Δεκτή έγινε από το Συμβούλιο της Επικρατείας η αίτηση ακυρώσεως της κοινοπραξίας και των μελών της, με βασική δραστηριοποίηση στις διεθνείς μεταφορές, κατά των αποφάσεων που εκδόθηκαν στο πλαίσιο διαγωνιστικής διαδικασίας για τη μεταβίβαση πλειοψηφικού μεριδίου στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας «Οργανισμός Λιμένος Βόλου Α.Ε.». Συγκεκριμένα, επιδίωξη των αιτούντων ήταν η ακύρωση και η αναστολή εκτέλεσης της απόφασης της Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ, με την οποία απορρίφθηκε η προδικαστική προσφυγή της κοινοπραξίας κατά των αποφάσεων του Δ.Σ. του Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ., όπως και των αποφάσεων του Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ. τόσο για την αξιολόγηση των δεσμευτικών προσφορών όσο με την ανάδειξη προτιμητέου επενδυτή.
Το νομικό καθεστώς του Ο.Λ.Β. Α.Ε.
Ιστορικά, ο Ο.Λ.Β. Α.Ε. δημιουργήθηκε όταν το Λιμενικό Ταμείο Βόλου, που ήταν νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, μετατράπηκε σε ανώνυμη εταιρεία κοινής ωφέλειας με μοναδικό μέτοχο το Ελληνικό Δημόσιο. Το Ελληνικό Δημόσιο παραχώρησε στην Ο.Λ.Β. Α.Ε. το δικαίωμα χρήσης και εκμετάλλευσης των λιμενικών εγκαταστάσεων του λιμανιού του Βόλου με σύμβαση που επικυρώθηκε με νόμο το 2019 και έχει διάρκεια έως το 2062. Στην σύμβαση καθορίζονται οι υποχρεώσεις της Ο.Λ.Β. Α.Ε., όπως η παροχή λιμενικών υπηρεσιών, και προβλέπει τη δυνατότητα αναδιαπραγμάτευσης των όρων της σε περιπτώσεις όπως η ουσιώδης μεταβολή συνθηκών, π.χ., η μείωση της συμμετοχής του Δημοσίου κάτω από το 51%. Εν συνεχεία και στο πλαίσιο των αποκρατικοποιήσεων, το Δημόσιο μεταβίβασε το σύνολο των μετοχών της Ο.Λ.Β. Α.Ε. στο Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ., το οποίο εφεξής κατέστη υπεύθυνο για τη διάθεση αυτών των περιουσιακών στοιχείων σε επενδυτές με σκοπό την άντληση δημοσίων εσόδων προοριζομένων αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους
Το χρονικό του διαγωνισμού
Στην απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του ΤΑΙΠΕΔ της 27.10.2022, εγκρίθηκε η έναρξη διεθνούς διαγωνιστικής διαδικασίας για την πώληση και μεταβίβαση τουλάχιστον 67% των μετοχών της ΟΛΒ Α.Ε. Η διαγωνιστική διαδικασία διεξήχθη σε δύο φάσεις με τον προτιμητέο επενδυτή να επιλέγεται για την υπογραφή συμβάσεων αγοραπωλησίας μετοχών και συμφωνίας μετόχων. Παράλληλα, προβλέφθηκε η αναδιαπραγμάτευση της Σύμβασης Παραχώρησης για την προσαρμογή της στις ανάγκες της εταιρείας με ιδιωτικό πλέον χαρακτήρα. Βασικός σκοπός του ταμείου ήταν η μεγιστοποίηση του οικονομικού ανταλλάγματος και η διασφάλιση υψηλής ποιότητας λειτουργίας και συντήρησης του λιμένα προς όφελος της ελληνικής οικονομία και το μοναδικό κριτήριο αξιολόγησης των προσφορών ήταν οι οικονομικά ευνοϊκότεροι όροι (υψηλότερο τίμημα).
Στην πρώτη φάση της διαγωνιστικής διαδικασίας, υποβλήθηκαν φάκελοι εκδήλωσης ενδιαφέροντος από οκτώ οικονομικούς φορείς, οι οποίοι και προκρίθηκαν στη δεύτερη φάση. Έπειτα στη δεύτερη φάση υποβλήθηκαν δεσμευτικές προσφορές από τέσσερις επενδυτές, και μετά την αξιολόγηση, η παρεμβαίνουσα εταιρεία αναδείχθηκε ως προτιμητέος επενδυτής, ενώ η αιτούσα κοινοπραξία κατατάχθηκε δεύτερη στον πίνακα πλειοδοσίας και αναδείχθηκε ως επιλαχούσα.
Η αιτούσα κοινοπραξία άσκησε προδικαστική προσφυγή, ισχυριζόμενη ότι υπήρξε σύγκρουση συμφερόντων, καθώς μέλος του ΔΣ της παρεμβαίνουσας εταιρείας ήταν ταυτόχρονα μέλος του ΔΣ του ΤΑΙΠΕΔ (αρ.35 του ν. 4413/2016). Επίσης, υποστήριξε ότι το ΤΑΙΠΕΔ παρέλειψε να ελέγξει αν η οικονομική προσφορά της παρεμβαίνουσας ήταν ασυνήθιστα συμφέρουσα.
Η ΕΑΔΗΣΥ απέρριψε την προσφυγή ως απαράδεκτη, με το σκεπτικό ότι η διαγωνιστική διαδικασία δεν κατατείνει στη σύναψη σύμβασης έργου, προμήθειας ή υπηρεσίας, κατά την έννοια των διατάξεων του ν. 4412/2016 ούτε στη σύναψη σύμβασης παραχώρησης, κατά την έννοια των διατάξεων του ν. 4413/2016 και συνεπώς η Αρχή δεν είχε αρμοδιότητα για την εξέταση της προσφυγής.
Η κρίση του ΣτΕ
Αξίζει να επισημανθεί ότι το ΣτΕ διευκρίνισε αρχικώς ότι η σύμβαση παραχώρησης του 2002, με την οποία το Ελληνικό Δημόσιο παραχώρησε στην Ο.Λ.Β. Α.Ε. το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης και εκμετάλλευσης του Λιμένα Βόλου για 60 χρόνια νομικά θεωρείται σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών, καθώς η Ο.Λ.Β. Α.Ε. είχε το δικαίωμα εκμετάλλευσης των λιμενικών εγκαταστάσεων, αναλαμβάνοντας τον επιχειρηματικό κίνδυνο. Εφόσον κατά τον χρόνο σύναψης της σύμβασης, δεν υπήρχαν ειδικές διατάξεις για τη διαδικασία ανάθεσης τέτοιων παραχωρήσεων, επομένως σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οι δημόσιες αρχές έπρεπε να τηρούν τις θεμελιώδεις αρχές της Συνθήκης ΕΚ, όπως η απαγόρευση των διακρίσεων, η ίση μεταχείριση και η διαφάνεια, όταν οι συμβάσεις είχαν διασυνοριακό ενδιαφέρον. Εξαίρεση υπήρχε όταν η δημόσια αρχή ασκούσε πλήρη έλεγχο στον παραχωρησιούχο, όπως συνέβη με την Ο.Λ.Β. Α.Ε., η οποία τελούσε υπό τον έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου, ως ο μοναδικός μέτοχος της εταιρείας.
Όμως εν συνεχεία το Δικαστήριο, εξετάζοντας τη φύση της διαγωνιστικής διαδικασίας, διαπίστωσε ότι η μεταβίβαση πλειοψηφικού πακέτου μετοχών της Ο.Λ.Β. Α.Ε., ως παραχωρησιούχου, συνδέεται άρρηκτα με την τροποποίηση της υφιστάμενης σύμβασης παραχώρησης των χώρων και εγκαταστάσεων του Λιμένα Βόλου, η οποία αποτελεί το βασικό περιουσιακό στοιχείο της εταιρείας.
Αυτές οι δύο διαδικασίες εξελίσσονται ταυτόχρονα, με την έναρξη ισχύος της σύμβασης αγοραπωλησίας μετοχών και της τροποποιημένης σύμβασης παραχώρησης να εξαρτάται από την πλήρωση αμοιβαίων αναβλητικών αιρέσεων. Συνεπώς η μεταβολή αυτή απαιτεί την τήρηση των διαδικασιών που προβλέπονται στον νόμο 4413/2016 για τις συμβάσεις παραχώρησης
Η Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ είχε απορρίψει την προδικαστική προσφυγή της αιτούσας κοινοπραξίας κατά των αποφάσεων του Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ., κρίνοντας ότι η διαγωνιστική διαδικασία αφορά κυρίως την πώληση μετοχών και όχι δημόσια σύμβαση παραχώρησης με το σκεπτικό ότι η σύμβαση παραχώρησης του 2002, η οποία είχε τροποποιηθεί με την πώληση των μετοχών, δεν άλλαζε ουσιωδώς τα συμβαλλόμενα μέρη (το Ελληνικό Δημόσιο και την Ο.Λ.Β. Α.Ε.), και ότι ο προτιμητέος επενδυτής απλώς αποκτούσε μετοχές της Ο.Λ.Β. Α.Ε., χωρίς να συνάψει νέα σύμβαση παραχώρησης. Ως εκ τούτου η διαδικασία δεν ενέπιπτε στις διατάξεις των νόμων 4412/2016 και 4413/2016 περί δημοσίων συμβάσεων και συμβάσεων παραχώρησης.
Όμως το ΣτΕ κατέληξε ότι η μεταβολή της φύσης της Ο.Λ.Β. Α.Ε. από δημόσια σε ιδιωτική επιχείρηση μέσω της πώλησης πλειοψηφικού πακέτου μετοχών αποτελεί ουσιώδη τροποποίηση της Σύμβασης Παραχώρησης, η οποία απαιτεί τη διεξαγωγή νέας διαγωνιστικής διαδικασίας, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4413/2016 περί συμβάσεων παραχώρησης. Τελικώς το δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση της Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ. και ανέπεμψε την υπόθεση στην Αρχή για να εξετάσει εκ νέου την προδικαστική προσφυγή των αιτουσών.
Δείτε την απόφαση στην Qualex: ΣτΕ 1019/2024