Την καταδίκη της Ρωσίας αποφάσισε σήμερα, Τρίτη 11 Φεβρουαρίου, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για συστηματική παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης, στο πλαίσιο της υπόθεσης Novaya Gazeta και άλλοι κατά Ρωσίας.
Η υπόθεση αφορούσε τη νομοθεσία που θέσπισε η Ρωσία μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία το 2022, με στόχο την ποινικοποίηση κάθε μορφής κριτικής απέναντι στον πόλεμο. Ο νέος νόμος, που ψηφίστηκε στις 4 Μαρτίου 2022, καθιστούσε αδίκημα τη «δυσφήμηση των ρωσικών ένοπλων δυνάμεων» και τη «διάδοση ψευδών ειδήσεων» σχετικά με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Από τη θέσπιση της νομοθεσίας αυτής, δεκάδες δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και απλοί πολίτες διώχθηκαν για δηλώσεις που αμφισβητούσαν την επίσημη ρωσική εκδοχή του πολέμου. Μεταξύ των 178 ατόμων που προσέφυγαν στο Δικαστήριο, πολλοί είχαν καταδικαστεί είτε σε διοικητικές κυρώσεις είτε είχαν υποστεί ποινικές διώξεις, με τις ποινές να κυμαίνονται από χρηματικά πρόστιμα έως πολυετείς φυλακίσεις. Η πιο βαριά καταδίκη επιβλήθηκε στον δημοσιογράφο και πολιτικό της αντιπολίτευσης Βλαντίμιρ Καρά-Μούρζα, ο οποίος καταδικάστηκε σε 25 χρόνια φυλάκισης με την κατηγορία της «εσχάτης προδοσίας», εξαιτίας ομιλιών του σε διεθνείς οργανισμούς.
Η ποινικοποίηση της κριτικής αφορούσε ποικίλες εκφράσεις διαμαρτυρίας, όπως συνθήματα «Όχι στον πόλεμο», δημόσια υποστήριξη προς την Ουκρανία, ιστορικές αναλογίες που παρομοίαζαν το ρωσικό στρατιωτικό σύμβολο «Z» με τη ναζιστική σβάστικα, καθώς και αναφορές σε εγκλήματα πολέμου, όπως η σφαγή στην Μπούτσα και ο βομβαρδισμός του θεάτρου στη Μαριούπολη.
Παράλληλα, η ρωσική κυβέρνηση προχώρησε στο κλείσιμο ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης, με δύο από τα σημαντικότερα, η Novaya Gazeta και το Dozhd TV, να αναγκάζονται να διακόψουν τη λειτουργία τους. Η Novaya Gazeta, μια από τις πιο αναγνωρισμένες εφημερίδες της Ρωσίας, είχε εβδομαδιαία κυκλοφορία 300.000 φύλλων και 3 εκατομμύρια αναγνώστες στο διαδίκτυο, ενώ το Dozhd TV προσέλκυε περίπου 18 εκ. τηλεθεατές ετησίως.
Η Novaya Gazeta αρχικά δέχθηκε προειδοποιήσεις και διαταγές διαγραφής περιεχομένου, πριν της αφαιρεθεί οριστικά η άδεια έκδοσης τον Σεπτέμβριο του 2022. Το Dozhd TV αναγκάστηκε να διακόψει τη λειτουργία του τον Μάρτιο του 2022, όταν οι αρχές μπλόκαραν την πρόσβαση στο διαδικτυακό του περιεχόμενο. Παρά τις εντολές του Δικαστηρίου του Στρασβούργου να μην παρεμποδιστεί η λειτουργία της Novaya Gazeta, η ρωσική κυβέρνηση αγνόησε πλήρως τις διεθνείς δικαστικές αποφάσεις και προχώρησε στην οριστική παύση της εφημερίδας.
Το Δικαστήριο, υπό την προεδρία του Έλληνα δικαστή Γιάννη Κτιστάκι, έκρινε ομόφωνα ότι η Ρωσία παραβίασε το Άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, καθώς οι ρωσικές αρχές εφάρμοσαν μια συντονισμένη πολιτική φίμωσης κάθε ανεξάρτητης φωνής. Παράλληλα, αποφάνθηκε ότι η Ρωσία παραβίασε το Άρθρο 34, καθώς αψήφησε τις προσωρινές διαταγές του ΕΔΔΑ σχετικά με τη Novaya Gazeta. Το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης παραβιάσεις άλλων άρθρων της Σύμβασης, συμπεριλαμβανομένου του Άρθρου 3, λόγω απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης κρατουμένων, του Άρθρου 5, καθώς υπήρξαν αυθαίρετες συλλήψεις και προφυλακίσεις, και του Άρθρου 8, εξαιτίας αδικαιολόγητων ερευνών σε κατοικίες.
Οι δικαστές του Στρασβούργου επεσήμαναν ότι οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στους δημοσιογράφους και στους πολίτες δεν αποσκοπούσαν μόνο στην τιμωρία, αλλά και στην αποστολή ενός εκφοβιστικού μηνύματος προς την κοινωνία, ενισχύοντας το κλίμα τρόμου και καταστολής των ανεξάρτητων φωνών στη Ρωσία.
Δείτε την απόφαση στη Qualex: ΕΔΔΑ προσφ. 11884/22 και άλλες 161 προσφυγές, απόφ. της 11.2.2025