Το άρθρο 22 ΠΚ παρέμεινε ίδιο, όπως και στον προϊσχύσαντα ΠΚ, με μία διαφορά, ότι στην παρ. 3, όπου ο όρος «βλάβη» αντικαταστάθηκε από τον όρο «προσβολή». Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση η αλλαγή αυτή έγινε προκειμένου να καλυφθούν και οι περιπτώσεις που η άμυνα ασκείται για την εξουδετέρωση επίθεσης, η οποία δεν οδηγεί σε βλάβη, αλλά σε διακινδύνευση εννόμων αγαθών (βλ. Αιτιολογική Έκθεση ΠΚ άρθρο 22).
Στην παρ. 2 του άρθρου 22 προβλέπεται άμυνα και υπέρ τρίτου (τριτάμυνα) ο οποίος δέχεται άμεση και παρούσα επίθεση που στρέφεται εναντίον του.
Γεννάται το ερώτημα, αν ο αμυνόμενος υπέρ τρίτου μπορεί να αμυνθεί χωρίς ή και εναντίον της θελήσεως του δεχόμενου την επίθεση. Η απάντηση είναι καταρχήν θετική, διότι ο νομοθέτης δεν προέβλεψε συναίνεση ή προτροπή του δεχόμενου την επίθεση. Π.χ. Ο Α περνώντας βλέπει άγνωστο πρόσωπο να προσπαθεί να παραβιάσει το αυτοκίνητo του απόντος γείτονα του, Β και απωθεί τον δράστη ο οποίος απομακρύνεται.
Αν, όμως, ο δεχόμενος την επίθεση, δηλώσει ρητά στον έτοιμο να επέμβει προς βοήθεια τρίτο, ότι δεν επιθυμεί τη βοήθειά του θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι ο τρίτος οφείλει να μην αναμιχθεί στο συμβάν, υπό την προϋπόθεση ότι η επίθεση προσβάλλει έννομο αγαθό του δεχόμενου την επίθεση, από εκείνα που η συναίνεση του παθόντος αποκλείει το άδικο. Π.χ. Ο Α σε μια λογομαχία χαστουκίζει τον Β, υπέρ του οποίου παρεμβαίνει αμυνόμενος ο Γ, παρά την ενάντια βούληση του Β να μην ανακατεύεται στη διένεξή του με τον Α.
Στο ερώτημα, αν επιτρέπεται άμυνα όταν παθών είναι το δημόσιο, τότε θα πρέπει να γίνει διάκριση:
– αν πρόκειται για τα λεγόμενα υπερατομικά έννομα αγαθά του Κράτους (π.χ. προσβολές της εδαφικής ακεραιότητα της χώρας, της ασφάλειας των δημοσίων συγκοινωνιών, της δημόσιας τάξης κ.λπ.) εκεί το Κράτος έχει τα δικά του εντεταλμένα όργανα να το προστατεύσουν και δεν δικαιολογείται άμυνα υπέρ του κράτους.
– Αντίθετα, αν η επίθεση στρέφεται κατά εννόμων αγαθών της περιουσίας ή ιδιοκτησίας του κράτους, εκεί δικαιολογείται άμυνα κατά του προσβολέα υπέρ της κράτους (π.χ. Ο Α καταστρέφει δημόσια περιουσία βάζοντας φωτιά σε ένα λεωφορείο, ή ένα αρχαιολογικό μνημείο κ.λπ. και ο διερχόμενος πολίτης Β με τη βία απωθεί τον Α).
Ο τρίτος μπορεί να αμυνθεί, παρά τη θέληση του δεχόμενου την επίθεση, όταν προσβάλλεται το απόλυτο έννομο αγαθό της ζωής και, γενικότερα, έννομα αγαθά για τα οποία η συναίνεση του παθόντος δεν αίρει τον άδικο χαρακτήρα της πράξης.
Αδιάφορη είναι, σε κάθε περίπτωση, η ύπαρξη συναίνεσης του παθόντος, αν ο δεχόμενος την επίθεση είναι ανήλικος ή ακαταλόγιστος, οπότε ο τρίτος μπορεί να αμυνθεί υπέρ του σε κάθε περίπτωση.
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ