Κατά τη διάταξη του άρθρου 464 του νΠΚ ορίζεται ότι: «Εκκρεμείς ποινικές διαδικασίες, που έχουν ανοίξει χωρίς την υποβολή εγκλήσεως με αντικείμενο πράξεις για τη δίωξη των οποίων απαιτείται έγκληση στον παρόντα Κώδικα ενώ διώκονταν αυτεπαγγέλτως υπό το προϊσχύσαν δίκαιο, συνεχίζονται, εφόσον ο δικαιούμενος να υποβάλει έγκληση δηλώσει εντός τεσσάρων μηνών από την έναρξη της ισχύος του παρόντος ότι επιθυμεί την πρόοδό τους»
Η «δήλωση συνέχισης» που προβλέπεται από την ως άνω μεταβατική διάταξη, όπως ερμηνεύεται από την πρόσφατη νομολογία του Αρείου Πάγου, η οποία έχει πλέον παγιωθεί, αναπληρώνεται με οποιαδήποτε δήλωση του παθόντος στη μήνυση, ή παράσταση πολιτικής αγωγής, ή εξέταση ως μάρτυρα του παθόντος που ζήτησε την ποινική δίωξη του δράστη κ.ο.κ., και τα παραπάνω έλαβαν χώρα υπό το καθεστώς του πΠΚ.
Κατά το άρθρο 460 αυτού και το άρθρο δεύτερο του ως άνω νόμου, από 1-7-2019. Κατά τη διάταξη του άρθρου 405 παρ. 1 αυτού (νέου ΠΚ), για την ποινική δίωξη, μεταξύ άλλων εγκλημάτων και αυτού της απάτης, που προβλέπεται στο άρθρο 386 παρ. 1 ΠΚ και του οποίου η ποινική δίωξη υπό το προϊσχύσαν νομικό καθεστώς ασκείτο αυτεπαγγέλτως από τον εισαγγελέα πλημμελειοδικών ύστερα από αναφορά, μήνυση ή άλλη είδηση για τη διάπραξή του (άρθρα 27 και 36 του προϊσχύσαντος ΚΠΔ), απαιτείται πλέον έγκληση, ενώ κατά τη μεταβατική διάταξη του άρθρου 464 του ίδιου Κώδικα, “Εκκρεμείς ποινικές διαδικασίες, που έχουν ανοίξει χωρίς την υποβολή εγκλήσεως με αντικείμενο πράξεις για τη δίωξη των οποίων απαιτείται έγκληση στον παρόντα Κώδικα ενώ διώκονταν αυτεπαγγέλτως υπό το προϊσχύσαν δίκαιο, συνεχίζονται εφόσον ο δικαιούμενος να υποβάλει έγκληση δηλώσει εντός τεσσάρων μηνών από την έναρξη της ισχύος του παρόντος ότι επιθυμεί την πρόοδο τους — Ενόψει δε του ότι η δήλωση βούλησης της εγκαλούσας για την τιμωρία των δραστών δεν απαιτείται να είναι ρητή και πανηγυρική αλλά αρκεί να συνάγεται από το όλο περιεχόμενο της έγκλησης και εφόσον, σύμφωνα με την προαναφερθείσα μεταβατική διάταξη του άρθρου 464 ΠΚ, αρκεί μία απλή δήλωση για την πρόοδο της ποινικής διαδικασίας, η ως άνω αναφορά πρέπει να θεωρηθεί ως έγκληση, η οποία έχει ασκηθεί εμπροθέσμως (ΑΠ 2010/2019). Περαιτέρω η παθούσα από την πράξη της απάτης, φερομένης ως τελεσθείσας εντός του μηνός Απριλίου του έτους 2013, με την από 13 Νοεμβρίου 2014 κατάθεσή της στον Πταισματοδίκη Θήβας, κατήγγειλε τους αναιρεσείοντες για την σε βάρος της, συνιστώσα την πράξη της απάτης, συμπεριφορά και δήλωσε παράσταση πολιτικής αγωγής, προς υποστήριξη της οποίας παρέστη στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο, που της επεδίκασε για την πράξη αυτή χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης 40 Ευρώ. Η κατά τα ανωτέρω ένορκη κατάθεση αυτής δόθηκε μετά την πάροδο χρονικού διαστήματος πολύ μεγαλύτερου των τριών μηνών από τότε που έλαβε χώρα η καταγγελλόμενη σε βάρος της απάτη και από τη γνώση των προσώπων που καταγγέλλει ως υπαίτιους και ειδικότερα με σαφή αναφορά στο χρόνο γνώσης της πράξης την 10.06.2014, όταν και παρέλαβε αντίγραφο του συμβολαίου ως προϊόντος απάτης (άρθρο 117 παρ.1 παλαιού ΠΚ και ήδη 114 νέου ΠΚ), ενώ μέχρι την 1.11.2019, ημερομηνία εκπνοής της δοθείσας από τον νόμο παραπάνω τετράμηνης προθεσμίας, δεν δήλωσε ότι επιθυμεί την πρόοδο της ποινικής διαδικασίας. Σύμφωνα όμως με όσα προεκτέθηκαν, ενόψει του ότι η δήλωση βουλήσεως της εγκαλούσας για την τιμωρία του δράστη δεν απαιτείται να είναι ρητή και πανηγυρική αλλά αρκεί να συνάγεται από το όλο περιεχόμενο της έγκλησης και εφόσον, σύμφωνα με την προαναφερθείσα μεταβατική διάταξη του άρθρου 464 ΠΚ, αρκεί μία απλή δήλωση για την πρόοδο της ποινικής διαδικασίας, η ως άνω ρητή δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής στην ως άνω ένορκη εξέτασή της ως μάρτυρα πρέπει να θεωρηθεί ως έγκληση, η οποία έχει ασκηθεί εμπρόθεσμα (ΑΠ 47/2021, ΑΠ 773/2020) ΑΠ 346/2021
Στην προκείμενη περίπτωση το Τριμελές Εφετείο Θράκης, που δίκασε σε δεύτερο βαθμό, με την προσβαλλόμενη 171/2020 απόφασή του, μετά από εκτίμηση και αξιολόγηση όλων των μνημονευομένων αποδεικτικών μέσων, απέρριψε τον προβληθέντα αυτοτελή ισχυρισμό περί εξαλείψεως του αξιοποίνου της αποδιδόμενης στον κατηγορούμενο και νυν αναιρεσείοντα πράξεως της απάτης κατ’ εξακολούθηση, λόγω μη υποβολής από τον παθόντα εμπρόθεσμης εγκλήσεως, ούτε δηλώσεως ότι επιθυμεί την πρόοδο της υποθέσεως, με το εξής, επί λέξει, σκεπτικό: “Στην προκειμένη περίπτωση, η κατηγορία κατά του κατηγορουμένου είναι απάτη κατ’ εξακολούθηση µε προξενηθείσα ζημία ιδιαίτερα μεγάλης αξίας. Ήτοι ο κατηγορούμενος κατηγορείται για παραβίαση του προϊσχύσαντος άρθρου 386 παρ. 1 ποινικού κώδικα για τη δίωξη του οποίου δεν απαιτούνταν έγκληση και τώρα για παραβίαση του άρθρου 386 παρ. 1° του ισχύοντος Π.Κ., για το οποίο σήμερα απαιτείται έγκληση. Περαιτέρω, από τα στοιχεία της δικογραφίας προκύπτει ότι ο παθών Α. Π. υπέβαλε ενώπιον του Εισαγγελέως Ξάνθης την από 20.7.15 μήνυση κατά του κατηγορουμένου και εξ’ αιτίας αυτής της μήνυσης ξεκίνησε η ένδικη ποινική διαδικασία. Συνεπώς αυτός (ο παθών) δεν ήταν υποχρεωμένος να υποβάλει εκ νέου έγκληση μέσα σε τέσσερις μήνες από την έναρξη της ισχύος του νέου Π.Κ., ήτοι μέχρι 2.11.2019, µε δήλωση ότι επιθυμεί την πρόοδο της δίκης. Σ’ αυτήν την κρίση άγεται το παρόν δικαστήριο, διότι η μεταβατική διάταξη του προεκτεθέντος άρθρου 464 του ισχύοντος ποινικού Κώδικα αναφέρεται και αφορά εκκρεμείς ποινικές διαδικασίες που έχουν ανοίξει χωρίς την υποβολή έγκλησης, για πράξεις που διώκονται αυτεπάγγελτα υπό το προϊσχύον δίκτυο, ενώ στη συγκεκριμένη υπόθεση ο παθών υπέβαλε την από 20.7.15 ως άνω μήνυση (έγκληση), εξαιτίας της οποίας, όπως προεκτέθηκε, κινήθηκε η ποινική διαδικασία ΑΠ 195/2021
Ειδικότερα, αναφέρεται ότι με την υποβολή της από 17-10-2014 έγκλησής του κατά του αναιρεσείοντος, ο παθών δήλωνε κατ’ ουσίαν, και τη βούλησή του για την πρόοδο της ποινικής διαδικασίας, με αποτέλεσμα η εν λόγω έγκληση να υποκαθιστά την προβλεπόμενη από το άρθρο 464 του Π.Κ. δήλωση και να πληρούται ο σκοπός της διάταξης αυτής (Α.Π. 773/2020, Α.Π. 557/2020) ΑΠ 138/2021
Η παραπάνω αξιόποινη πράξη της απάτης, η οποία έχει πλημμεληματικό χαρακτήρα, και για την ποινική της δίωξη κατά το προϊσχύσαν δίκαιο διωκόταν αυτεπαγγέλτως, απαιτείται έγκληση, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 405 παρ.1 του ισχύσαντος από 1-7-2019 νέου Ποινικού Κώδικα, που είναι προδήλως ευμενέστερη για την κατηγορουμένη, σε σχέση με το προγενέστερο νομοθετικό καθεστώς κατά το οποίο η εν λόγω πράξη διωκόταν αυτεπαγγέλτως. Τέτοια έγκληση, όπως προκύπτει από την παραδεκτή επισκόπηση των εγγράφων της δικογραφίας, δεν έχει υποβληθεί ενώ το δικαιούμενο για την υποβολή της Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία “Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥ)” νομίμως εκπροσωπούμενο δεν προέβη, εντός τεσσάρων μηνών από την έναρξη ισχύος του νέου ΠΚ, ήτοι μέχρι την 31-10-2019, στην προβλεπόμενη από το άρθρο 464 του ιδίου Κώδικα, για τη συνέχιση της παρούσας εκκρεμούς διαδικασίας, δήλωση, ότι επιθυμεί την πρόοδο αυτής. Περαιτέρω η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής ενώπιον του ποινικού δικαστηρίου, έχει την έννοια της συμμετοχής στην ποινική δίκη και την επιδίωξη της αποζημιώσεως και χρηματικής ικανοποιήσεως και αναπληρώνει τη δήλωση που επιτάσσει η αμέσως, ως άνω, διάταξη του άρθρου 464 του νέου ΠΚ, ότι επιθυμεί την πρόοδο της δίκης, η οποία μπορούσε να υπάρξει και πριν από την ισχύ του νέου ποινικού κώδικα και σε καμία περίπτωση την έγκληση, που αυτή είναι απαραίτητη για την ποινική δίωξη. (ΑΠ 278/2004). Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από την επισκόπηση των πρακτικών τόσο της προσβαλλομένης αποφάσεως όσο και εκείνης του Πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου, προκύπτει ότι το δικαιούμενο προς υποβολή εγκλήσεως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία “Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ)” προέβη νομότυπα σε δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής ενώπιον του δευτεροβαθμίου και ενώπιον του πρωτοβαθμίου δικαστηρίου κατά τις ημερομηνίες 9 Μαΐου 2019 και 24 Απριλίου 2018. Η εν λόγω δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής γενομένη και προ της ενάρξεως της ισχύος του νέου ΠΚ (1-7-2019) αναπληρώνει τη δήλωση που επιτάσσει η μεταβατική διάταξη του άρθρου 464 του νέου ΠΚ, η αναπλήρωση δε αυτή έχει ως αποτέλεσμα την ουσιαστική κάλυψη της ελλείψεως της δηλώσεως περί επιθυμίας προόδου της δίκης για τη συνέχιση της ποινικής διαδικασίας. ΑΠ 47/2021
Αναίρεση από Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών 504 ΚΠΔ – 358 ΠΚ παραβίαση υποχρέωσης διατροφής – διαχρονικό δίκαιο – Δεν απαιτείται κατά το άρθρο 464 ΠΚ δήλωση αφού είχε κάνει προφορική μήνυση όταν το 358 ΠΚ ήταν αυτεπάγγελτα διωκόμενο – αναιρεί λόγω υπέρβασης εξουσίας και εσφαλμένη εφαρμογή ουσιαστική ποινικής διάταξης ΑΠ 1339/2020
Η κατά τα ως άνω από 3-4-2006 μήνυση του παθόντος και παρασταθέντος, κατά τα προαναφερόμενα, ως πολιτικώς ενάγοντος και ήδη υποστηρίζοντος την κατηγορία, υποβληθείσα μετά την πάροδο δύο ετών και πλέον από τον χρόνο που τελέστηκε η σε βάρος του πράξη για την οποία κηρύχθηκε ένοχος ο αναιρεσείων και συνεπώς μετά την πάροδο του οριζόμενου στη διάταξη του άρθρου 117 του ισχύοντος μέχρι 30-6-2019 ΠΚ (και ήδη άρθρου 114 του νέου ΠΚ), σχετικά με τα κατ’ έγκληση διωκόμενα εγκλήματα, χρονικού διαστήματος των τριών μηνών από τότε που ο παθών έλαβε γνώση για την πράξη που τελέστηκε σε βάρος του και για το πρόσωπο που την τέλεσε ή για έναν από τους συμμετόχους της, θεωρουμένη μεν ως έγκληση ήταν εκπρόθεσμη και μη νόμιμη, πλην όμως, τούτο δεν ασκούσε έννομη επιρροή στην έγερση και κίνηση της ποινικής δίωξης σε βάρος του κατηγορούμενου και ήδη αναιρεσείοντος, καθόσον, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγηθείσα νομική σκέψη, εφόσον επρόκειτο για το έγκλημα της κακουργηματικής υπεξαίρεσης αντικειμένου ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, το οποίο υπό το ισχύον κατά τον χρόνο εκείνο νομικό καθεστώς διώκετο αυτεπαγγέλτως και συνεπώς μήνυση μπορούσε να υποβάλει οιοσδήποτε και όχι μόνο ο παθών, χωρίς την τήρηση των διατυπώσεων που απαιτούνται στα κατ` έγκληση διωκόμενα εγκλήματα, ως αναγκαίων προϋποθέσεων του παραδεκτού της ποινικής δίωξης. Πέραν τούτων, όμως, ενόψει του ότι η αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε την 20-9-2019, δηλαδή, μετά την ισχύ του νέου ΠΚ (1-7-2019) και πριν από τη συμπλήρωση της ορισθείσας με την προαναφερθείσα διάταξη του άρθρου 464 ίδιου Κώδικα προθεσμίας των τεσσάρων μηνών από την έναρξη της ισχύος του, η οποία έληγε την 1-11-2019 και επομένως ο δικαιούμενος να υποβάλει έγκληση, δηλαδή, ο παρασταθείς ήδη ενώπιον του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου ως πολιτικώς ενάγων μηνυτής, είχε τη δυνατότητα να παρασταθεί ως υποστηρίζων την κατηγορία και να δηλώσει ενώπιον του δικάζοντος σε δεύτερο βαθμό Δικαστηρίου ότι επιθυμεί την πρόοδο της εκκρεμούς ποινικής διαδικασίας, η περιεχόμενη στα επιτρεπτώς επισκοπούμενα πρακτικά της προσβαλλόμενης απόφασης νομότυπη, ρητή και κατηγορηματική δήλωση παράστασης του μηνυτή, Ε. Α. προς υποστήριξη της κατηγορίας, γενόμενη κατά τον χρόνο συζήτησης (20-9-2019) της ασκηθείσας από τον αναιρεσείοντα έφεσης κατά της πρωτόδικης υπ’ αριθμ.415/2015 καταδικαστικής απόφασης του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων …, ενώπιον του εκδώσαντος την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση Δικαστηρίου, με την οποία, κατά λέξη, δήλωσε ότι, “παρίσταται όπως και πρωτοδίκως, ως πολιτικώς ενάγων στη δίκη αυτή κατά του κατηγορούμενου, λόγω ηθικής βλάβης που υπέστη από το αδίκημα και ζήτησε να του καταβάλλει….”, ναι μεν δεν υποκαθιστά την έγκληση, ενόψει του ότι η τελευταία προβλέπεται αποκλειστικά από την προαναφερόμενη ουσιαστικού ποινικού δικαίου διάταξη, ενώ η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής περιορίζεται στην επιδίωξη ικανοποίησης αστικής φύσης αξιώσεων, όμως, σε συνδυασμό με την υποβληθείσα από 3-4-2006 μήνυση του ιδίου αυτού παθόντος και παρασταθέντος, κατά τα προαναφερόμενα, ως πολιτικώς ενάγοντος και ήδη υποστηρίζοντος την κατηγορία, με την οποία ζητούσε ρητά την ποινική δίωξη του κατηγορούμενου-αναιρεσείοντος για την τελεσθείσα σε βάρος του υπεξαίρεση, υποδηλώνοντας και τη βούλησή του για τη πρόοδο της διαδικασίας, καλύπτουν την προβλεπόμενη από την ως άνω μεταβατική διάταξη του άρθρου 464 ΠΚ δήλωση συνέχισης της εκκρεμούς ποινικής διαδικασίας, εφόσον άλλωστε η τελευταία αυτή δήλωση δεν απαιτείται να έχει συγκεκριμένο τυπικό ή πανηγυρικό περιεχόμενο και επομένως πληρούται ο προβλεπόμενος από την ως άνω διάταξη σκοπός της παραδεκτής συνέχισης της εκκρεμούς ποινικής διαδικασίας. Συνακόλουθα, στην κρινόμενη υπόθεση δεν υφίσταται απαράδεκτο της ποινικής δίωξης για την πράξη για την οποία κηρύχθηκε ένοχος ο αναιρεσείων και το δικάσαν Δικαστήριο, που με την προσβαλλόμενη απόφασή του, προχώρησε στην εκδίκαση της υπόθεσης και καταδίκασε αυτόν, χωρίς να προβεί σε έρευνα του παραδεκτού της ασκηθείσας ποινικής δίωξης, λόγω της ενώπιόν του γενόμενης εντός της προθεσμίας του άρθρου 464 ΠΚ ως άνω δήλωσης, αλλά και της από 3-4-2006 μήνυσης του έχοντος δικαίωμα να υποβάλλει έγκληση παθόντος, παρασταθέντος ως υποστηρίζοντος την κατηγορία και συνεπώς δεν υπέπεσε στην πλημμέλεια της υπέρβασης εξουσίας, όπως αβασίμως υποστηρίζεται από τον αναιρεσείοντα με τον πρώτο λόγο της κρινόμενης αίτησής του, ο οποίος πρέπει για τούτο να απορριφθεί. ΑΠ 1334/2020
Οι παθόντες είχαν ήδη ασκήσει κατά της αναιρεσείουσας την από 24-2-2010 κατατεθείσα στις 25-2-2010 έγκλησή τους, με την οποία ζητούσαν ρητά την ποινική δίωξη της τελευταίας για την τελεσθείσα σε βάρος τους απάτη, έπεται ότι η υποβολή της έγκλησης αυτής υποδηλώνει και τη βούλησή τους για τη πρόοδο της διαδικασίας και υποκαθιστά την προβλεπόμενη από τη μεταβατική διάταξη του άρθρου 464 ΠΚ απλή δήλωση (ΑΠ 2010/19)- 912/2020
Απάτη. Δεν απαιτείται δήλωση του παθόντος, κατ’ άρ. 464 νΠΚ, ότι επιθυμεί την πρόοδο της υπόθεσης για απάτη, αφού η ποινική δίωξη ασκήθηκε μετά από επέχουσα θέση εγκλήσεως σχετική κατάθεση του υποστηρίζοντος την κατηγορία.ΑΠ 894/2020
Κατά τη διάταξη του άρθρου 381 παρ.1 εδ. α’ του νέου ΠΚ “Για την ποινική δίωξη των εγκλημάτων που προβλέπονται στα άρθρα 374Α, 375 παρ. 1 και 2, 377 και 378 παρ. 1 εδάφ. β’ απαιτείται έγκληση “, ενώ κατά τη μεταβατική διάταξη του άρθρου 464 του ίδιου ΠΚ “Εκκρεμείς ποινικές διαδικασίες, που έχουν ανοίξει χωρίς την υποβολή εγκλήσεως με αντικείμενο πράξεις για την δίωξη των οποίων απαιτείται έγκληση στον παρόντα Κώδικα ενώ διώκονταν αυτεπαγγέλτως υπό το προσχύσαν δίκαιο, συνεχίζονται, εφόσον ο δικαιούμενος να υποβάλει έγκληση δηλώσει εντός τεσσάρων μηνών από την έναρξη της ισχύος του παρόντος ότι επιθυμεί την πρόοδο τους “. Στην προκείμενη περίπτωση, η αναιρεσείουσα (συμβολαιογράφος) είχε καταδικασθεί πρωτοδίκως (υπό την ισχύ του προϊσχύσαντος ΠΚ) με την απόφαση 1213/2017 του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Ηλείας, για την πράξη της υπεξαίρεσης στην υπηρεσία με αντικείμενο ιδιαίτερα μεγάλης αξίας (ΠΚ 258 περ. β’) και στη συνέχεια, κατ’ έφεση (υπό την ισχύ του νέου ΠΚ ) με την προσβαλλόμενη απόφαση 681 -682 /2019 του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Πατρών, για την πράξη της υπεξαίρεσης με αντικείμενο ιδιαίτερα μεγάλης αξίας (ΠΚ 375 παρ. 1 εδ. α’ περ. β’) . Η προσβαλλόμενη απόφαση, τόσο ως προς την αποδιδόμενη στην αναιρεσείουσα πράξη της υπεξαίρεσης κατά τις κοινές πλέον διατάξεις, όσο και ως προς την ύπαρξη εγκλήσεως κατ’ αυτής από μέρους του παθόντος νομικού προσώπου (ΝΠΔΔ με την επωνυμία ΕΝΙΑΙΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ – ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΝΟΜΙΚΩΝ ) διέλαβε την ακόλουθη αιτιολογία: “Σε βάρος της κατηγορουμένης ασκήθηκε ποινική δίωξη και δυνάμει της υπ’ αριθ. 1213/2017 εκκαλουμένης απόφασης κρίθηκε ένοχη για την αξιόποινη πράξη της υπεξαίρεσης στην υπηρεσία αντικειμένου ιδιαίτερα μεγάλης αξίας κατ’ εξακολούθηση, σύμφωνα με το άρθρο 258 περ. β’ του καταργηθέντος ΠΚ. Με τον νέο ΠΚ (ν. 4619/2019) καταργήθηκε μεν η ως άνω ειδική διάταξη, γιατί κρίθηκε ότι η περιγραφόμενη σ’ αυτό πράξη θίγει πρωτίστως περιουσιακά αγαθά και όχι τη λειτουργία της ίδιας της υπηρεσίας, παρέμεινε, όμως, σε ισχύ η βασική διάταξη της υπεξαίρεσης του άρθρου 375 παρ. 1 ΠΚ, η οποία καλύπτει τη νομοτυπική μορφή του αδικήματος για το οποίο κατηγορείται η κατηγορουμένη – και δη το εδ. α’ της παρ. 1 του ως άνω άρθρου, που αναφέρεται σε υπεξαίρεση αντικειμένου ιδιαίτερα μεγάλης αξίας. Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 381 του νέου ΠΚ, ορίζεται ότι για την ποινική δίωξη του εγκλήματος που προβλέπεται στο άρθρο 375 παρ. 1 ΠΚ απαιτείται έγκληση, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 464 ΠΚ, εκκρεμείς ποινικές διαδικασίες, που έχουν ανοίξει χωρίς την υποβολή έγκλησης, με αντικείμενο πράξεις για τις οποίες απαιτείται έγκληση με τον νέο Π Κ, συνεχίζονται εφόσον υποβληθεί έγκληση εντός 4 μηνών από την έναρξη ισχύος του νέου ΠΚ (1.7.2019). Στην υπό κρίση υπόθεση, όμως, ο δικαιούμενος σε υποβολή έγκλησης, ήτοι το ΝΠΔΔ με την επωνυμία “ΕΝΙΑΙΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ – ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΝΟΜΙΚΩΝ”, είχε ήδη υποβάλει την από 4.10.2016 μηνυτήρια αναφορά προς τον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Ηλείας, η οποία επέχει θέση εγκλήσεως σύμφωνα με τα άρθρα 51 και 42 παρ. 2 ΚΠΔ”. Στη συνέχεια, δε, με βάση τις παραδοχές αυτές το εφετείο απέρριψε τους ισχυρισμούς της αναιρεσείουσας περί μη υπάρξεως αξιοποίνου πράξεως ( μετά την κατάργηση του άρθρου 258 ΠΚ ) και επικουρικά ύπαρξη εγκλήσεως για την αποδιδόμενη σ’ αυτήν πράξη ( ΠΚ 375 παρ.1 εδ. α’περ. β’) . Με αυτά που δέχθηκε το εφετείο διέλαβε στην απόφασή του την απαιτούμενη από το Σύνταγμα κα τον ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, ερμηνεύοντας ορθά τις προαναφερόμενες ουσιαστικές ποινικές διατάξεις και μη υπερβαίνοντας αρνητικά την εξουσία του . Όσα δε περί του αντιθέτου υποστηρίζονται από την αναιρεσείουσα με σχετικούς αναιρετικούς λόγους, για πλημμέλειες από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ. Δ’, Ε’ και Θ’ ΚΠΔ, είναι αβάσιμα και πρέπει να απορριφθούν. Επισημαίνονται τα εξής: 1) Δεν απαιτείτο η “ανάγνωση” της προαναφερθείσας μηνυτήριας αναφοράς, που αποτελεί διαδικαστικό και όχι αποδεικτικό έγγραφο και 2) με την υποβολή αυτής εκ μέρους του παθόντος Ν.Π.Δ.Δ., με την οποία το τελευταίο ζητούσε ρητά την ποινική δίωξη της αναιρεσείουσας για την τελεσθείσα σε βάρος του υπεξαίρεση δήλωνε και τη βούλησή του για την πρόοδο της διαδικασίας, με αποτέλεσμα να υποκαθίσταται η προβλεπόμενη από τη διάταξη του άρθρου 464 Π.Κ., απλή, άλλωστε, δήλωση και επομένως να πληρούται ο σκοπός αυτής. ΑΠ 557/2020
Σύμφωνα με το άρθρο 464 του ισχύοντος από 1-7-2019 νέου ΠΚ, “Εκκρεμείς ποινικές διαδικασίες, που έχουν ανοίξει χωρίς την υποβολή εγκλήσεως με αντικείμενο πράξεις για τη δίωξη των οποίων απαιτείται έγκληση στον παρόντα Κώδικα ενώ διώκονταν αυτεπαγγέλτως υπό το προϊσχύσαν δίκαιο, συνεχίζονται, εφόσον ο δικαιούμενος να υποβάλει έγκληση δηλώσει εντός τεσσάρων μηνών από την έναρξη της ισχύος του παρόντος ότι επιθυμεί την πρόοδο τους”. Εξάλλου, κατά το άρθρο 405 παρ. 1 ΠΚ, για την ποινική δίωξη του προβλεπομένου από το άρθρο 386 παρ.1 ΠΚ εγκλήματος της απάτης απαιτείται πλέον έγκληση. Τέλος, υπέρβαση εξουσίας που συνιστά τον κατά τα άρθρα 510 παρ. 1 στοιχ. Θ’ λόγο αναίρεσης υπάρχει, με βάση το γενικό ορισμό, όταν το δικαστήριο ασκεί δικαιοδοσία που δεν του δίνει ο νόμος. Στα πλαίσια αυτού του ορισμού γίνεται διάκριση της υπέρβασης σε θετική και αρνητική. Στην πρώτη περίπτωση το δικαστήριο αποφασίζει κάτι για το οποίο δεν έχει δικαιοδοσία ενώ στη δεύτερη περίπτωση παραλείπει να αποφασίσει κάτι το οποίο υποχρεούται στα πλαίσια της δικαιοδοσίας του. Υπέρβαση εξουσίας υπάρχει, μεταξύ άλλων, όπως ορίζεται στο ίδιο άρθρο και στην περίπτωση που το δικαστήριο καταδίκασε για έγκλημα για το οποίο δεν υποβλήθηκε η απαιτούμενη έγκληση. Στην προκείμενη περίπτωση, η ακροαματική διαδικασία άρχισε στις 13-5-2019 (δηλαδή, υπό την ισχύ του προισχύσαντος ΠΚ) και περατώθηκε στις 19-9-2019 (δηλαδή, υπό την ισχύ του νέου από 1- 7-2019 ΠΚ). Κατά την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας υποβλήθηκε νομότυπα δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής από την ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία ” … Ειδική Εκκαθάριση Α.Ε. – Ειδικός Εκκαθαριστής Πιστωτικών Ιδρυμάτων”, ενεργούσα ως ειδική εκκαθαρίστρια και νόμιμη εκπρόσωπος της υπό εκκαθάριση τελούσας παθούσας τράπεζας, κατά της οποίας δεν προβλήθηκε αντίρρηση από κανένα παράγοντα της δίκης (σελ. 5). Στις 6-9-2019 η ίδια εταιρεία, ενεργούσα και πάλι με την ίδια ιδιότητα, υπέβαλε νομότυπα στο δικαστήριο έγγραφη δήλωση ότι επιθυμεί την πρόοδο της δίκης, χωρίς να προβληθεί ομοίως αντίρρηση από κανένα παράγοντα της δίκης (σελ.317). Εξάλλου, από τη διάταξη του άρθρου 145 του νόμου 4261/2014 σε συνδυασμό με τον κατ’ εξουσιοδότηση αυτού εκδοθέντα Κανονισμό της Ειδικής Εκκαθάρισης Πιστωτικών Ιδρυμάτων, σαφώς προκύπτει ότι σε περίπτωση ανάκλησης της άδειας και θέσης πιστωτικού ιδρύματος υπό ειδική εκκαθάριση (κάτι που δεν καταλύει τη νομική του προσωπικότητα) και εκπροσώπησης αυτού από ειδικό εκκαθαριστή, ο τελευταίος (υπό την προαναφερθείσα ιδιότητα) λαμβάνει όλα τα αναγκαία εξασφαλιστικά και συντηρητικά μέτρα, προκειμένου να διασφαλιστεί η ακεραιότητα και να προστατευθεί η αξία της υπό ειδική εκκαθάριση εταιρίας. Στο πλαίσιο αυτών, είναι προφανές, ανεξάρτητα από τη μη ειδική πρόβλεψη, ότι ο ειδικός εκκαθαριστής δικαιούται (και υποχρεούται) και σε υποβολή έγκλησης για τέλεση αξιόποινης πράξης σε βάρος της περιουσίας του υπό εκκαθάριση πιστωτικού ιδρύματος. Κατά συνέπεια, η υπό εκκαθάριση ΑΤΕ, νομίμως εκπροσωπούμενη από την ανωτέρω διαχειρίστρια, ως νομιμοποιούμενη σε υποβολή της σχετικής έγκλησης, εδικαιούτο να προβεί στην επίμαχη δήλωση προόδου της ποινικής διαδικασίας. Επομένως, είναι αβάσιμος ο σχετικός αναιρετικός λόγος από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ.Θ’ του ΚΠΔ, για υπέρβαση εξουσίας, συνιστάμενος στη λόγω εσφαλμένης εφαρμογής του άρθρου 464 ΠΚ μη κήρυξη απαράδεκτης της ποινικής δίωξης των αναιρεσειόντων. ΑΠ 556/2020
Ενόψει δε του ότι η δήλωση βούλησης των εγκαλούντων για την τιμωρία του δράστη δεν απαιτείται να είναι ρητή και πανηγυρική αλλά αρκεί να συνάγεται από το όλο περιεχόμενο της έγκλησης και εφόσον, σύμφωνα με την προαναφερθείσα μεταβατική διάταξη του άρθρου 464 ΠΚ, αρκεί μία απλή δήλωση για την πρόοδο της ποινικής διαδικασίας, η ως άνω αναφορά πρέπει να θεωρηθεί ως έγκληση, η οποία μάλιστα έχει ασκηθεί εμπροθέσμως (ΑΠ 2010/2019). Περαιτέρω, η παθούσα από την πράξη της απάτης, φερομένης ως τελεσθείσας το Μάιο έως το Δεκέμβριο του 2013, Ε. Χ., με την από 2-12-2015 κατάθεσή της στην Πταισματοδίκη Λάρισας, κατήγγειλε τον αναιρεσείοντα για την σε βάρος της, συνιστώσα την πράξη της απάτης, συμπεριφορά και δήλωσε παράσταση πολιτικής αγωγής, προς υποστήριξη της οποίας παρέστη στο πρωτοβάθμιο Δικαστήριο που της επιδίκασε για την πράξη αυτή χρηματική ικανοποίηση 50 ευρώ. Η κατά τα ανωτέρω ένορκη κατάθεση αυτής δόθηκε μετά την πάροδο χρονικού διαστήματος πολύ μεγαλύτερου των τριών μηνών από τότε που έλαβε χώρα η καταγγελλόμενη σε βάρος της απάτη και από τη γνώση του προσώπου που καταγγέλλει ως υπαίτιο ενώ μέχρι την 1-11-2019, ημερομηνία εκπνοής της δοθείσας από το νόμο παραπάνω τετράμηνης προθεσμίας, δεν δήλωσε ότι επιθυμεί την πρόοδο της ποινικής διαδικασίας για την υπό κρίση υπόθεση. Σύμφωνα όμως με όσα προεκτέθηκαν, ενόψει του ότι η δήλωση βούλησης του εγκαλούντος για την τιμωρία του δράστη δεν απαιτείται να είναι ρητή και πανηγυρική αλλά αρκεί να συνάγεται από το όλο περιεχόμενο της έγκλησης και εφόσον, σύμφωνα με την προαναφερθείσα μεταβατική διάταξη του άρθρου 464 ΠΚ, αρκεί μία απλή δήλωση για την πρόοδο της ποινικής διαδικασίας, η ως άνω ρητή δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής στην ως άνω ένορκη εξέτασή της ως μάρτυρα πρέπει να θεωρηθεί ως έγκληση, η οποία έχει ασκηθεί εμπρόθεσμα (πρβλ. 1700/2019), ενώ για την ποινική δίωξη της προβλεπόμενης από το άρθρο 233 ΠΚ αξιόποινης πράξης της απιστίας δικηγόρου τόσο υπό το προϊσχύσαν όσο και υπό το ισχύον δίκαιο δεν απαιτείται έγκληση, απορριπτομένων, μετά ταύτα, των υποστηριζόντων τα αντίθετα με τον, εξεταζόμενο και αυτεπαγγέλτως, πρώτο λόγο αναίρεσης. ΑΠ 773/2020
Σύμφωνα με το άρθρο 464 του ισχύοντος από 1.7.2019 ΠΚ, ” εκκρεμείς ποινικές διαδικασίες, που έχουν ανοίξει χωρίς την υποβολή εγκλήσεως, με αντικείμενο πράξεις για τη δίωξη των οποίων απαιτείται έγκληση στον παρόντα Κώδικα, ενώ διώκονταν αυτεπαγγέλτως υπό το προϊσχύσαν δίκαιο, συνεχίζονται, εφόσον ο δικαιούμενος να υποβάλει έγκληση δηλώσει εντός τεσσάρων μηνών από την έναρξη της ισχύος του παρόντος, ότι επιθυμεί την πρόοδό τους”. Στην προκειμένη περίπτωση, ενώ ήταν εκκρεμής η ποινική διαδικασία για τη διωκόμενη αυτεπαγγέλτως πράξη της κακουργηματικής απάτη σε βάρος του αναιρεσείοντος, οι εκ των παθόντων Ν. Κ. και Ι. Μ. με τις από 30-10-2019 αντίστοιχα δηλώσεις τους προς τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, δήλωσαν την επιθυμία τους για την πρόοδο αυτής, κάτι που δεν έπραξε ο επίσης παθών Ι. Χ.. Λαμβανομένου υπόψη όμως ότι ο τελευταίος είχε ήδη ασκήσει κατά του αναιρεσείοντος την από 4.7.2007 μήνυσή του με την οποία ζητούσε ρητά την ποινική δίωξη του τελευταίου για την τελεσθείσα και σε βάρος του απάτη, η υποβολή αυτής δηλώνει και τη βούλησή του για τη πρόοδο της διαδικασίας και υποκαθιστά την προβλεπόμενη από τη μεταβατική διάταξη του άρθρου 464 ΠΚ απλή άλλωστε δήλωση και επομένως πληροί το σκοπό αυτής. Συνακόλουθα δεν υφίσταται απαράδεκτο της ποινικής δίωξης για την ανωτέρω πράξη σε βάρος του Ι. Χ.. ΑΠ 2010/2019
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ