Η ραγδαία ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) φέρνει μεγάλες ευκαιρίες αλλά και σοβαρούς κινδύνους για την κοινωνία. Παρά τη συνεχή πρόοδο, η τεχνολογία αυτή βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο, γεγονός που την καθιστά αντικείμενο πειραματισμού και συχνά πρόκλησης ανησυχίας. Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, συστήματα τεχνητής νοημοσύνης χρησιμοποιούνται ήδη σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως στα σούπερ μάρκετ και τα γυμναστήρια, αναγνωρίζοντας και καταγράφοντας ανθρώπινες συμπεριφορές. Ταυτόχρονα, τεχνολογικοί κολοσσοί ανταγωνίζονται σκληρά για την κυριαρχία στον χώρο της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης.
Ωστόσο, το πρόβλημα που ανακύπτει είναι ότι η διαχείριση των κινδύνων της AI δεν προχωρά με τον ίδιο ρυθμό. Για την Ολλανδία, αυτό συνεπάγεται ότι η προσεκτική ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων πρέπει να είναι απόλυτη προτεραιότητα. Η κοινωνία πρέπει να είναι έτοιμη για πιθανά περιστατικά που θα προκύψουν από την ανεπαρκή ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης. Οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και οι νομοθέτες καλούνται να επαγρυπνούν για τους κινδύνους της AI και να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στη διαχείρισή τους.
Αυτή η αξιολόγηση βασίζεται στην τελευταία Έκθεση Κινδύνων AI της Ολλανδικής Αρχής Προστασίας Δεδομένων, που δημοσιεύθηκε το καλοκαίρι του 2024. Ως κεντρικός φορέας επίβλεψης της χρήσης αλγορίθμων και τεχνητής νοημοσύνης στη χώρα, η Ολλανδική Αρχή αναλύει συστηματικά τους κινδύνους που εγκυμονεί η τεχνολογία και παρέχει συμβουλές σε κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και πολίτες.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έχει κερδίσει προς το παρόν την εμπιστοσύνη των πολιτών
Ένα από τα κύρια ευρήματα της έκθεσης είναι η χαμηλή εμπιστοσύνη των Ολλανδών πολιτών απέναντι στην τεχνητή νοημοσύνη, ειδικά συγκριτικά με άλλες χώρες. Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης οφείλεται σε μια σειρά από λόγους. Οι πολίτες φοβούνται ότι θα έρθουν αντιμέτωποι με τα αρνητικά αποτελέσματα της AI στην καθημερινότητά τους, από την κατάχρηση της τεχνολογίας για κυβερνοεπιθέσεις και deepfakes, μέχρι την παραβίαση της ιδιωτικότητας και τις διακρίσεις.
Σύμφωνα με τον Aleid Wolfsen, πρόεδρο της Ολλανδικής Αρχής Προστασίας Δεδομένων, ζούμε σε μια περίοδο αναταραχής, κάτι που είναι κατανοητό, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη εξαπλώνεται σε ολοένα και περισσότερους τομείς. Αν και η τεχνολογία προσφέρει νέες ευκαιρίες, όπως στις ιατρικές θεραπείες και στις υπηρεσίες για ευπαθείς ομάδες, οι κίνδυνοι για τους πολίτες είναι εμφανείς. Παράλληλα, γίνονται σοβαρές προσπάθειες για τη ρύθμιση της AI, μέσα από την προστασία δεδομένων και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Ωστόσο, ο Wolfsen προειδοποιεί ότι οι οργανισμοί πρέπει να είναι επιφυλακτικοί στην εφαρμογή συστημάτων AI, ειδικά εάν δεν είναι πλήρως ενήμεροι για τους κινδύνους.
Διαχείριση των κινδύνων: Το παράδειγμα της τυχαίας δειγματοληψίας
Ένας τρόπος διαχείρισης των κινδύνων της AI είναι η χρήση της τυχαίας δειγματοληψίας. Αυτό το μέτρο επιτρέπει στους οργανισμούς να ελέγχουν αν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούν παρουσιάζουν διακρίσεις, ειδικά σε εφαρμογές όπως οι έρευνες για απάτες ή η επιλογή προσωπικού. Με την τυχαία δειγματοληψία, οι οργανισμοί μπορούν να ανιχνεύουν περιπτώσεις μεροληψίας και να μετριάζουν τις συνέπειες.
Οι κίνδυνοι στην παροχή πληροφοριών
Μια ακόμη πτυχή που αναλύθηκε στην έκθεση είναι η επίδραση της AI στην παροχή πληροφοριών, ειδικά στον ψηφιακό κόσμο. Οι πλατφόρμες κοινωνικών μέσων και οι μηχανές αναζήτησης χρησιμοποιούν αλγόριθμους AI για να ελέγχουν τι βλέπουν οι χρήστες, επηρεάζοντας άμεσα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα. Ταυτόχρονα, η ανάπτυξη της γενετικής AI ενισχύει τους κινδύνους παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων (disinformation).
Η αδυναμία διάκρισης μεταξύ πραγματικού και πλαστού περιεχομένου αποτελεί έναν από τους πιο σοβαρούς κινδύνους. Είναι πλέον σχεδόν αδύνατο για τους πολίτες να γνωρίζουν με βεβαιότητα αν οι πληροφορίες που διαβάζουν ή οι εικόνες που βλέπουν είναι πραγματικές ή έχουν παραχθεί από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Γι’ αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό να υπάρξει εκπαίδευση των πολιτών γύρω από τη λειτουργία αυτών των συστημάτων και να τους δοθεί η δυνατότητα να απενεργοποιούν ή να προσαρμόζουν τα συστήματα συστάσεων.
Ενίσχυση του δημοκρατικού ελέγχου της AI
Ένα άλλο κομβικό σημείο της έκθεσης αφορά τον δημοκρατικό έλεγχο της AI. Οι δημοτικές αρχές στην Ολλανδία φαίνεται να μην έχουν σαφή εικόνα για τα συστήματα AI που χρησιμοποιούνται στους δήμους τους. Τα μέλη των δημοτικών συμβουλίων αμφιβάλλουν αν έχουν την απαραίτητη γνώση για να κατανοήσουν τη λειτουργία αυτών των συστημάτων, ενώ οι έλεγχοι από τις τοπικές ελεγκτικές υπηρεσίες είναι περιορισμένοι.
Η Ολλανδική Αρχή υπογραμμίζει την ανάγκη για εκπαίδευση των δημοτικών συμβούλων και τη θέσπιση υποχρεωτικών ελέγχων σε τοπικό επίπεδο, ώστε να διασφαλιστεί η διαφάνεια και ο έλεγχος στη χρήση της AI από τις δημόσιες υπηρεσίες.
Εθνική στρατηγική και ανάγκη για κεντρική βάση δεδομένων
Τέλος, η έκθεση καλεί την ολλανδική κυβέρνηση να δώσει προτεραιότητα στην καταγραφή των αλγορίθμων που χρησιμοποιούνται από τις δημόσιες αρχές σε μια κεντρική βάση δεδομένων. Επίσης, θα πρέπει να εξεταστεί η επέκταση αυτής της απαίτησης σε ημι-δημόσιους φορείς, ειδικά σε κρίσιμους τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγεία και οι δημόσιες μεταφορές, όπου η AI μπορεί να επηρεάσει τις ζωές ευάλωτων ομάδων.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι αναμφίβολα ένα εργαλείο με τεράστιες δυνατότητες, αλλά η υπεύθυνη χρήση της προϋποθέτει αυστηρούς ελέγχους και ρυθμίσεις. Η δημιουργία σαφών, μετρήσιμων και δεσμευτικών προτύπων είναι απαραίτητη για να αποφευχθούν ασάφειες και κενά που μπορούν να οδηγήσουν σε επικίνδυνες καταστάσεις.
Δείτε αναλυτικά την έκθεση εδώ
Δείτε το σχετικό Σεμινάριο: Ο νέος ευρωπαϊκός Κανονισμός για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act)
Δείτε το σχετικό Σεμινάριο: Generative AI & Προσωπικά Δεδομένα