ενωσιακής νομοθεσίας για τα χημικά προϊόντα REACH (Registration, Evaluation and Authorization of Chemicals).
Οι νέοι κανόνες θα αποτρέψουν την απελευθέρωση στο περιβάλλον περίπου μισού εκατομμυρίου τόνων μικροπλαστικών. Παράλληλα, θα απαγορεύσουν την πώληση μικροπλαστικών ως τέτοιων, καθώς και προϊόντων στα οποία έχουν προστεθεί σκόπιμα μικροπλαστικά και τα οποία απελευθερώνουν τα εν λόγω μικροπλαστικά κατά τη χρήση τους.
Ο εγκριθείς περιορισμός χρησιμοποιεί έναν ευρύ ορισμό των μικροπλαστικών – καλύπτει όλα τα συνθετικά πολυμερή σωματίδια κάτω των πέντε χιλιοστών που είναι οργανικά, αδιάλυτα και αντιστέκονται στην αποσύνθεση. Σκοπός είναι να μειωθούν οι εκπομπές των μικροπλαστικών από όσο το δυνατόν περισσότερα προϊόντα.
Ορισμένα παραδείγματα κοινών προϊόντων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του περιορισμού είναι τα εξής:
- Το κοκκώδες υλικό πλήρωσης που χρησιμοποιείται σε τεχνητές αθλητικές επιφάνειες – η μεγαλύτερη πηγή μικροπλαστικών στο περιβάλλον,
- Τα καλλυντικά, όπου τα μικροπλαστικά χρησιμοποιούνται για πολλαπλούς σκοπούς, όπως η απολέπιση (μικροσφαιρίδια) ή η απόκτηση συγκεκριμένης υφής, αρώματος ή χρώματος,
- Απορρυπαντικά, μαλακτικά υφασμάτων, γκλίτερ, λιπάσματα, φυτοπροστατευτικά προϊόντα, παιχνίδια, φάρμακα και ιατρικές συσκευές, για να αναφερθούν μόνο μερικά.
Τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται σε βιομηχανικούς χώρους ή δεν απελευθερώνουν μικροπλαστικά κατά τη χρήση τους εξαιρούνται από την απαγόρευση πώλησης, παρόλα αυτά οι κατασκευαστές τους θα πρέπει να παρέχουν οδηγίες για τον τρόπο χρήσης και απόρριψης του προϊόντος ώστε να αποφεύγονται οι εκπομπές μικροπλαστικών.
Είναι κρίσιμο να αναφέρουμε ότι, η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να καταπολεμήσει τη ρύπανση από μικροπλαστικά, όπως αναφέρεται στην ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία και στο νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία. Στο σχέδιο δράσης για τη μηδενική ρύπανση, η Επιτροπή έθεσε ως στόχο τη μείωση της ρύπανσης από μικροπλαστικά κατά 30% έως το 2030.
Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών, η Επιτροπή εργάζεται για τη μείωση της ρύπανσης από μικροπλαστικά από διάφορες πηγές: πλαστικά απόβλητα και απορρίμματα, τυχαίες και ακούσιες απελευθερώσεις (π.χ. απώλεια πλαστικών σφαιριδίων, αποσύνθεση ελαστικών), καθώς και σκόπιμες χρήσεις σε προϊόντα.
Για να αντιμετωπιστεί η ρύπανση από μικροπλαστικά και ταυτόχρονα να αποφευχθεί ο κίνδυνος κατακερματισμού της ενιαίας αγοράς, η Επιτροπή ζήτησε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων (ECHA) να αξιολογήσει τον κίνδυνο που ενέχουν τα μικροπλαστικά που προστίθενται σκόπιμα σε προϊόντα και κατά πόσον απαιτείται περαιτέρω ρυθμιστική δράση σε επίπεδο ΕΕ. Ο ECHA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα μικροπλαστικά που προστίθενται σκόπιμα σε ορισμένα προϊόντα απελευθερώνονται στο περιβάλλον με ανεξέλεγκτο τρόπο και συνέστησε τον περιορισμό τους.
Με βάση τα επιστημονικά στοιχεία που παρείχε ο ECHA, η Επιτροπή συνέταξε πρόταση περιορισμού στο πλαίσιο του κανονισμού REACH, η οποία ψηφίστηκε θετικά από τις χώρες της ΕΕ και πέρασε με επιτυχία τον έλεγχο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου πριν εγκριθεί.
Δείτε το σχετικό Course Pack: Περιβάλλον – Δίκαιο Πολεοδομίας & Χωροταξίας
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: Το νομικό πλαίσιο για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και η συμβολή του Ν 4736/2020 για τα πλαστικά μιας χρήσης
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: Η πρόληψη της θαλάσσιας ρύπανσης από πλαστικά ως υποχρέωση σεβασμού του ανθρώπινου δικαιώματος σε ένα υγιές περιβάλλον