Τη διαμεσολάβηση, τα οφέλη της και τους τρόπους ενίσχυσής της στην ελληνική πραγματικότητα έχει θέσει στο μικροσκόπιο του το Υπουργείο Δικαιοσύνης, δημιουργώντας προσδοκίες για την αξιοποίηση ενός πολύτιμου – ταχύτατου, οικονομικού, διακριτικού – εργαλείου. Με δεδηλωμένη την πρόθεση αναμόρφωσης του νομοθετικού πλαισίου, οι κυβερνητικές εξελίξεις που θα φέρουν στο προσκήνιο ένα σύγχρονο εγχώριο σύστημα επίλυσης διαφορών αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον – ο αρμόδιος Υπουργός Γιώργος Φλωρίδης έχει, άλλωστε, ήδη στα χέρια του μελέτη με πρότυπα και καλές πρακτικές ανά τον κόσμο.
Κατάλληλος για πλείστα όσα πεδία, ο θεσμός της διαμεσολάβησης κρίνεται ταιριαστός και στο επιχειρηματικό τερέν, για τη διευθέτηση σύνθετων υποθέσεων, που στην αντίθετη περίπτωση «τραβούν» δικαστικά σε χρόνο και χρήμα, με νοσηρά αποτελέσματα, που προκαλούν δυσφορία στους εμπλεκομένους. Κατά την αναζήτηση εξωδικαστικής διεξόδου στην επίλυση εμπορικών διαφορών, η προσφυγή στη διαμεσολάβηση αναδεικνύεται απλή, άμεση, ελκυστική και, συνάμα, ανακουφιστική.
Με αφορμή την επικαιρότητα που διαμορφώνεται, τo “NB Daily”, σταχυολογεί τμήμα σχετικής μελέτης που έχει εκπονήσει η Κατερίνα Αδαμίδου, δικηγόρος και διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια – υπεύθυνη συντονισμού υπηρεσιών Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας ΕΟΔΙΔ, φωτίζοντας τον θεσμό που τόσα έχει να προσφέρει στο ελληνικό δικαιικό σύστημα.
Της Κατερίνας Αδαμίδου*
Η διαμεσολάβηση ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του σημερινού δυναμικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος για γρήγορες και αποτελεσματικές λύσεις, προσφέροντας στα μέλη της επιχειρηματικής κοινότητας μια σύγχρονη, αποδοτική και προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες ανάγκες τους μέθοδο επίλυσης εμπορικών διαφορών.
Χωρίς αμφιβολία, η εμπορική διαμεσολάβηση παρέχει στην επιχειρηματική κοινότητα πληθώρα πειστικών λόγων για την ευρεία εφαρμογή της στην καθημερινή επιχειρηματική πρακτική, ενώ την ίδια στιγμή κρίνεται κατάλληλη για τη διευθέτηση ποικίλων εμπορικών υποθέσεων και μπορεί να εξυπηρετήσει επιχειρήσεις ανεξαρτήτου μεγέθους και κλάδου δραστηριότητας. Πρωτίστως, η διαμεσολάβηση εξασφαλίζει την ταχύτητα που χρειάζεται κάθε επαγγελματίας στον εμπορικό τομέα για την άμεση και αποτελεσματική διαχείριση των προβλημάτων που ανακύπτουν. Αφενός εξοικονομείται πολύτιμος χρόνος, ο οποίος διαφορετικά θα δαπανούνταν για την προετοιμασία μιας δικαστικής διαμάχης (σύνταξη δικογράφων, συγκέντρωση αποδεικτικών εγγράφων, τήρηση προθεσμιών, διαδικασία εκτέλεσης κ.λπ.). Αφετέρου, η διαμεσολάβηση διασφαλίζει την επίλυση της διαφοράς μέσα σε λίγες, συνήθως, ημέρες.
Κατά συνέπεια, η αποφυγή μιας δικαστικής διαμάχης συνεπάγεται επίσης την αποφυγή των υψηλών εξόδων που συνοδεύουν τόσο την έναρξη όσο και τη συνέχιση της δικαστικής διαδικασίας για την πλήρη έννομη προστασία των μερών. Καθώς η διαμεσολάβηση δεν επιβάλλει δικαστικά έξοδα, αποτελεί μια οικονομικότερη επιλογή σε σύγκριση με τη δικαστική οδό.
«Είναι προφανές ότι, στο πλαίσιο μιας δικαστικής διαμάχης, η συνολική αποτίμηση της διαφοράς είναι δύσκολη, καθώς η δικαστική κρίση δεν επιτρέπει την επίδραση παραγόντων πέρα από το νομικό πεδίο»
Η αρχή της εμπιστευτικότητας και του απορρήτου που διέπει τη διαμεσολάβηση δίνει στα μέρη τη δυνατότητα να διευθετήσουν τη διαφορά τους χωρίς να βλάψουν τη φήμη τους στον επαγγελματικό τους χώρο. Παράλληλα, διασφαλίζεται η αξιοπιστία τους στην αγορά και ενισχύεται η εμπιστοσύνη των πελατών τους.
Η επίλυση μιας εμπορικής διαφοράς μέσω της διαμεσολάβησης, η οποία δεν υπόκειται σε υποχρεωτικούς όρους δημοσιότητας, μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά σημαντική για την προστασία των επιχειρηματικών συμφερόντων. Είναι σαφώς προς όφελος της εταιρίας κάθε ζήτημα, εσωτερικής ή εξωτερικής ευθύνης, να διευθετείται με τη μέγιστη διακριτικότητα. Παράλληλα, η διαμεσολάβηση εξασφαλίζει την προστασία των εμπιστευτικών πληροφοριών και των επαγγελματικών απορρήτων των μερών, επιτρέποντας την αξιοποίησή τους χωρίς τον κίνδυνο διαρροής.
Έτσι, η αποφυγή μιας δημόσιας διαδικασίας μπορεί να αποβεί καθοριστική για τη διασφάλιση των συμφερόντων των επιχειρήσεων.
Διασυνοριακές διαφορές
Περαιτέρω, η διαμεσολάβηση αναδεικνύεται ιδιαίτερα κατάλληλη για την επίλυση διασυνοριακών εμπορικών διαφορών, προσφέροντας συχνά μια διέξοδο από περίπλοκα νομικά ζητήματα που ανακύπτουν από τη συνύπαρξη πολλαπλών νομικών συστημάτων και καθυστερούν τη διευθέτηση της διαφοράς. Σύνθετα νομικά ζητήματα, όπως η διεθνής δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, οι σχετικές διεθνείς συμβάσεις, η αναζήτηση έδρας αλλοδαπής εταιρίας, η αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε άλλο κράτος, καθώς και πρακτικές δυσκολίες όπως η διαφορετική γλώσσα ή το ανοίκειο δικαστηριακό περιβάλλον, αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά χάρη στην ευελιξία της διαμεσολάβησης.
Ως εκ τούτου, παρά την πολυπλοκότητα των διεθνοποιημένων εμπορικών συναλλαγών, η διαμεσολάβηση απλοποιεί τη διαδικασία και ενισχύει στα μέρη το αίσθημα ασφάλειας δικαίου, διευκολύνοντας την αποτελεσματική επίλυση της διαφοράς τους.
Η επίτευξη συμφωνιών
Η διαμεσολάβηση αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για την επίτευξη συμφωνιών μεταξύ των μελών της επιχειρηματικής κοινότητας, εστιάζοντας στην ικανοποίηση των ουσιαστικών συμφερόντων τους και όχι μόνο στις τυπικές αξιώσεις. Οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη από λύσεις που αγγίζουν καίρια ζητήματα οικονομικής, στρατηγικής και διαχειριστικής φύσης, τα οποία παραμένουν συχνά ανεξερεύνητα σε μια δικαστική διαμάχη. Μέσα από τη διαμεσολάβηση, η βούληση των επιχειρηματικών πλευρών εκφράζεται πιο δυναμικά και συγκεκριμένα, επιτρέποντας την προσαρμογή της διαδικασίας στις ιδιαίτερες ανάγκες των μερών.
Οι επιχειρήσεις, τόσο μεταξύ τους όσο και με πελάτες ή προμηθευτές, έχουν την ελευθερία να διαμορφώνουν ευέλικτες συμφωνίες που περιέχουν το επιθυμητό συμβατικό περιεχόμενο, προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες απαιτήσεις της περίστασης. Παράλληλα, κατά τη διαμόρφωση αυτών των συμφωνιών, έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιούν μη νομικές παραμέτρους και να λαμβάνουν υπόψη επιχειρηματικά δεδομένα και πολυδιάστατους παράγοντες, ρυθμίζοντας, αν χρειάζεται, ακόμα και ζητήματα που εκτείνονται πέρα από την άμεση διαφορά που αντιμετωπίζουν.
Είναι προφανές ότι, στο πλαίσιο μιας δικαστικής διαμάχης, η συνολική αποτίμηση της διαφοράς είναι δύσκολη, καθώς η δικαστική κρίση δεν επιτρέπει την επίδραση παραγόντων πέρα από το νομικό πεδίο. Σε μια εμπορική διαφορά ενώπιον των δικαστηρίων, τα μέρη οφείλουν να προσαρμοστούν στη διαδικασία, αντί να προσαρμόζεται η διαδικασία στις ανάγκες τους. Έτσι, επιλέγοντας τη δικαστική οδό, οι επιχειρήσεις αποδέχονται μια διχοτομημένη προσέγγιση της διαφοράς, όπου το δίκαιο αποδίδεται υπέρ του ενός ή του άλλου διαδίκου, αντί μιας ευρύτερης, ευέλικτης επίλυσης που ανταποκρίνεται στις επιχειρηματικές τους προτεραιότητες.
Αντιθέτως, επιλέγοντας τη διαμεσολάβηση, οι επιχειρήσεις στηρίζουν μια συνεργατική επίλυση της διαφοράς και τη χρήση του δικαίου προς μια αμοιβαία και κοινά αποδεκτή συμφωνία. Έτσι, οι επιχειρηματικές διαφορές μετατρέπονται σε επιχειρηματικές ευκαιρίες, ενώ, αν τα μέρη συμμεριστούν έναν κοινό στόχο, η διαταραγμένη σχέση μπορεί να αναζωογονηθεί, δημιουργώντας προοπτικές για ανανέωση και επέκταση των υπαρχουσών συνεργασιών. Παράλληλα, ενισχύονται οι δυνατότητες για νέες συνεργασίες, ενώ ακόμη και αν οι διαπραγματεύσεις δεν οδηγήσουν σε λύση, η διαμεσολάβηση συνήθως προσφέρει στα μέρη μια βαθύτερη κατανόηση της ουσίας της διαφοράς τους.
Ενδοεταιρικές διαφορές
Η διαμεσολάβηση αποτελεί ιδανική επιλογή για την άρση των αντιπαραθέσεων και εντάσεων μεταξύ των μελών εταιρίας, τα οποία μπορούν να την προβλέψουν μέσω ρήτρας διαμεσολάβησης στο καταστατικό, διασφαλίζοντας έτσι την αποκατάσταση και ενίσχυση της συνεργασίας τους.
Πιο συγκεκριμένα, η ευεργετική δυναμική της διαμεσολάβησης στις συνεργατικές σχέσεις αναδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική και για τις εσωτερικές εταιρικές σχέσεις. Η προσέγγιση του αμοιβαίου οφέλους στην επαγγελματική σχέση των εταίρων ή μετόχων κατά την επίλυση μιας διαφοράς μπορεί να ενισχύσει την παραγωγικότητα της εταιρίας και να επικεντρώσει τη συμφωνία στην εκπλήρωση των εταιρικών συμφερόντων.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η χρήση της διαμεσολάβησης για τη διευθέτηση εταιρικών διαφορών, ιδίως σε προσωπικές ή ολιγομελείς κεφαλαιουχικές εταιρίες όπου τα μέλη συνδέονται με οικογενειακούς, συγγενικούς ή φιλικούς δεσμούς, είναι απαραίτητη για τη διατήρηση μιας υγιούς και ακμάζουσας σχέσης. Ακόμη όμως και σε πολυμελείς κεφαλαιουχικές εταιρίες με αυστηρή σωματειακή δομή, η αναζήτηση λύσεων μέσω της διαδικασίας της διαμεσολάβησης μπορεί να προσφέρει επιλογές προσαρμοσμένες στην εκάστοτε εταιρική και οικονομική πραγματικότητα, παρέχοντας στην εταιρία την ευελιξία που χρειάζεται για τη διαχείριση ενδοεταιρικών ζητημάτων.
Η παράλειψη εξάλλου της σωστής αντιμετώπισης ενεργών ενδοεταιρικών προβλημάτων μπορεί να καταστήσει την εταιρία δυσλειτουργική και μη κερδοφόρα, καθώς οι διαφορές μεταξύ των εταίρων συχνά συνδυάζονται με συμπεριφορές που μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και στη λύση της εταιρίας. Η γόνιμη επικοινωνία που αναπτύσσεται μεταξύ των μελών της εταιρίας κατά τη διαδικασία της διαμεσολάβησης προσφέρει την ευκαιρία για επαναξιολόγηση των προβλημάτων που οδήγησαν στην εταιρική διαφορά και για την αναζωογόνηση της σχέσης συνεργασίας, συμβάλλοντας έτσι στη διαφύλαξη της εταιρικής ζωής.
Συνολικά, εκτιμώ ότι η υιοθέτηση μιας συμφωνίας που στοχεύει στην ικανοποίηση των σημαντικών στόχων των μερών θα μπορούσε να προκύψει μόνο μέσα από μια διαδικασία που εστιάζει στην αναζήτηση και επίτευξή τους. Επιπλέον, οι αρχές που διέπουν τη διαμεσολάβηση φαίνεται να ενισχύουν το αίσθημα δικαιικής ασφάλειας των επιχειρήσεων στη συναλλακτική τους πρακτική και εν γένει στην επαγγελματική τους δράση στον εμπορικό κόσμο.
Αυτό σταδιακά μπορεί να οδηγήσει στην προαγωγή των συναλλαγών, την ενεργοποίηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος και την ενίσχυση της εσωτερικής και διεθνούς οικονομίας, διασφαλίζοντας ένα βιώσιμο και ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον.
* Η κ. Κατερίνα Αδαμίδου είναι δικηγόρος και διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια – υπεύθυνη συντονισμού υπηρεσιών Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας ΕΟΔΙΔ.