Η Ένωση Ασκουμένων και Νέων Δικηγόρων Αθηνών, με αφορμή την πρόσφατη απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (υπ’ αριθμόν 2833/2024), η οποία απέρριψε κατά πλειοψηφία αγωγή κατά δημοσιογράφων και εκδοτικών φορέων, επισημαίνει τη θεμελιώδη σημασία της ελευθερίας του τύπου. Η ελευθερία της έκφρασης και η απρόσκοπτη λειτουργία της δημοσιογραφίας είναι απαραίτητα στοιχεία για την υγιή λειτουργία του κράτους δικαίου και των θεσμών του. Η προστασία της ελευθερίας γνώμης, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 14 του Συντάγματος και στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, είναι κρίσιμη για την αναζήτηση και μετάδοση πληροφοριών που ενδιαφέρουν το κοινό. Μέσα από την αναγνώριση του ρόλου των δημοσιογράφων, η Ένωση τονίζει την ανάγκη για υπεύθυνη και ανεξάρτητη δημοσιογραφία, που θα ενισχύει τον δημόσιο διάλογο, τον πλουραλισμό και την ενημέρωση των πολιτών.
Η ανακοίνωση της ΕΑΝΔΑ
1. Με αφορμή την πρόσφατη υπ’ αριθμόν 2833/2024 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, η οποία απέρριψε κατά πλειοψηφία αγωγή σε βάρος δημοσιογράφων, εκδότη, διευθυντή και αρχισυντάκτη εφημερίδας και δημοσιογραφικού πρακτορείου, η Ένωση Ασκουμένων και Νέων Δικηγόρων Αθηνών επισημαίνει ότι η ελευθερία του τύπου και η απρόσκοπτη λειτουργία του για την ανάδειξη ζητημάτων δημοσίου ενδιαφέροντος αποτελούν θεμέλιο για την ορθή λειτουργία του κράτους δικαίου και των θεσμών του.
2. Το άρθρο 14 του Συντάγματος σε συνδυασμό με το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ κατοχυρώνει τηνελευθερία γνώμης και την ελευθερία λήψης ἡ μετάδοσης πληροφοριών ἡ ιδεών, χωρίςεπέμβαση των δημοσίων αρχών και ανεξάρτητα από σύνορα. Την ίδια στιγμή καθιερώνεικαθήκοντα κα ευθύνες για την προστασία της υπόληψης και των δικαιωμάτων τρίτωνπροστατεύοντας έτσι τα άτομα από την καταχρηστική άσκησή της.
3. Ήδη η απόφαση κινείται στην κατεύθυνση της νομολογίας του ΕΔΔΑ, η οποίαεξασφαλίζει την προνομιακή μεταχείριση της ελευθερίας της έκφρασης, ιδίως σεπεριπτώσεις προσβολής της τιμής δημοσίων προσώπων καθώς και σε περιπτώσειςζητημάτων δημοσίου ενδιαφέροντος. Ειδικότερα, κατά παγιωμένη θέση του δικαστηρίου,τα όρια της αποδεκτής κριτικής ως προς έναν πολιτικό, συμπεριλαμβανομένων και τωνδημοσίων προσώπων, στον οποίο γίνεται αναφορά υπό την ιδιότητα αυτή, είναι ευρύτερααπό εκείνα έναντι ενός απλού ιδιώτη, καθώς ο πρώτος έχει πολύ μεγαλύτερη έκθεση καιάρα πρέπει να επιδεικνύει και μεγαλύτερη ανοχή. Ως εκ τούτου, υπάρχει μικρό περιθώριοεφαρμογής για τους περιορισμούς της ελευθερίας της έκφρασης στον πολιτικό λόγο και σταθέματα δημοσίου συμφέροντος και επομένως ένα υψηλότερο πεδίο προστασίας τηςελευθερίας της έκφρασης στα πεδία αυτά. Επομένως, σε μια δίκη περί δυσφήμησης ορόλος των εθνικών δικαστηρίων δεν συνίσταται στο να υποδείξουν στο δημοσιογράφο τοαυστηρό ελάχιστο των εκφράσεων και χαρακτηρισμών που μπορεί να χρησιμοποιεί αλλάαντίθετα να εξετάσουν αν το δημόσιο ενδιαφέρον και η πρόθεση του δημοσιογράφουδικαιολογούσαν την συγκεκριμένη υπερβολή.
4. Η Ένωση επισημαίνει ότι οι δημοσιογράφοι διαδραματίζουν κομβικό ρόλο, στηναναζήτηση και μετάδοση πληροφοριών, απόψεων και ιδεών, στην ολοκλήρωση τουδημοσίου διαλόγου, στην αναβάθμιση των προϋποθέσεων και της ποιότητάς του και γιααυτό η δράση τους πρέπει να προστατεύεται. Η άσκηση της δραστηριότητας τους κατά τρόπο αποτελεσματικό,ανεξάρτητο και υπεύθυνο καθώς και η πρόσβαση σε κάθεαπαραίτητη πληροφορία συμβάλλει ουσιαστικά στον δημοκρατικό πλουραλισμό. Ηδημοσιογραφία συνολικά οφείλει να ασκεί πίεση τόσο στην εκτελεστική εξουσία, όσο καισε δημόσια πρόσωπα ή οργανισμούς με ισχύ, προβάλλοντας κριτικά επιχειρήματα καιισχυρά τεκμήρια, τηρώντας δηλαδή τον απαραίτητο κώδικα δεοντολογίας. Μάλιστα, στοπλαίσιο αυτό η Ένωση μνημονεύει την πρόσφατη υπ’ αριθμόν 2024/1069 οδηγία τουΕυρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11 ης Απριλίου 2024 για τηναντιμετώπιση του φαινομένου SLAPP (Strategic Lawsuits Against Public Participation-Στρατηγικές Αγωγές προς Αποθάρρυνση της Συμμετοχής του Κοινού) και δηλώνει πωςαναμένει τις νομοθετικές πρωτοβουλίες για την ενσωμάτωσή της στην ελληνική έννομητάξη.
5. Η Ένωση διατυπώνει ρητά τη θέση της ότι το δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης πρέπει να ασκείται με αίσθημα καθήκοντος και ευθύνης, με στάθμιση και σεβασμό του δικαιώματος ενημέρωσης των πολιτών αλλά και της προστασίας της υπόληψης και της ιδιωτικής ζωής του ατόμου και υπογραμμίζει τα πάγια αιτήματα για πλουραλισμό, ανοχή και ευρύτητα των αντιλήψεων χωρίς τα οποία δεν υπάρχει δημοκρατική κοινωνία.