Με την υπ’ αριθ. 789/2024 Απόφαση του Αρείου Πάγου (Τμήμα Ε’, Ποινικό) παραπέμπονται στην πλήρη Ολομέλεια του δικαστηρίου δύο αναιρετικοί λόγοι, εξ αιτίας διάστασης της νομολογίας και έκδοσης αντίθετων αποφάσεων επί των εξής κρίσιμων ζητημάτων:
α) Της υποχρέωσης αναφοράς της χώρας προέλευσης (εισαγωγή από χώρα εντός ή εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης) για τη στοιχειοθέτηση του ποινικού αδικήματος της λαθρεμπορίας όταν προέρχεται από μη καταβολή ειδικού φόρου κατανάλωσης ώστε να θεωρείται πλήρης η αιτιολογία.
β) Της υποχρέωσης μνείας της ποινικής διάταξης (άρθρο 483 ΠΚ) που μετέβαλε το πλαίσιο ποινής σε περιπτώσεις ειδικών ποινικών νόμων, μεταξύ των οποίων και η περίπτωση της λαθρεμπορίας, ώστε να είναι εφικτή η διάγνωση ορθής ερμηνείας και εφαρμογής του νόμου.
Χώρα προέλευσης των εισαγόμενων προϊόντων και ειδικός φόρος κατανάλωσης
Ως προς τις περιπτώσεις λαθρεμπορίας από εισαγωγή προϊόντων που υπόκεινται σε φόρο κατανάλωσης (αλκοολούχα ποτά, ηλεκτρική ενέργεια, βιομηχανοποιημένος καπνός) έχουν εκδοθεί αντίθετες αποφάσεις των τμημάτων του Αρείου Πάγου σχετικά με το εάν η εισαγωγή των προϊόντων αυτών από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνιστά λαθρεμπορία ή απλή τελωνειακή παράβαση.
Με τις αποφάσεις ΑΠ 1058/2022 και ΑΠ 1635/2022, κρίθηκε ότι ο ειδικός φόρος κατανάλωσης γίνεται απαιτητός κατά την θέση των ειδών σε ανάλωση, ακόμη και για προϊόντα που εισάγονται αντικανονικά, εκτός αν υπαχθούν σε καθεστώς αναστολής. Εάν η εισαγωγή από κράτος μέλος της Ε.Ε. έγινε χωρίς την τήρηση των διατυπώσεων του άρθρου 57 του Τελωνειακού Κώδικα, με σκοπό την μη καταβολή των φόρων, τότε χαρακτηρίζεται και τιμωρείται διοικητικώς και ποινικώς ως λαθρεμπορία.
Αντίθετα, με τις αποφάσεις ΑΠ 404/2022, ΑΠ 769/2019, ΑΠ 22/2020 και ΑΠ 213/2021 υποστηρίζεται ότι η εισαγωγή προϊόντων από χώρες της ΕΕ αποτελεί απλή τελωνειακή παράβαση. Για τον λόγο αυτό είναι αναγκαίο για την πληρότητα της αιτιολογίας να αναφέρεται η χώρα εισαγωγής των προϊόντων.
Άρθρο 463 νΠΚ και επιεικέστερο πλαίσιο ποινής
Το δεύτερο ζήτημα που εξετάζεται, αφορά την υποχρέωση αναφοράς μεταξύ των διατάξεων που εφάρμοσε το δικαστήριο κατά την επιβολή ποινής και της ρύθμισης του άρθρου 463 του νΠΚ, όπως ίσχυε πριν την κατάργησή του με το Ν 5090/2024. Το άρθρο αυτό προέβλεπε ότι, όπου σε ειδικούς νόμους απειλείται ποινή φυλάκισης, προστίθεται διαζευκτικά και η χρηματική ποινή. Η διάταξη του άρθρου 463 νΠΚ είναι εφαρμοστέα στην υπό κρίση υπόθεση, ως επιεικέστερη, αλλά δεν συμπεριλαμβάνεται στο σκεπτικό της προσβαλλόμενης καταδικαστικής απόφασης.
Κατά μία άποψη (ΑΠ 767/2022, ΑΠ 18/2022), η παράλειψη αναφοράς της διάταξης αυτής δεν είναι αναγκαία, εφόσον η επιβληθείσα ποινή εμπίπτει στο προβλεπόμενο πλαίσιο ποινής. Αντιθέτως, σύμφωνα με άλλες δικαστικές αποφάσεις (ΑΠ 444/2022, ΑΠ 449/2022) είναι απαραίτητη η ρητή αναφορά της νομοθετικής διάταξης, δυνάμει της οποίας επιβλήθηκε η συγκεκριμένη ποινή. Σε διαφορετική περίπτωση, προκαλείται ασάφεια, με αποτέλεσμα να καθίσταται ανέφικτος ο αναιρετικός έλεγχος και η ορθή ή μη εφαρμογή του νόμου.
Παραπομπή στην πλήρη Ολομέλεια του Αρείου Πάγου
Το Δικαστήριο εξετάζοντας τους υπόλοιπους λόγους αναίρεσης που προτάθηκαν (υπέρβαση εξουσίας, έλλειψη αιτιολογίας και έλλειψη νόμιμης βάσης) τους απέρριψε ως αβάσιμους. Έκρινε όμως αναγκαίο να παραπέμψει, για λόγους ενότητας της νομολογίας, στην πλήρη Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, τους δύο εκ των λόγων αναίρεσης που αφορούν τα παραπάνω ουσιώδη ζητήματα και συνίστανται σε έλλειψη αιτιολογίας και εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης.
Με την απόφαση της Ολομελείας αναμένεται να αποσαφηνιστεί πότε η λαθρεμπορία εκφεύγει των ορίων της απλής διοικητικής παράβασης και κρίνεται αξιόποινη, αλλά και πότε είναι αναγκαίο το δικαστήριο να προσδιορίζει ρητώς τη νομοθετική διάταξη που εφάρμοσε κατά την επιβολή ποινής, ακόμη κι αν αυτή δεν υπερβαίνει το προβλεπόμενο πλαίσιο και δεν εμπίπτει, κατ’ είδος, στην διαζευκτικώς προβλεπόμενη ποινή.
Δείτε την απόφαση στην Qualex: ΑΠ (Ποιν) 789/2024