- Γεννήθηκε στα Χανιά και είναι Δικηγόρος Αθηνών
- Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία, στο δίκαιο της πληροφορικής και τη νομική πληροφορική
- Για μια δεκαετία περίπου ήταν Σύμβουλος της Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για νομικά θέματα των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας
- Στην Ελλάδα έχει υπάρξει Πρόεδρος και μέλος νομοπαρασκευαστικών επιτροπών, καθώς και μέλος Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών
- Είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Τσάτσου, της Ένωσης Ελλήνων Εμπορικολόγων και της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ενώ είναι συνιδρυτής της Κίνησης για την Επιτάχυνση της Δικαιοσύνης. Είναι επίσης μέλος του Ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας
- Από το 2011 μέχρι το 2020 ήταν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΔΣΑ
- Το 2019 εξελέγη Αντιπρόεδρος του CCBE και το 2022 Πρόεδρός του
«Δική μου, προσωπική, προτεραιότητα είναι οι νέοι συνάδελφοι. Όπως είχα πει την ημέρα της εκλογής μου, με τις εξουσίες που μου δίνει το καταστατικό του CCBE, αποφάσισα ήδη την ίδρυση μόνιμης Επιτροπής Νέων Δικηγόρων, που θ’ ασχολείται αποκλειστικά με τα θέματα που τους απασχολούν, παρακολουθώντας τις σχετικές εξελίξεις σε κάθε χώρα αλλά και στα κέντρα αποφάσεων της ΕΕ, παρεμβαίνοντας όπου χρειάζεται, αναπτύσσοντας συνεργασίες και δίκτυα, προβάλλοντας καλές πρακτικές και, γενικότερα, κάνοντας οτιδήποτε χρειάζεται ώστε να διευκολυνθεί η ομαλή και σε στέρεες βάσεις είσοδός τους στο επάγγελμα», εξηγούσε ο απερχόμενος Πρόεδρος του CCBE, κ. Παναγιώτης Περάκης, ένα χρόνο πριν σε συνέντευξη που παραχώρησε στη συντακτική ομάδα του περιοδικού «ΣΥΝήΓΟΡΟΣ» (τ. 154/2023).
Το NB Daily, με αφορμή την ολοκλήρωση της θητείας του κ. Παναγιώτη Περάκη στον κορυφαίο θεσμικό φορέα του δικηγορικού επαγγέλματος στην Ευρώπη, «θυμάται» μια άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη για τις σημερινές προκλήσεις που καλούν σε εγρήγορση τα αντανακλαστικά της δικηγορίας αλλά και τον κρίσιμο ρόλο που καλείται να επιτελέσει η φωνή του ευρωπαϊκού νομικού επαγγέλματος.
Κύριε Περάκη, συγχαρητήρια για την εκλογή σας στη θέση του Προέδρου του Συμβουλίου των Δικηγορικών Συλλόγων της Ευρώπης (CCBE). Εξηγήστε μας τι είναι το CCBE και ποιες είναι γενικά οι δραστηριότητές του.
Σας ευχαριστώ πολύ. Το CCBE είναι ο ευρωπαϊκός φορέας στον οποίο συμμετέχουν ως μέλη οι εθνικοί Δικηγορικοί Σύλλογοι από 46 χώρες, μεταξύ των οποίων βεβαίως, ως πλήρη μέλη, όλες της ΕΕ και του ΕΟΧ, όπως και το ΗΒ και η Ελβετία, εκπροσωπώντας έτσι περισσότερους από 1,1 εκ. δικηγόρους. Γι’ αυτό και το CCBE αναγνωρίζεται ως η επίσημη φωνή του δικηγορικού επαγγέλματος στην Ευρώπη. Με την ιδιότητα άλλωστε αυτή έχουμε τακτικές επαφές ή και συνεργασίες, σε ορισμένες περιπτώσεις, με την ΕΕ (κυρίως με την Επιτροπή, το Ευρωκοινοβούλιο και το Fundamental Rights Agency), με το Συμβούλιο της Ευρώπης (με το οποίο έχουμε επίσης πολυεπίπεδες και θεσμοθετημένες σχέσεις, στη βάση ενός Μνημονίου Συνεργασίας που έχουμε υπογράψει), αλλά και με άλλους σημαντικούς διεθνείς φορείς, όπως ο ΟΗΕ, ο ΟΟΣΑ κ.λπ.
Σημαντικό μέρος της δραστηριότητάς μας είναι η διατύπωση θέσεων εκ μέρους του δικηγορικού επαγγέλματος πριν από την υιοθέτηση των κάθε είδους νομοθετικών κειμένων και αποφάσεων που θεσπίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και άπτονται είτε επαγγελματικών θεμάτων των δικηγόρων είτε, γενικότερα, απονομής της Δικαιοσύνης είτε, ακόμη ευρύτερα, λειτουργίας της δημοκρατίας. Πολλές φορές παρεμβαίνουμε με παρατηρήσεις και προτάσεις μας ήδη από το αρχικό στάδιο, της σύνταξης των σχεδίων Κανονισμών ή Οδηγιών ή αποφάσεων, πάντοτε δε στο επίπεδο της επίσημης διαβούλευσης, όπου πλέον ζητείται θεσμικά η γνώμη μας. Είμαστε ικανοποιημένοι γιατί κατά κανόνα οι θέσεις μας λαμβάνονται προσεκτικά υπ’ όψιν, είναι δε πάρα πολλές οι περιπτώσεις που επισημάνσεις μας οδήγησαν σε σημαντικές αλλαγές των κειμένων που τελικά υιοθετήθηκαν.
Στο επίπεδο της συνεργασίας αξίζει να αναφέρω την τακτική συμβολή του CCBE στη σύνταξη του ετήσιου EU Justice Scoreboard, που μετράει την αποτελεσματικότητα του συστήματος απονομής Δικαιοσύνης κάθε κράτους – μέλους της ΕΕ, όπως και του ετήσιου Rule of Law report, ήτοι σε κείμενα πολύ μεγάλης σημασίας. Σε σχέση μ’ αυτά τα δύο και την πολύ καλή συνεργασία που έχουμε σχετικώς με την Επιτροπή, ας σημειωθεί ότι κάθε χρόνο, πέραν της συμβολής μας με στοιχεία και απόψεις, ζητείται η γνώμη μας και ως προς την ανάγκη ενδεχόμενης αναμόρφωσης/επικαιροποίησης του περιεχομένου τους (με την προσθήκη νέων δεικτών ή πινάκων κ.λπ.). Έτσι, κατόπιν δικών μας προτάσεων, έχουν προστεθεί και πλέον μετρώνται και συνεκτιμώνται ανά χώρα ο βαθμός ανεξαρτησίας των δικηγόρων και των Δικηγορικών Συλλόγων, αναδεικνύοντας έτσι στην πράξη με τον πιο επίσημο τρόπο ότι χωρίς αυτή την ανεξαρτησία δεν μπορεί να υπάρχει ούτε αληθινή απονομή Δικαιοσύνης ούτε κράτος δικαίου.
Όλα αυτά μπορούμε και τα κάνουμε χάρη κυρίως στη συστηματική δουλειά που γίνεται σε διαρκή βάση στο εσωτερικό του CCBE, στο πλαίσιο των πολλών μόνιμων θεματικών Επιτροπών που διατηρούμε (π.χ. Επιτροπή για την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη, για το IT law, για το οικογενειακό ή το εταιρικό δίκαιο, για το προσφυγικό και το μεταναστευτικό, για τα θέματα περιβάλλοντος, για την συνεχή εκπαίδευση και κατάρτιση κ.λπ.), στις οποίες συμμετέχουν experts που ορίζονται από τις εθνικές αντιπροσωπείες. Με τον τρόπο αυτόν, πάντοτε οι θέσεις που διατυπώνουμε είναι αποτέλεσμα προσεκτικής επεξεργασίας και εις βάθος διαλόγου, γι’ αυτό και θεωρούνται απ’ όλους ιδιαίτερα έγκυρες.
Ξεχωριστή μνεία βέβαια πρέπει να κάνω στα θέματα που άπτονται του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου η δραστηριότητα και οι παρεμβάσεις του CCBE έχουν γενικότερη σημασία και τυγχάνουν ευρύτερης δημοσιότητας, συμπεριλαμβανομένου του Βραβείου Ανθρωπίνων δικαιωμάτων που κάθε χρόνο απονέμουμε σε δικηγόρους που ξεχώρισαν για τη δράση τους, σε διάφορα μέρη του κόσμου, χωρίς να υποκύψουν σε διωγμούς και απειλές, ακόμη και με κόστος τη ζωή τους. Συναφείς είναι και οι δράσεις αλληλεγγύης υπέρ των δικηγόρων της Ουκρανίας ή του Αφγανιστάν αυτή την περίοδο, της Τουρκίας λίγο παλαιότερα, της Πολωνίας κ.λπ.
Πώς φτάσατε και πώς αισθάνεστε που βρίσκεστε σήμερα στο συγκεκριμένο αξίωμα;
Αποφάσισα να γίνω δικηγόρος στα 17 μου, βλέποντας για δεύτερη φορά στον κινηματογράφο που είχε η οικογένεια της μητέρας μου στα Χανιά την ταινία «ο Πεταλούδας», έχοντας κι εγώ, όπως και οι περισσότεροι συνομήλικοι της εποχής μου που αποφασίσαμε να γίνουμε δικηγόροι, μια ρομαντική πίστη στο όραμα της ελευθερίας και της Δικαιοσύνης. Πέρασα στην Νομική της Αθήνας και μετά συνέχισα για μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία, στο Δίκαιο της Πληροφορικής και τη Νομική Πληροφορική, κάτι εντελώς πρωτότυπο για την εποχή εκείνη, άλλωστε μόνο ένα τέτοιο μεταπτυχιακό υπήρχε σ’ ολόκληρη την Ευρώπη! Ομολογώ ότι αισθάνομαι πολύ τυχερός που πριν από 35 χρόνια επέλεξα το συγκεκριμένο αντικείμενο, καθότι σήμερα αισθάνομαι ότι μπορώ να αντιληφθώ καλύτερα τις εξελίξεις.
Γυρνώντας στην Ελλάδα και ξεκινώντας τη δικηγορία, μαζί μ’ ένα διδακτορικό στην προστασία των προσωπικών δεδομένων με τον αείμνηστο Αριστόβουλο Μάνεση (μαζί του μάλιστα είχαμε διοργανώσει την πρώτη δημόσια επιστημονική εκδήλωση στη χώρα μας, για το θέμα, το 1990, στον ΔΣΑ), είχα την τύχη να βρεθώ, αρχικά ως ασκούμενος και μετά ως νέος δικηγόρος, στο γραφείο ενός από τους σπουδαιότερους Έλληνες δικηγόρους, του Χρήστου Ροκόφυλλου, ο οποίος, πέρα από τις νομικές του γνώσεις και τις δικηγορικές του ικανότητες, πέρα από το ήθος και την καλλιέργειά του, ήταν και καταπληκτικός δάσκαλος. Είχα λοιπόν την τύχη, αντίθετα με πολλούς συναδέλφους μου που στο κρίσιμο αυτό πρώτο στάδιο δεν ευτύχησαν, να μπω στη δικηγορία με τον καλύτερο τρόπο.
Σχεδόν ταυτόχρονα, μετά από σύσταση ενός πολύ σημαντικού Γάλλου καθηγητή από το μεταπτυχιακό μου, του Michel Vivant, που ήταν τότε σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας και νέων τεχνολογιών, έλαβα ξαφνικά, χωρίς να μου έχει πει τίποτα πριν, μία επιστολή από την ΧΙΙΙ Γεν. Διεύθυνση της Επιτροπής, που με προσκαλούσε να συμμετάσχω ως μέλος (ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας) μιας συμβουλευτικής νομικής επιτροπής («Legal Advisory Board») που είχε δημιουργηθεί για να επεξεργαστεί όλα τα νέα τότε ζητήματα που ανέκυπταν για το δίκαιο από την εξάπλωση των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας. Ήταν μια μοναδική εμπειρία, που κράτησε σχεδόν μια δεκαετία, με διήμερες επισκέψεις σχεδόν κάθε μήνα ή κάθε δύο μήνες στο Λουξεμβούργο ή τις Βρυξέλλες για τις συνεδριάσεις της συγκεκριμένης επιτροπής, την περίοδο ακριβώς που όλα αυτά τα αντικείμενα αντιμετωπίζονταν και ρυθμίζονταν σε ευρωπαϊκό επίπεδο για πρώτη φορά, χωρίς στις περισσότερες χώρες να υπάρχει καθόλου σχετική εθνική νομοθεσία. Σχεδόν μια δεκαετία μετά τις πρώτες ρυθμιστικές παρεμβάσεις του δικαίου στην τεχνολογία, που αφορούσαν στην προστασία από την αυτοματοποιημένη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων (Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης του 1981), τότε, στη δεκαετία του 1990, ήρθαν όλα τα άλλα: η προστασία των προγραμμάτων των Η/Υ, η προστασία των βάσεων δεδομένων, η Οδηγία 95/46 για τα προσωπικά δεδομένα, το πλαίσιο προστασίας στις τηλεπικοινωνίες και, τέλος, οι ειδικές ρυθμίσεις για το διαδίκτυο.
Το διδακτορικό μου όμως εκείνο δεν το τελείωσα, παρότι το θέμα συνέχισα να το παρακολουθώ χωρίς διακοπή μέχρι σήμερα, αφού δεν μπόρεσα να του δώσω την αφιέρωση που χρειάζεται. Δεν μπορείς στη ζωή να τα έχεις όλα, εμένα με κέρδισε η δικηγορία.
Το 2011 εκλέχθηκα μέλος του ΔΣ του ΔΣΑ και, ακολούθως, έγινα μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στο CCBE. Από την αρχή εντυπωσιάστηκα με τη δουλειά που γινόταν εκεί κι έτσι συμμετείχα σε διάφορες Επιτροπές, όλο και πιο ενεργά, ιδίως στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στο πλαίσιο της οποίας μάλιστα πρότεινα τη δημιουργία μιας ξεχωριστής επιτροπής που θα παρακολουθεί τα νομικά ζητήματα που σχετίζονται με το προσφυγικό και τη μετανάστευση, όπως και πράγματι έγινε, με την επιτροπή αυτή (Migration Committee) ν’ αποτελεί σήμερα μία από τις πιο σημαντικές του CCBE. Το 2014 έγινα επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας, ενώ το 2015 επιλέχθηκα από το Προεδρείο του CCBE ως Πρόεδρος της Επιτροπής Access to Justice, όπου παρέμεινα για 5 χρόνια, κατά τα οποία παρήχθη σημαντικό έργο, προς δύο κυρίως κατευθύνσεις, τη διαμεσολάβηση, για την οποία συντάξαμε κι έναν πολύ χρήσιμο οδηγό για τους δικηγόρους και, κυρίως, τον θεσμό της Νομικής Βοήθειας, για τον οποίο, μετά από συστηματική δουλειά 2,5 ετών, εκδώσαμε τις Κατευθυντήριες Γραμμές του CCBE για τη Νομική Βοήθεια, τις οποίες μάλιστα προσκλήθηκε το CCBE να παρουσιάσει στο Συμβούλιο της Ευρώπης.
Το 2019 εκλέχθηκα Αντιπρόεδρος του CCBE και πριν από δύο περίπου μήνες Πρόεδρος, αναλαμβάνοντας καθήκοντα την 1η Ιανουαρίου 2023. Αυτό που αισθάνομαι είναι μεγάλη τιμή και μεγάλη ευθύνη. Τι άλλο άλλωστε μπορείς να αισθάνεσαι όταν εκπροσωπείς περισσότερους από 1 εκατομμύριο δικηγόρους; Θεωρώ πάντως ότι αυτό που μου ανήκει προσωπικά περισσότερο είναι η ευθύνη, η τιμή θέλω ν’ αντανακλάται σε όλους τους Έλληνες δικηγόρους.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα διεθνώς η δικηγορία;
Πέρα από την υπεράσπιση του απορρήτου στις σχέσεις δικηγόρου – εντολέα, το οποίο, ενώ αποτελεί θεμελιώδη εγγύηση του κράτους δικαίου, αντιμετωπίζει διαρκείς αμφισβητήσεις, τις οποίες το CCBE συνεχώς αποκρούει, διότι το ζήτημα βρίσκεται στον πυρήνα της ίδιας της ύπαρξης της δικηγορίας, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η τεχνολογία.
Σήμερα βρισκόμαστε σε μια έκρηξη εφαρμογών, με αυτοματοποιημένη παραγωγή νομικών κειμένων, πρόβλεψη αποφάσεων, αλλά και με εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης που όχι μόνο προβλέπουν (ακόμη και την πιθανότητα υποτροπής για τη χορήγηση ή μη αναστολής σε ποινικές υποθέσεις, στις ΗΠΑ), αλλά και εκδίδουν πλέον αποφάσεις (π.χ. συστήματα υπολογισμού αποζημίωσης από ασφαλιστικές εταιρείες σε περιπτώσεις ζημιών από αυτοκίνητα).
Ανάλογες είναι οι εξελίξεις και στο σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης, όπου σε πολλές χώρες το χαρτί έχει καταργηθεί εντελώς -κάτι καθόλου κακό βέβαια- και το σύστημα λειτουργεί σχεδόν αποκλειστικά ψηφιακά (Εσθονία, Δανία, Ν. Κορέα), ενώ για κάποιες διαφορές λειτουργούν ήδη τα πρώτα ψηφιακά δικαστήρια (Καναδάς), πέρα βέβαια από το γεγονός ότι ήδη εκατομμύρια άλλες διαφορές επιλύονται online σε ιδιωτικές πλατφόρμες.
Οι αλλαγές είναι τεράστιες και υπάρχουν στην καθημερινότητα της δικηγορίας, παρότι πολλοί δεν τις έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει. Η μεγαλύτερη κατά τη γνώμη μου αλλαγή είναι ότι πλέον σήμερα οποιοσδήποτε αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα νομικής φύσης, διαθέτει δυνατότητα άμεσης και απεριόριστης πρόσβασης σ’ έναν απίστευτο όγκο πληροφοριών, νομικών και μη, δωρεάν, ακόμη και των πιο εξειδικευμένων, χρησιμοποιώντας απλά το κινητό του, ακόμη και από την κουζίνα του σπιτιού του. Αυτή η δυνατότητα ήταν αδιανόητη μέχρι πριν από λίγα χρόνια. Ο όγκος των βιβλίων και των νομικών περιοδικών στις βιβλιοθήκες των δικηγορικών γραφείων έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην ίδια τη φύση του επαγγέλματος. Τώρα αυτό δεν υπάρχει πια. Και η αλλαγή αυτή έχει τεράστιες συνέπειες, στον τρόπο επίλυσης των διαφορών, στη δικηγορική ύλη, στις αμοιβές μας.
Τι πρέπει να κάνουμε;
Υπάρχουν δύο πράγματα που πρέπει να κάνουμε. Το πρώτο είναι να κατανοήσουμε καλά, να μάθουμε (εκπαίδευση) και να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες της τεχνολογίας, όσο μπορούμε καλύτερα, τόσο στη δουλειά μας όσο και στο σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης. Η ανάγκη, ιδίως στη χώρα μας, για ταχεία επίλυση των διαφορών χωρίς αυξημένα κόστη, είναι πολύ μεγάλης σημασίας όχι μόνο για την ίδια τη Δικαιοσύνη, αλλά και για την οικονομία και για την κοινωνία και για το μέλλον της χώρας. Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά σ΄ αυτό, όπως και σε άλλα επιμέρους ζητήματα (π.χ. στην αξιολόγηση των δικαστών αλλά και των δικαστηρίων ή στην διευκόλυνση πρόσβασης στη Δικαιοσύνη κατοίκων απομακρυσμένων περιοχών).
Εννοείται βέβαια ότι η ανάγκη αξιοποίησης των δυνατοτήτων της τεχνολογίας αφορά προεχόντως εμάς τους δικηγόρους. Για να έχουν οι υπηρεσίες μας την προστιθέμενη αξία που ζητά ο πολίτης, για να του είμαστε πραγματικά χρήσιμοι. Αυτό αφορά τόσο κάθε δικηγόρο προσωπικά όσο και τα συλλογικά του όργανα, τους Δικηγορικούς Συλλόγους, που, ανταποκρινόμενοι στον ρόλο τους, πρέπει να ενημερώνουν συνεχώς τα μέλη τους για τις εξελίξεις και να τα προετοιμάζουν ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις και τα νέα αντικείμενα, υπογραμμίζοντας την ανάγκη συνεχούς εκπαίδευσης σε όλα τα νέα πεδία.
Το δεύτερο που έχουμε να κάνουμε αφορά κυρίως τη συλλογική μας δράση. Μέσω αυτής πρέπει να παλέψουμε ώστε η Δικαιοσύνη να μείνει ανθρώπινη, να συνεχίσει να υπακούει στους κανόνες και τις εγγυήσεις που διέπουν την απονομή της και εξασφαλίζουν την ισότιμη πρόσβαση σ’ αυτήν κάθε ανθρώπου. Ισότιμη πρόσβαση στην τεχνολογία, ισότητα των όπλων, ένδικα μέσα σε οποιαδήποτε απόφαση, διαφάνεια στον τρόπο λειτουργίας, στο περιεχόμενο, ακόμη και στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των τεχνολογικών εφαρμογών, ιδίως της τεχνητής νοημοσύνης -όπου τώρα έχουμε όλη αυτή την προσπάθεια θέσπισης κανόνων για τη χρήση της, κυρίως με το AI Act, διασφάλιση της παρουσίας του δικηγόρου και, φυσικά, τον τελευταίο λόγο να τον έχει ο άνθρωπος.
Ας μην γελιόμαστε, η τεχνολογία ήρθε για να μείνει. Το τρένο της τεχνολογίας θα συνεχίσει να τρέχει και μάλιστα με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα. Το στοίχημα για μας τους δικηγόρους, τους νομικούς γενικότερα, είναι να βρισκόμαστε εμείς και όχι άλλοι στη θέση του μηχανοδηγού.
Ποιοι είναι οι στόχοι σας ως Πρόεδρος του CCBE και προσωπικά;
Στις μέρες μας, όπου η δικηγορία έχει ν’ αντιμετωπίσει πρωτοφανείς προκλήσεις, το κρίσιμο είναι να αποδείξει την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητά της, χωρίς συμβιβασμούς στις βασικές αρχές που τη διέπουν. Να μπορέσει ν’ ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες των ανθρώπων, παραμένοντας φύλακας της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Και όσο περισσότερο οι αποφάσεις για τα θέματα αυτά λαμβάνονται σε κεντρικό, ευρωπαϊκό, επίπεδο τόσο μεγαλύτερος γίνεται καθημερινά και ο ρόλος του CCBE.
Τα παραπάνω, μαζί με τη στήριξη και προετοιμασία του καθενός δικηγόρου, που σε κάθε γωνιά της Ευρώπης παλεύει καθημερινά για το δίκιο του εντολέα του, ώστε να συνεχίσει να υπάρχει σ’ ένα πολύ απαιτητικό και πολύ διαφορετικό αύριο, είναι κατά τη γνώμη μου η αποστολή του CCBE. Η φιλοδοξία μου ως Πρόεδρος είναι να καταφέρουμε ν’ ανταποκριθούμε σ’ αυτή την αποστολή.
Για να το καταφέρουμε θα συνεχίσουμε τη δουλειά μας με σοβαρότητα και μεθοδικότητα, ενισχύοντας αν είναι δυνατόν και άλλο την αναγνωρισιμότητα και την επιδραστικότητά μας.
Σταθμός για τη δικηγορία θα είναι βέβαια η θέσπιση από το Συμβούλιο της Ευρώπης μιας Σύμβασης για το επάγγελμα του δικηγόρου, για την οποία το CCBE είχε την σχετική πρωτοβουλία πριν από τέσσερα χρόνια και της οποίας η επεξεργασία βρίσκεται σε εξέλιξη και την παρακολουθούμε ενεργά. Υπάρχουν πολλές πιθανότητες οι διαδικασίες να έχουν ολοκληρωθεί και η Σύμβαση να υιοθετηθεί περί τα τέλη του έτους.
Δική μου, προσωπική, προτεραιότητα είναι οι νέοι συνάδελφοι. Όπως είχα πει την ημέρα της εκλογής μου, με τις εξουσίες που μου δίνει το καταστατικό του CCBE, αποφάσισα ήδη την ίδρυση μόνιμης Επιτροπής Νέων Δικηγόρων, που θ’ ασχολείται αποκλειστικά με τα θέματα που τους απασχολούν, παρακολουθώντας τις σχετικές εξελίξεις σε κάθε χώρα αλλά και στα κέντρα αποφάσεων της ΕΕ, παρεμβαίνοντας όπου χρειάζεται, αναπτύσσοντας συνεργασίες και δίκτυα, προβάλλοντας καλές πρακτικές και, γενικότερα, κάνοντας οτιδήποτε χρειάζεται ώστε να διευκολυνθεί η ομαλή και σε στέρεες βάσεις είσοδός τους στο επάγγελμα. Οι νέοι δικηγόροι αποτελούν το μέλλον της δικηγορίας και πρέπει να τους στηρίξουμε όσο μπορούμε, βοηθώντας τους ταυτόχρονα να συνειδητοποιήσουν την κρίσιμη σημασία για την ίδια την ύπαρξή μας των αρχών του επαγγέλματος και της δικηγορικής δεοντολογίας.
Πέρα απ’ αυτά, μέχρι το τέλος του 2023 που διαρκεί η θητεία μου, προσωπικούς στόχους δεν έχω. Άλλωστε τα καθήκοντα του Προέδρου απαιτούν καθημερινή ενασχόληση και πολλή ενέργεια και δεν το επιτρέπουν. Μετά βλέπουμε. Τα ζητήματα που αφορούν τους δικηγόρους και τη Δικαιοσύνη θα συνεχίσουν πάντα φυσικά να μ’ ενδιαφέρουν και αν μπορώ να προσφέρω κάτι θα το κάνω, χωρίς να εννοώ καθόλου επιστροφή στον δικηγορικό συνδικαλισμό, έχω όμως κι άλλα ενδιαφέροντα πέρα απ’ αυτά.
Γενικότερα, είμαι οπαδός του συνδυασμού προσωπικής ευθύνης και συλλογικής δράσης. Μπορώ να σας αναφέρω δύο πρόσφατα παραδείγματα. Το πρώτο είναι η διοργάνωση του λογοτεχνικού διαγωνισμού για νομικούς LawVid-19 την περίοδο της πανδημίας, μια πρωτοβουλία η οποία, με τη συνδρομή καταξιωμένων ανθρώπων που αμέσως ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μου, είχε καταπληκτική επιτυχία, δείχνοντας ότι ακόμη και στις πιο αντίξοες συνθήκες υπάρχουν πολύ δημιουργικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Το άλλο είναι η Κίνηση για την Επιτάχυνση της Δικαιοσύνης, την οποία δημιουργήσαμε συνολικά 5 άνθρωποι όλοι κι όλοι στο τέλος του 2021 (τους αναφέρω ονομαστικά, γιατί έτσι πρέπει, με αλφαβητική σειρά Ε. Τροβά, Τ. Τσιμπούκης, Γ. Χατζηιωσήφ, Β. Χειρδάρης και γω) και η οποία, χωρίς καμιά απολύτως έξωθεν υποστήριξη, με τις πολύ πετυχημένες δημόσιες συζητήσεις που διοργάνωσε, στις οποίες συμμετείχαν κορυφαίοι παράγοντες της Δικαιοσύνης, Υπουργοί, δικαστές, δικηγόροι, καθηγητές κ.λπ., νομίζω ότι συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην ανάδειξη του προβλήματος των καθυστερήσεων στην απονομή της Δικαιοσύνης και στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και των υπευθύνων, ευαισθητοποίηση η οποία απέδωσε νομίζω και κάποιους πρώτους καρπούς.
Συνεπώς, υπάρχουν πάντοτε ενδιαφέροντα πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς, αναλαμβάνοντας και το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί για να γίνουν τα πράγματα καλύτερα. Υγεία ας έχουμε και μέτρο.