Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, το εκτιμώμενο επίπεδο σφάλματος στις δαπάνες από τον προϋπολογισμό της ΕΕ έχει αυξηθεί, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ) που δημοσιεύθηκε χθες Πέμπτη 10 Οκτωβρίου.
Το ΕΕΣ προειδοποιεί για τους αυξανόμενους χρηματοοικονομικούς κινδύνους που απειλούν τον προϋπολογισμό της ΕΕ εξαιτίας του πρωτοφανούς ύψους του χρέους, του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και του υψηλού πληθωρισμού.
Αν και το ΕΕΣ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι λογαριασμοί της ΕΕ για το οικονομικό έτος 2023 απεικονίζουν εύλογα την οικονομική κατάστασή της και ότι μπορεί να θεωρηθεί ότι οι πράξεις εσόδων δεν περιέχουν σφάλμα, εκφράζει ανησυχίες για την αύξηση του επιπέδου του σφάλματος σε 5,6 % (από 4,2 % το 2022 και 3,0 % το 2021) που περιέχουν οι ύψους 191,2 δισ. ευρώ δαπάνες της ΕΕ από τον προϋπολογισμό της. Επιπλέον, παρατυπίες υπάρχουν και σε τμήμα του ποσού των 48,0 δισ. ευρώ που δαπανήθηκε στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), του κύριου πυλώνα της δέσμης μέτρων της ΕΕ για την ανάκαμψη μετά την πανδημία, γνωστής και ως NextGenerationEU (NGEU). Το ΕΕΣ εντόπισε πληρωμές για τις οποίες δεν πληρούνταν όλες οι προϋποθέσεις, καθώς και αδυναμίες στα συστήματα δικλίδων των κρατών μελών.
«Βρισκόμαστε στη μέση σχεδόν της δημοσιονομικής περιόδου 2021-2027 και τα ευρήματα της ετήσιας έκθεσής μας αναδεικνύουν κρίσιμες προκλήσεις για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, μεταξύ άλλων τα υψηλά επίπεδα παράτυπων δαπανών», δήλωσε ο Tony Murphy, Πρόεδρος του ΕΕΣ. «Οι προκλήσεις αυτές υπογραμμίζουν την ανάγκη για ισχυρά συστήματα εποπτείας και λογοδοσίας τόσο σε επίπεδο κρατών μελών όσο και σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών και να διασφαλιστούν οι μελλοντικοί προϋπολογισμοί της ΕΕ».
«Αρνητική» γνώμη σχετικά με τις δαπάνες από τον προϋπολογισμό της ΕΕ
Όπως και τα τέσσερα προηγούμενα οικονομικά έτη, το ΕΕΣ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το εκτιμώμενο σφάλμα ήταν σημαντικό και διάχυτο και, για τον λόγο αυτό, διατυπώνει αρνητική γνώμη σχετικά με τις δαπάνες της ΕΕ το 2023.
Το ΕΕΣ επισημαίνει ότι η σημαντική αύξηση του εκτιμώμενου ποσοστού σφάλματος οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα σφάλματα που εντοπίστηκαν στις δαπάνες συνοχής, τα οποία ανέρχονται σε 9,3 % (έναντι 6,4 % το 2022). Μια πιθανή αιτία που αναφέρει για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εθνικές διοικήσεις να εξασφαλίσουν την κατάλληλη χρηματοδότηση των έργων συνοχής είναι η πίεση που τους ασκείται να προβούν σε δαπάνες από ανταγωνιστικά ταμεία της ΕΕ. Δεδομένου ότι τα έργα που περιέχουν σφάλματα είναι παρόμοια με εκείνα που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του ΜΑΑ και συχνά ελέγχονται από τους ίδιους εθνικούς φορείς, το ΕΕΣ τονίζει τον κίνδυνο να υπάρχουν παρόμοια σφάλματα και στις δαπάνες του ΜΑΑ. Ωστόσο, στο πλαίσιο του ΜΑΑ, η τήρηση των ενωσιακών και εθνικών κανόνων δεν αποτελεί προϋπόθεση για την πληρωμή των κρατών μελών και, για τον λόγο αυτό, οι έλεγχοι δεν είναι συστηματικοί.
Γνώμη «με επιφύλαξη» σχετικά με τις δαπάνες του ΜΑΑ
Το 2023 ήταν το τρίτο έτος υλοποίησης του ΜΑΑ, στο πλαίσιο του οποίου οι χώρες της ΕΕ λαμβάνουν χρηματοδότηση, εφόσον επιτύχουν προκαθορισμένα ορόσημα και τιμές-στόχο. Το 2023 πραγματοποιήθηκαν 23 πληρωμές επιχορηγήσεων σε 17 κράτη μέλη.
Το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι περίπου το ένα τρίτο των εν λόγω πληρωμών του ΜΑΑ δεν πληρούσε τους σχετικούς κανόνες και προϋποθέσεις. Το αποτέλεσμα ήταν έξι πληρωμές να περιέχουν σημαντικό σφάλμα. Το ΕΕΣ εντόπισε επίσης αδυναμίες στον σχεδιασμό των ορόσημων ή των τιμών-στόχου, καθώς και επίμονα προβλήματα με την αξιοπιστία των πληροφοριών που περιλαμβάνονταν στις διαχειριστικές δηλώσεις των κρατών μελών. Ως εκ τούτου, διατύπωσε γνώμη με επιφύλαξη σχετικά με τις δαπάνες του ΜΑΑ.
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ δέχεται αυξανόμενες πιέσεις
Σύμφωνα με το ΕΕΣ, στον προϋπολογισμό της ΕΕ οι αριθμοί δείχνουν ότι υπάρχουν καταστάσεις που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Το συνολικό ύψος των εκκρεμών αναλήψεων υποχρεώσεων, που εάν δεν αποδεσμευθούν αντιπροσωπεύουν μελλοντικά χρέη, στα τέλη του 2023 έφθασε στο πρωτοφανές ποσό των 543,0 δισ. ευρώ (από 452,8 δισ. ευρώ το 2022). Εν τω μεταξύ, το χρέος της ΕΕ εκτινάχθηκε το 2023, φθάνοντας στα 458,5 δισ. ευρώ (από 348 δισ. ευρώ το 2022, αύξηση κατά 32 %), κυρίως λόγω του δανεισμού 268,4 δισ. ευρώ για το NGEU. Το χρέος της ΕΕ είναι πλέον διπλάσιο από ό,τι το 2021 (όταν ανερχόταν σε 236,7 δισ. ευρώ). Αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ είναι πλέον ένας από τους μεγαλύτερους εκδότες χρεωστικών τίτλων στην Ευρώπη, ενώ δεν είναι σαφές αν η πρόταση της Επιτροπής για τους ιδίους πόρους θα εξασφαλίσει επαρκή έσοδα για την αποπληρωμή του χρέους του NGEU. Τα δε πρόσθετα έξοδα που συνεπάγονται τα δάνεια του NGEU εκτιμάται ότι κυμαίνονται μεταξύ 17 και 27 δισ. ευρώ.
Το ΕΕΣ επισημαίνει επίσης ότι ο υψηλός πληθωρισμός εξακολουθεί να ταλαιπωρεί τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Βάσει των σχετικών προβλέψεων της Επιτροπής, εκτίμησή του είναι ότι, μέχρι το τέλος του 2025, ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα μπορούσε να χάσει σχεδόν το 13 % της αγοραστικής του δύναμης. Στο τέλος του 2023, το συνολικό άνοιγμα του προϋπολογισμού της ΕΕ, με το οποίο μετράται ο κίνδυνος που συνδέεται με τις εγγυήσεις από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και τις ενδεχόμενες υποχρεώσεις, ανερχόταν σε 298,0 δισ. ευρώ (έναντι 248,3 δισ. ευρώ το 2022).
Η χρηματοδοτική συνδρομή που παρείχε η ΕΕ στην Ουκρανία υπερδιπλασιάστηκε το 2023 (από 16 δισ. ευρώ σε 33,7 δισ. ευρώ). Το ΕΕΣ προειδοποιεί ότι η μετάθεση στο μέλλον των κινδύνων πιθανής αθέτησης υποχρεώσεων εξόφλησης δανείων θα μπορούσε να θέσει υπό πίεση τον ενωσιακό προϋπολογισμό. Επιπλέον, υπογραμμίζει τους σοβαρούς κινδύνους που εγκυμονεί η διευκόλυνση για την Ουκρανία που δημιουργήθηκε το 2024, με στόχο την παροχή πρόσθετης χρηματοδοτικής στήριξης ύψους μέχρι και 33 δισ. ευρώ με τη μορφή δανείων, για την περίοδο 2024-2027, η οποία που δεν απαιτεί οποιαδήποτε πρόβλεψη.