Στο φόντο είναι το Ναούρου, ή και Ναουρού αν θέλετε, η μικρότερη νησιωτική ανεξάρτητη δημοκρατία στον κόσμο, σπαρμένη στον νότιο Ειρηνικό ωκεανό, γνωστή και ως «Νησί της Χαράς». Και στην αντίπερα όχθη, η Αυστραλία. Το σενάριο, μια φυσική καταστροφή στο Ναούρου, είναι εμπνευσμένο από την ίδια την πραγματικότητα, πλην όμως με ισχυρές δόσεις μυθοπλασίας. Οι δυο πλευρές υποχρεούνται να διαπραγματευθούν τις «συντεταγμένες» μιας μελλοντικής συμφωνίας win win.
Το ημερολόγιο γράφει 30 Νοεμβρίου 2024 και η πραγματικότητα φέρνει τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης στο κτίριο της ΝΟΜΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ, Μαυρομιχάλη 23. Διατεθειμένο σε όλα του τα επίπεδα, από τον ΕΟΔΙΔ, για τον Διαγωνισμό Προσομοίωσης Ευρωπαϊκών Διαπραγματεύσεων με τίτλο «EU Negotiation Simulation», που τελεί υπό τη συνδιοργάνωση του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Διεθνείς Διαπραγματεύσεις του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, του ΕΛΙΑΜΕΠ (Hellenic Foundation for European & Foreign Policy) και της Mercury Negotiation Academy (MNA).
Τη διοργάνωση συντονίζουν ο Διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Διεθνείς Διαπραγματεύσεις του ΟΠΑ, Καθηγητής Σπύρος Μπλαβούκος, και ο Λέκτορας Γιώργος Παπαγιάννης. Το event εντάσσεται στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Enhancing Public Awareness and Civic Engagement in the EU – EPACE-EU», το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΕΛΙΑΜΕΠ.
Το κτίριο έχει πλημμυρίσει από 40 φοιτητές από το Μεταπτυχιακό των Διεθνών Διαπραγματεύσεων, και όχι μόνον. Η Κατερίνα Αδαμίδου, δικηγόρος και διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια – υπεύθυνη συντονισμού υπηρεσιών Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας ΕΟΔΙΔ, τους κατευθύνει, φροντίζει για όλα, είναι πανταχού παρούσα. Οι φοιτητές, χωρισμένοι σε ομάδες, σε πέντε διαφορετικές αίθουσες της ΝΟΜΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ, διαπραγματεύονται για τα συμφέροντα της χώρας που εκπροσωπούν, υπό το βλέμμα κριτών. Συζητούν, δίνουν μάχες για πλείστες όσες διαστάσεις, διεθνούς ενδιαφέροντος, τη μετεγκατάσταση πληθυσμών, την αλληλεπίδραση πολιτικών, επιχειρηματικών και πολιτισμικών στοιχείων, την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, τη στρατιωτική παρέμβαση. Σκιαγραφούν το διαπραγματευτικό τους προφίλ.
Γ. Παπαγιάννης: «Στόχος είναι η καθιέρωση της εκδήλωσης στη διαπραγματευτική κοινότητα, η μετεξέλιξή της σε θεσμό»
Η πρωτότυπη διαδικασία
«Προσπαθούμε να οργανώνουμε δράσεις, προς όφελος των φοιτητών, καθώς θεωρούμε ότι προσδίδουν αξία σε σε αυτό που εντέλει διδάσκονται στο μεταπτυχιακό», τονίζει ο Γιώργος Παπαγιάννης, Λέκτορας στο ΟΠΑ. «Προσωπικά, είχα αναλάβει τον συντονισμό για τη διοργάνωση διαδικασίας, ο οποίος έχει δύο κύρια κομμάτια. Το ένα είναι το επιστημονικό κομμάτι, ως προς τη σχεδίαση και έκδοση των υποθέσεων σε συνεργασία με τα μέλη της Mercury Negotiation Academy, και το άλλο είναι το οργανωτικό, σε ένα περιβάλλον αντάξιο του επιπέδου των διαπραγματεύσεων που επιθυμούμε, όπως αυτό στο οποίο είμαστε σήμερα».
Ο κ. Παπαγιάννης προσδιορίζει ως στόχο την καθιέρωση της εκδήλωσης (που λαμβάνει χώρα δεύτερη φορά) στη διαπραγματευτική κοινότητα, τη μετεξέλιξή της σε θεσμό. «Η βασική διαφοροποίηση, φέτος, είναι ότι επιλέξαμε τη ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, τις φιλόξενες εγκαταστάσεις της για να στεγάσουμε το event. Θέλαμε έναν χώρο αμιγώς για διαπραγματεύσεις και διαιτησία, όπως αυτόν, και για να μπουν όλοι οι εμπλεκόμενοι, οι φοιτητές μας δηλαδή, καλύτερα στον ρόλο τους».
»Η διαδικασία, που ακολουθούμε, δεν είναι πρότυπη, είναι πρωτότυπη», εξηγεί ο Καθηγητής σε ερώτηση του NB Daily. «Ό,τι περιλαμβάνει είναι αποκλειστικά σχεδιασμένο για το μεταπτυχιακό και τους φοιτητές μας, άρα είναι παραγωγής δικής μας και των συνεργατών μας. Σε κάθε περίπτωση, προσπαθούμε να έχουμε μια ποικιλία υποθέσεων, να έχουμε διμερή και πενταμερή διαπραγμάτευση. Διατηρώντας ως δεδομένο ότι είμαστε στο τελικό στάδιο μιας διαπραγμάτευσης, τόσο ο χρόνος, όσο και ο τρόπος, το όλο πλαίσιο προσιδιάζει όσο γίνεται στην πραγματικότητα των διαπραγματεύσεων, όπως αυτές διενεργούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχουμε εξάλλου ως επίκεντρο την Ευρωπαϊκή Ένωση στο Μεταπτυχιακό. Η Ε.Ε. αποτελεί πυρήνα και για το ΕΛΙΑΜΕΠ, φορέα χρηματοδότησης. Η διάρκεια μιας διαπραγμάτευσης ποικίλλει ασφαλώς από περίπτωση σε περίπτωση, αλλά όταν μιλάμε για τελική φάση μπορεί να είναι και από τρεις έως και εννέα ώρες».
Ευ. Χονδρός: «Η εξίσωση της εκδήλωσης θέλει συνολικά δέκα ομάδες: εννιά ομάδες, είτε τετραμελείς, είτε πενταμελείς, οι οποίες απαρτίζονται από φοιτητές του Μεταπτυχιακού των Διεθνών Διαπραγματεύσεων του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών, και μία ομάδα από τη Mercury Negotiation Academy Society».
H «συγγραφέας» των διαπραγματευτικών παιγνίων
«Τη συγγραφή των σεναρίων – διαπραγματευτικών παιγνίων, αλλά και την υλοποίηση της εκδήλωσης, ως προς τα facilities, ανέλαβε η Mercury Negotiation Academy», υπογραμμίζει ο Ευάγγελος Χονδρός, εκπρόσωπος της εν λόγω ΜΚΟ. «Τα παίγνια αυτά προβλέπουν ρόλους διακριτούς για τους συμμετέχοντες φοιτητές και πραγματοποιούνται υπό την παρακολούθηση κριτών, που επίσης επιλέγουμε εμείς. Συνήθως είναι καταξιωμένοι επαγγελματίες, προέρχονται ενίοτε από στον ακαδημαϊκό χώρο, και πάντως εξασκούν το αντικείμενο της διαπραγμάτευσης σχεδόν καθημερινά. Προσπαθούμε με κάθε δυνατό τρόπο να παρέχουμε ρεαλιστικό πλαίσιο, έτσι ώστε να γίνει πραγματική άσκηση των διαπραγματευτικών δεξιοτήτων».
Ο κ. Χονδρός εξηγεί ότι οι κριτές δεν παρεμβαίνουν κατά τη διαδικασία, διατηρούν ωστόσο τον κρίσιμο ρόλο της καταγραφής όλων των απαραίτητων παραμέτρων, καθώς έπειτα από κάθε διαπραγμάτευση συμπληρώνουν έντυπο αξιολόγησης, για κάθε ομάδα ξεχωριστά, αλλά και αμφότερες, σε επίπεδο αλληλεπίδρασης. Διασφαλίζουν, με άλλα λόγια, την ποιοτική αξιολόγηση των ομάδων σε κάθε δωμάτιο: αναλόγως προς τη συμφωνία που θα επιτευχθεί, υπάρχει και ανάλογη βαθμολόγηση.
Η εξίσωση της εκδήλωσης θέλει, σύμφωνα με τον κ. Χονδρό, συνολικά δέκα ομάδες: εννιά ομάδες, είτε τετραμελείς, είτε πενταμελείς, οι οποίες απαρτίζονται από φοιτητές του Μεταπτυχιακού των Διεθνών Διαπραγματεύσεων του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών, και μία ομάδα από τη Mercury Negotiation Academy Society.
«Θα προσέθετα πόσο σημαντικό είναι να καθιερώνονται τέτοιες εκδηλώσεις, πόσω μάλλον σε έναν τόσο πολύ ελκυστικό και challenging χώρο, όπως οι εγκαταστάσεις της Νομικής Βιβλιοθήκης και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας. Είναι επωφελές να διατηρηθούν σε βάθος χρόνου».
Π. Μίχος: «Ένα χτυπημένο έθνος που έχει καταστραφεί, που δεν έχει χρήματα, κι έτσι δε διαθέτει αντιπροσφορά, πρέπει να διαπραγματευτεί με μια μεγάλη χώρα, για να κερδίσει όχι μόνο την επιβίωσή του, αλλά και την αξιοπρέπειά του».
Η προετοιμασία και η αίσθηση του παιχνιδιού
Ο Παναγιώτης Μίχος, φοιτητής στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Διεθνών Διαπραγματεύσεων, ο οποίος συμμετέχει πρώτη φορά που συμμετείχα σε διαπραγματεύσεις ακαδημαϊκού επιπέδου, κάνει την αυτοκριτική του. «Στο παρελθόν, αμφισβητούσα τις προσομοιώσεις που άκουγα να γίνονται στη Ρόδο, στη Θεσσαλονίκη, σε διάφορα σημεία της Ελλάδας. Σήμερα, μετά την πρώτη μου προσομοίωση, θα πω ότι πρόκειται για εξαιρετική διαδικασία, για μια πρωτοβουλία πολύ ζωντανή και δυναμική. Ο ρόλος μου, εδώ; Ήμουν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας του Ναούρου, νησιού στη μέση του Ειρηνικού, που επλήγη, όπως και άλλα νησιωτικά έθνη, από τσουνάμι ύστερα από σεισμό. Υποχρεωμένοι καθώς ήμασταν να μετεγκαταστήσουμε όλο τον πληθυσμό σε άλλο νησί, αποστείλαμε verbal note στην Κυβέρνηση της Αυστραλίας. Κι από κει εκκινεί η διαπραγμάτευση – ο εκπρόσωπος της Κυβέρνησης, ο Πρόεδρος του Ναούρου, τρεις βασικοί Υπουργοί, και απέναντι τους ο Πρωθυπουργός της Αυστραλίας καθώς και τρία στελέχη της δικής του Κυβέρνησης. Ένα χτυπημένο έθνος που έχει καταστραφεί, που δεν έχει χρήματα, κι έτσι δε διαθέτει αντιπροσφορά, πρέπει να διαπραγματευτεί με μια μεγάλη χώρα για να κερδίσει όχι μόνο την επιβίωσή του, αλλά και την αξιοπρέπειά του.
Ήθελε πολλή προετοιμασία, δαπανήσαμε όλοι μας χρόνο, ξενυχτήσαμε. Στην αρχή, υπάρχει πάντα η αίσθηση του παιχνιδιού, με την πάροδο του χρόνου, όμως, παρασύρονται οι συμμετέχοντες. Το βρίσκω πολύτιμο όλο αυτό, στην πραγματικότητα διαπραγματευόμαστε τα πάντα στη ζωή μας. Κάθε μέρα».
Β. Ζούμπος: «Είναι τέχνη η διαπραγμάτευση»
Tα soft skills της διαπραγμάτευσης
Ο Βασίλης Ζούμπος αισθάνεται ως τιμή την επιλογή του για τον ρόλο του κριτή – moderator, δεύτερη φορά, από το ΕΛΙΑΜΕΠ, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο και τη Mercury Negotiation Academy. Δημόσιος υπάλληλος στο επάγγελμα, ασχολείται και με τον ακαδημαϊκό χώρο πάνω από δεκαπέντε χρόνια, διδάσκοντας σε ελληνικά και ξένα Πανεπιστήμια, αντικείμενα τα οποία έχουν να κάνουν με διεθνείς διαπραγματεύσεις, στρατηγική, θεωρία αλλαγών και ανάλυση δεδομένων.
Πώς διάβηκε το κατώφλι του κόσμου της διαπραγμάτευσης; Μα, «είμαι απόφοιτος του Μεταπτυχιακού. Από τις πρώτες σειρές, κιόλας… Με χαρά έσπευσα να συμβάλω στην όλη προσπάθεια».
»Ο ρόλος του κριτή είναι διττός: είναι και άχαρος, παράλληλα όμως και συναρπαστικός. Και εξηγούμαι: Προσπαθούμε με βάση κάποιες ποιοτικές μεταβλητές, να αξιολογήσουμε θέματα επικοινωνίας, διαπραγματευτικών τεχνικών, νοητικές «παγίδες» που χρησιμοποιούν η μία ομάδα προκειμένου να διαπραγματευτεί με την άλλη. Τα soft skills, όπως θα λέγαμε, σε μία διαπραγματευτική διαδικασία».
Το NB Daily διερωτάται για τα ταλέντα που πρέπει να διαθέτει ένας καλός διαπραγματευτής.
»Είναι τέχνη η διαπραγμάτευση. Πρέπει να είναι κανείς προσαρμοστικός, διπλωμάτης εννοείται, εύστροφος, ικανός να αντιλαμβάνεται εγκαίρως την επόμενη κίνηση του αντιπάλου του. Είναι σαν μια παρτίδα σκάκι».
Έλενα Παπασταμάτη: «Το να είσαι μέσα στη διαπραγμάτευση και να ζεις την όλη αλληλεπίδραση, είναι κάτι ασυναγώνιστο»
Η «κριτής» Έλενα και οι οργανωτές
Η Έλενα Παπασταμάτη έχει ενδυθεί τον δύσκολο ρόλο του κριτή, κόντρα ρόλο στο συμπαθές και προσηνές φυζίκ της. Φοιτήτρια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος έχει ζήσει τα βήματα του event, ακόμη και τα αρχικά: «Ξεκίνησε εσωτερικά, μέσα στις αίθουσες του Μεταπτυχιακού του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών. Κάθε χρόνο προσπαθούμε να το εξελίξουμε, να γίνει παράδοση. Φέτος έχει αναβαθμιστεί αισθητά, με τον επαγγελματισμό του ΕΟΔΙΔ και της ΝΟΜΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ, και τη στενή σχέση τους με το αντικείμενο του ίδιου του Μεταπτυχιακού. Προσπαθήσαμε να υπάρχει μεγάλη ομάδα κριτών, δέκα άτομα ήταν συνολικά. Ο κριτής ενσαρκώνει τα κριτήρια σε κάθε διαπραγμάτευση, δίνει ποιοτικά χαρακτηριστικά, βαθμολογεί…».
»Να τονίσω ότι αυτή τη φορά είχαμε και μεγαλύτερη οργανωτική επιτροπή, σε συνεργασία με τη MΝA, αλλά και με τη Γραμματεία του Μεταπτυχιακού. Ήταν σημαντική η συμβολή της διοίκησης, ιδίως αυτή της Κατερίνας Λέκκα, για όλα τα τα μικρά και λιγότερο μικρά που απαιτούνται σε μια διοργάνωση όπως αυτή. Πρόσωπα από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο, ο Σπύρος Μπλαβούκος και ο Γιώργος Παπαγιάννης, στυλοβάτες του event, αλλά και από τη MΝA, όπως ο Ευάγγελος Χονδρός, η Ελένη Μάτσια, όλοι συνέβαλαν – αν δε συμμετείχα προσωπικά στην Επιτροπή, δε θα το γνώριζα, και θέλω να εξάρω τον ρόλο τους».
Τελικά, όμως, ποιός ρόλος είναι ο πλέον ελκυστικός; Του κριτή ή του διαπραγματευτή;
«Ξέρετε τι λένε: «Those who can, do. Those who can’t, teach», απαντά η Έλενα που την ενδιαφέρει «αφάνταστα» το πεδίο της διαπραγμάτευσης. «Nα το παραφράσω, those who can, do. Those who can’t, evaluate. Προφανώς και είναι πολύ ωραίο να αξιολογείς, και χρειάζεται τριβή για να το κάνεις, αλλά το να είσαι μέσα στη διαπραγμάτευση και να ζεις την όλη αλληλεπίδραση είναι κάτι ασυναγώνιστο».