Εντός των προσεχών εβδομάδων αναμένεται να ψηφιστεί το νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας με τίτλο «Ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης», που κατατέθηκε μόλις την Παρασκευή στη Βουλή, μετά και την ολοκλήρωση του σταδίου δημόσιας διαβούλευσης. Σήμερα, Τρίτη, 23 Ιουλίου 2024, αναμένεται να τεθεί προς επεξεργασία από την αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή.
Σύμφωνα με τη σχετική αιτιολογική έκθεση, το νομοσχέδιο «καλείται να ολοκληρώσει την ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην χώρα μας, η οποία ξεκίνησε με τον ν. 2716/1999 (Α ́96) «περί ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού των υπηρεσιών ψυχικής υγείας» και παραμένει έκτοτε σε εκκρεμότητα.
Ως ψυχιατρική μεταρρύθμιση νοείται ο μετασχηματισμός του τρόπου παροχής Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (Υ.Ψ.Υ.), με μετάθεση του βάρους από την ασυλικού τύπου περίθαλψη στην κοινοτική φροντίδα, έτσι ώστε ο ψυχικά ασθενής να παραμένει ενεργός πολίτης, χωρίς να αποκόπτεται από το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον. Οι υπηρεσίες αυτές καταλαμβάνουν και τις εξαρτήσεις, ως μορφές εκδήλωσης ψυχικών διαταραχών.
Οι βασικότερες ρυθμίσεις του σχέδιου νόμου αφορούν:
Α. Τη δημιουργία και οργάνωση ενός Εθνικού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (Ε.Δ.Υ.Ψ.Υ.), που διαρθρώνεται σε Περιφερειακά Δίκτυα Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (Πε.Δ.Υ.Ψ.Υ.), τα οποία λειτουργούν στις Διοικήσεις Υγειονομικών Περιφερειών (Δ.ΥΠε.) και διοικούνται από τον αρμόδιο για θέματα ψυχικής υγείας Υποδιοικητή της οικείας Υγειονομικής Περιφέρειας (Υ.Πε.) (αρ.4).
Β. Τον καθορισμό των εντασσόμενων στο Ε.Δ.Υ.Ψ.Υ. δομών του Εθνικού Συστήματος Υγείας (Ε.Σ.Υ.), καθώς και των διασυνδεόμενων, συνεργαζόμενων και εποπτευόμενων φορέων παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας του άνω Δικτύου, η διασύνδεση των ανωτέρω δομών και φορέων παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας μεταξύ τους, αλλά και με τους λοιπούς φορείς και δομές του Ε.Σ.Υ., για τη στοχευμένη εισαγωγή, πορεία και ανακατεύθυνση των ασθενών εντός του Δικτύου και η εξειδίκευση του τρόπου λειτουργίας του Ψυχιατρείου Κορυδαλλού και του Ψυχιατρικού Τμήματος Γυναικών του Σωφρονιστικού Καταστήματος Ελεώνα Θηβών εντός του Ε.Σ.Υ. (άρθρο 6-10)
Γ. Τη σύσταση Μητρώου Μονάδων Ψυχικής Υγείας (Μ.Ψ.Υ.) Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου, στο οποίο εγγράφονται υποχρεωτικά και υπό την προϋπόθεση της τήρησης ελάχιστων αναγκαίων όρων και προϋποθέσεων, τα νομικά πρόσωπα που ιδρύουν και λειτουργούν Μονάδες Ψυχικής Υγείας (Μ.Ψ.Υ.) στον ιδιωτικό, κερδοσκοπικό και μη κερδοσκοπικό τομέα, για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών (αρ. 20).
Δ. Την ίδρυση και τον τρόπο λειτουργίας του νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία «Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων» (Ε.Ο.Π.Α.Ε.). Στον οργανισμό θα εντάσσονται πλέον:
- ο καταργούμενος με το νομοσχέδιο, ως αυτοτελές νομικό πρόσωπο, «Οργανισμός κατά των Ναρκωτικών» (Ο.ΚΑ.ΝΑ.),
- το καταργούμενο με το νομοσχέδιο, ως αυτοτελές νομικό πρόσωπο, «Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων» (ΚΕ.Θ.Ε.Α.),
- από το καταργούμενο, με νομοσχέδιο, ως αυτοτελές νομικό πρόσωπο, «Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής» τόσο η Μονάδα Απεξάρτησης από τα Ναρκωτικά «18ΑΝΩ» όσο και η Μονάδα Απεξάρτησης από το Αλκοόλ,
- από το καταργούμενο «Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης» το «Πρόγραμμα Εναλλακτικής Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων “ΑΡΓΩ”» και το Τμήμα Αποκατάστασης Τοξικοεξαρτημένων «ΙΑΝΟΣ» καθώς και η Μονάδα Απεξάρτησης από Αλκοόλ, Φάρμακα και Τυχερά Παιχνίδια.
- από το Γενικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων «Χατζηκώστα», το «Πολυδύναμο Κέντρο αντιμετώπισης της κρίσης των χρηστών Ναρκωτικών και Αλκοολισμού»
- από το Γενικό Νοσοκομείο Κέρκυρας «Αγ. Ειρήνη», η Μονάδα Απεξάρτησης «Διάπλους».
Ε. Τη δημιουργία Πληροφοριακού Συστήματος Επιδημιολογικής Παρακολούθησης και Θεραπευτικής Διαχείρισης, ως συστήματος καταγραφής και παρακολούθησης των αναγκαίων πληροφοριών για τον έλεγχο του έργου των φορέων του Ε.Δ.Υ.Ψ.Υ., ιδίως της διαθεσιμότητας και της πληρότητας των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, των διαθέσιμων κλινών και ραντεβού σε φορείς και δομές του Ε.Δ.Υ.Ψ.Υ., καθώς και της τροχιάς πλοήγησης των ασθενών εντός αυτών. Παράλληλα συστήνεται το Πληροφοριακό Σύστημα Προγραμμάτων για την εξυπηρέτηση του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (αρ. 57-58)
Βασικοί στόχοι του σχεδίου νόμου
Αναφορικά με την πρώτη μεγάλη τομή, ήτοι τη δημιουργία του Εθνικού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, στην αιτιολογική έκθεση αναφέρεται ότι -παρά τις σημαντικές προσπάθειες μετασχηματισμού του συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας- ακόμη παρατηρούνται ζητήματα σχετικά με την ανομοιογένεια και την ανεπάρκεια των προσφερόμενων υπηρεσιών, των μεγάλων αναμονών και της κοινωνικής ένταξης. Με την προτεινόμενη αναδιοργάνωση και ενίσχυση του συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην Ελλάδα, επιδιώκεται η βελτίωση και προαγωγή της ψυχικής υγείας, η διασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, η εξάλειψη των ανισοτήτων, η ολοκλήρωση της αποασυλοποίησης και η καταπολέμηση του στίγματος.
Αναφορικά με τη δεύτερη σημαντική μεταρρύθμιση, ως προς το μεγάλο «αγκάθι» της απεξάρτησης, η αιτιολογική έκθεση αναφέρει -παρά το σημαντικό έργο των οργανισμών απεξάρτησης όλα τα περασμένα χρόνια- ότι παρατηρούνται προβλήματα όπως: οι μεγάλοι χρόνοι αναμονής για ένταξη σε θεραπευτικά προγράμματα, η αδυναμία συνδυασμού θεραπευτικών μεθόδων και τα αναπόφευκτα διαλείμματα μεταξύ των διαφόρων θεραπευτικών προγραμμάτων που θέτουν σε κίνδυνο την ολοκλήρωση της θεραπείας. Το ν/σ αναμένεται να επιφέρει την οργάνωση του κατακερματισμένου τοπίου και παροχή όλων των διαθέσιμων επιλογών απεξάρτησης και αποτοξίνωσης από έναν φορέα, τη μείωση του χρόνου αναμονής για ένταξη σε θεραπευτικά προγράμματα και τον περιορισμό των διαλειμμάτων μεταξύ προγραμμάτων, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα και διασφαλίζοντας το μέγιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα μέσω διαλειτουργικότητας υπηρεσιών.
Αντιδράσεις για την απόσυρση του ν/σ
Αξίζει να επισημανθεί ότι το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει ήδη από το στάδιο της διαβούλευσης έντονες αντιδράσεις, που κλιμακώνονται αυτήν την εβδομάδα με κινητοποιήσεις και απεργίες, τόσο από τον επιστημονικό χώρο των ειδικών ψυχικής υγείας όσο και από εργαζόμενους σε νοσοκομεία και δομές ψυχικής υγείας και πρόληψης αντιμετώπισης εξαρτήσεων.
Σε αδρές γραμμές, οι βασικοί προβληματισμοί αφορούν την «ομογενοποίηση» όλων των δημόσιων και δωρεάν θεραπευτικών προγραμμάτων απεξάρτησής, έκαστο με διαφορετική μεθοδολογία και προσέγγιση, με τα προγράμματα των ιδιωτικών φορέων και τη μεταφορά τους υπό το καθεστώς διοίκησης ενός υπερσυγκεντρωτικού και γραφειοκρατικού ΝΠΙΔ, η υποχώρηση του δημόσιο τομέα, το κλείσιμο των δύο μεγάλων ψυχιατρείων της χώρας, ήτοι ΨΝΑ και ΨΝΘ, την κατάργηση του ΚΕΘΕΑ, του ΟΚΑΝΑ και λοιπών προγράμματα απεξάρτησης του ΕΣΥ, με σημαντική και μακροχρόνια προφορά στην ουσιαστική υποστήριξη των εξαρτημένων ατόμων.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων σε πρόσφατη δημόσια δήλωση του αναφέρει ότι «ο χρήστης, η οικογένειά του και η κοινωνία στην οποία ζει χρειάζονται πολύπλευρη στήριξη και εξειδικευμένη παροχή ιατρικών, ψυχολογικών και κοινωνικών υπηρεσιών. Η επιλογή ενός μονοδιάστατου ιατροκεντρικού μοντέλου δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες ανάγκες που απορρέουν από τη χρήση ουσιών».
«Τροχοπέδη του συστήματος δεν είναι το διοικητικό και οργανωτικό μοντέλο, αλλά η εγκατάλειψη της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, η υπολειτουργία των Μονάδων Ψυχικής Υγείας λόγω σοβαρών ελλείψεων προσωπικού και υποχρηματοδότησης. Το πρόβλημα στη ψυχική υγεία είναι λειτουργικό», αναφέρει η ΠΟΕΔΗΝ. «Συστήνεται ένας υδροκέφαλος τεράστιος φορέας υπό την εποπτεία των Υγειονομικών Περιφερειών, που θα διοικείται από τη Διοίκηση των Υγειονομικών Περιφερειών, αποκομμένη από τα ανακύπτοντα προβλήματα σε καθημερινό επίπεδο».