Άδικη χαρακτηρίζεται η πράξη που αντίκειται σε κανόνα δικαίου. Κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά (πράξη ή παράλειψη) που εμπίπτει στην αντικειμενική υπόσταση κάποιου εγκλήματος αποτελεί κατ’ αρχήν άδικη πράξη.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η παραπάνω άδικη πράξη “συγχωρείται” από το δίκαιο, όταν συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές συνιστούν τους λεγόμενους λόγους άρσης του άδικου χαρακτήρα της πράξης.
Οι λόγοι άρσης του αδίκου μπορούν να ενταχθούν σε τρεις κατηγορίες:
α) γενικοί λόγοι: αυτοί αίρουν το άδικο σε όλα τα εγκλήματα, π.χ. άμυνα 22 ΠΚ, κατάσταση ανάγκης 25 ΠΚ, κ.λπ.
γ) ειδικοί λόγοι: αυτοί αίρουν το άδικο σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις εγκλημάτων, π.χ. περιπτώσεις θεμιτής διακοπής κύησης 304 παρ.4 ΠΚ, θεμιτές προσβολές της τιμής 367 ΠΚ. Κ.λπ.
δ) το άρθρο 20 ΠΚ: που αποτελεί τον έσχατο (επικουρικό) λόγο άρσης του αδίκου όταν δεν συντρέχει κάποιος άλλος (γενικός ή ειδικός) λόγος άρσης του αδίκου.
Επίσης οι λόγοι άρσης του αδίκου μπορούν να διακριθούν σε:
α) λόγους που προβλέπονται ρητά από το δίκαιο: π.χ. άμυνα 22 ΠΚ, κατάσταση ανάγκης 25 ΠΚ, θεμιτές προσβολές της τιμής 367 ΠΚ, κλπ.
β) λόγους πέρα από τους ρητά αναφερόμενους στο δίκαιο: π.χ. σύγκρουση καθηκόντων.
Οι δικαιολογητικοί λόγοι άρσης του άδικου χαρακτήρα της πράξης μπορούν να καταταγούν σε τρεις κατηγορίες.
α) σε λόγους που συνίστανται σε πραγμάτωση του δικαίου ή καταπολέμηση του αδίκου π.χ. πράξεις του δικονομικού καταναγκασμού (σύλληψη του κατηγορούμενου, προσωρινή κράτηση), η θεμιτή αυτοδικία 282 ΑΚ, κ.λπ.
β) σε λόγους ελλείποντος συμφέροντος π.χ. συναίνεση
του παθόντος και
γ) σε λόγους υπέρτερου συμφέροντος π.χ. κατάσταση ανάγκης, θεμιτές διακοπές κύησης, προσταγή κ.λπ.
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ