Η δικαστική διαμάχη για την αντισυνταγματικότητα των κινήτρων του ΝΟΚ φαίνεται να οδεύει σιγά σιγά προς το τέλος της. Με δύο ανακοινώσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, στις 11-12-2024 από τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου Μιχάλη Πικραμένο και στις 24-1-2025 από τον εκπρόσωπο Τύπου του Δικαστηρίου, Νικόλαο Σεκέρογλου, ανακοινώθηκε το διατακτικό της απόφασης της Ολομέλειας, με σύντομη περίληψη του σκεπτικού. Από μέρα σε μέρα αναμένεται η καθαρογραφή και η δημοσίευση του πλήρους κειμένου της απόφασης.
Η Ολομέλεια του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου δέχθηκε τις τέσσερις αιτήσεις ακύρωσης, που ασκήθηκαν από τον Δήμο και κατοίκους Αλίμου και ακύρωσε τις τέσσερις προσβληθείσες οικοδομικές άδειες
Τούτο διότι κρίθηκε, κατά πλειοψηφία, ότι το σύστημα των κινήτρων του ΝΟΚ (άρθρα 10 παρ. 1, 15 παρ. 8, 19 παρ. 2 και 25 παρ. 1), με τα οποία παρέχονται προσαυξήσεις στον συντελεστή δόμησης και στο ύψος, μπορεί καταρχάς, ως κίνητρο για την ανέγερση κτιρίων, να μην αντίκειται στο άρθρο 24 παρ. 2 του Συντάγματος εκ μόνου του περιεχομένου των διατάξεων, διότι η μείωση κάλυψης, η δημιουργία κτιρίων υψηλής ενεργειακής απόδοσης και η απελευθέρωση κοινόχρηστων και πράσινων χώρων είναι καταρχάς ευνοϊκά στοιχεία για το περιβάλλον, η δε πραγματοποιούμενη δόμηση που δίδεται ως αντιστάθμισμα δεν παρίσταται προδήλως υπέρμετρη, ωστόσο, τα κίνητρα αυτά δεν μπορούν να υλοποιούνται ευθέως μέσω της έκδοσης οικοδομικών αδειών, χωρίς να έχουν προηγουμένως συμπεριληφθεί στον τοπικό σχεδιασμό.
Αυτό, δηλαδή, που τελικά έκρινε το Συμβούλιο της Επικρατείας είναι ότι τα κίνητρα του ΝΟΚ έχουν πολεοδομικό χαρακτήρα και για τον λόγο αυτό, αντίκειται στο άρθρο 24 παρ. 1 και 2 του Συντάγματος η εφαρμογή τους από τις υπηρεσίες δόμησης κατά την έκδοση οικοδομικών αδειών, κατ’ απόκλιση από τους ισχύοντες όρους δόμησης της κάθε περιοχής, χωρίς να έχει προηγηθεί η στάθμιση των συνεπειών τους στο οικιστικό περιβάλλον της περιοχής, μέσω ειδικής επιστημονικής μελέτης, που καταρτίζεται στο πλαίσιο του πολεοδομικού σχεδιασμού από τον πολεοδομικό νομοθέτη.
Σε ό,τι αφορά στη ρύθμιση του άρθρου 11 παρ. 6 του ΝΟΚ, περί μη προσμέτρησης στον συντελεστή δόμησης συγκεκριμένων χώρων των οικοδομών, κρίθηκε ότι δεν αποτελεί ζήτημα που ανάγεται στον πολεοδομικό σχεδιασμό και άρα, καταρχάς, καλώς θεσπίζεται οριζοντίως από τον οικοδομικό κανονισμό, εντούτοις, είναι αντισυνταγματική η μη προσμέτρηση στον συντελεστή δόμησης χώρων κατοίκησης και δη των παταριών, του κτίσματος έως 35 τ.μ. στο δώμα και η εξομοίωση της πισίνας με φυτεμένη επιφάνεια. Είναι όμως συνταγματικός ο μη συνυπολογισμός στον συντελεστή δόμησης των έρκερ και των κλιμακοστασίων.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας επανήλθε με τη δεύτερη ανακοίνωση, στις 24-1-2025, διευκρινίζοντας ότι ως έναρξη υλοποίησης πριν από την 11η-12-2024 νοούνται οι εργασίες εκσκαφής για την ανέγερση της οικοδομής
Πέραν τούτων, το Συμβούλιο της Επικρατείας, σταθμίζοντας αφενός μεν το δημόσιο συμφέρον, αφετέρου δε τις αρχές της ασφάλειας δικαίου, της προβλεψιμότητας και της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, προέβη στον περιορισμό των αποτελεσμάτων της αντισυνταγματικότητας. Ήδη, με την πρώτη ανακοίνωση του Προέδρου, εξαιρέθηκαν από τα αποτελέσματα της αντισυνταγματικότητας όλες οι οικοδομικές άδειες που είχαν εκδοθεί πριν από την 11η-12-2024, και των οποίων η υλοποίηση μέσω οικοδομικών εργασιών είχε αποδεδειγμένα ξεκινήσει πριν από την ως άνω ημερομηνία, εκτός από αυτές για τις οποίες υφίστατο εκκρεμής δίκη.
Στον απόηχο των αντιδράσεων και των αντιφατικών ερμηνειών, που επιχειρήθηκαν σχετικά με την ανωτέρω εξαίρεση, με τις πιο αυστηρές να ερμηνεύουν την έναρξη εργασιών μόνο ως σκυροδέτηση και τις πιο ευρείες να αναγνωρίζουν ως έναρξη οποιαδήποτε εργασία, το Συμβούλιο της Επικρατείας επανήλθε με τη δεύτερη ανακοίνωση, στις 24-1-2025, διευκρινίζοντας ότι ως έναρξη υλοποίησης πριν από την 11η-12-2024 νοούνται οι εργασίες εκσκαφής για την ανέγερση της οικοδομής. Μάλιστα, ο χρόνος πραγματοποίησής τους αποδεικνύεται με κάθε πρόσφορο μέσο, όπως (ενδεικτικά και όχι περιοριστικά) με τη γνωστοποίηση καθ’ οιονδήποτε τρόπο της έναρξης, σε οποιαδήποτε δημόσια αρχή, ή με την υποβολή Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης από τον εργοδότη στη βάση δεδομένων του ΕΦΚΑ.
Επιπλέον, σε δελτίο τύπου υπό τον τίτλο «Ερωτήσεις και Απαντήσεις για τον ΝΟΚ», το οποίο δόθηκε στη δημοσιότητα από τον εκπρόσωπο Τύπου του Δικαστηρίου στις 24-1-2025, μαζί με τη σχετική ανακοίνωση, υπογραμμίζεται ότι το Δικαστήριο εξάντλησε τα περιθώρια της νομοθεσίας για τον περιορισμό της βλάβης, που μπορεί να επέλθει από τις αποφάσεις στην οικονομική δραστηριότητα και την ασφάλεια συναλλαγών. Σε κάθε περίπτωση, για τη ζημία που προκαλείται από την αντισυνταγματικότητα νόμου, υπάρχει κατ’ αρχήν το δικαίωμα της αποζημίωσης, εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις για την αστική ευθύνη του Κράτους.
Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται πλέον το πλήρες κείμενο της απόφασης, ώστε να διαπιστωθεί σε βάθος το σκεπτικό του Δικαστηρίου.
* Η κ. Ευαγγελία Μπάνου είναι Δικηγόρος Αθηνών, ΜΔΕ Δικαίου Περιβάλλοντος