Αμφισβήτηση τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματος

Σύμφωνα με επιβεβαιωμένες πληροφορίες, αμέσως μετά την έναρξη της ηλεκτρονικής εφαρμογής υποβολής των φορολογικών δηλώσεων για τα εισοδήματα του 2023, θα είναι διαθέσιμη και η ηλεκτρονική εφαρμογή, που σχετίζεται με την αμφισβήτηση του τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματος, όπως αυτό θα διαμορφωθεί, αναλόγως προς τα συγκεκριμένα κριτήρια που ορίζουν οι σχετικές διατάξεις, για τους ασκούντες ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα. Η εφαρμογή θα πρέπει να ευρίσκεται στην διάθεση των ως άνω υπόχρεων, το αργότερο εντός του 2^ου δεκαημέρου του Απριλίου τρέχοντος έτους. Όσοι εμπίπτουν στην διαδικασία φορολόγησης με βάση το ελάχιστο τεκμαρτό φορολογητέο εισόδημα και περαιτέρω αμφισβητούν το συγκεκριμένο πλαίσιο φορολόγησης, θα αναγκαστούν να υπεραμυνθούν του δικαιώματός τους, δηλαδή να ζητήσουν να φορολογηθούν επί των πραγματικών τους εισοδημάτων, αφού, ωστόσο, υποστούν υπό προϋποθέσεις, την διαδικασία του φορολογικού ελέγχου.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, πριν την υποβολή της αίτησης αμφισβήτησης του τεκμαρτού τρόπου φορολόγησης, οι υπόχρεοι θα πρέπει να έχουν οριστικοποιήσει την υποβολή της φορολογικής τους δήλωσης και να έχουν ολοκληρώσει την πληρωμή του φόρου που θα προκύψει βάσει της πράξης διοικητικού προσδιορισμού του φόρου (δηλαδή, βάσει του γνωστού μας εκκαθαριστικού σημειώματος). Συνεπώς, παρέχεται κατ’ αρχήν, η δυνατότητα αμφισβήτησης του αυτόματου υπολογισμού του ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος για τους ασκούντες ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα, περιλαμβανομένων των πρώην ελευθέρων επαγγελματιών, δικηγόρων, μηχανικών, λογιστών κ.λπ.

Το ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα ανέρχεται στο ποσό των 10.920 ευρώ και διαφοροποιείται αναλόγως προς τον αριθμό των ετών δραστηριοποίησης στον επαγγελματικό τομέα του υπόχρεου

Το ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα (κατ’ ουσίαν, τα ελάχιστα κέρδη από άσκηση ατομικής επιχειρηματικής δραστηριότητας), ανέρχεται στο ποσό των 10.920 ευρώ (780 ευρώ χ 14). Το ελάχιστο τεκμαρτό αυτό εισόδημα, διαφοροποιείται αναλόγως προς τον αριθμό των ετών δραστηριοποίησης στον επαγγελματικό τομέα του υπόχρεου. Ειδικότερα, ισχύουν τα παρακάτω:

• Απαλλαγή για τα τρία πρώτα έτη δραστηριότητας. Δεν προσδιορίζεται ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα για εκείνους τους υπόχρεους που διανύουν την πρώτη τριετία του ατομικού επαγγέλματός τους. Πρόκειται για σημαντική ρύθμιση για όσους εκκινούν στα πρώτα στάδια την επιχειρηματική τους προσπάθεια.
• Για τους εν γένει υπόχρεους, κατά το 4^ο έτος της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας, το ως άνω τεκμαρτό ποσό των 10.920 ευρώ, θα είναι μειωμένο κατά 67%, (2/3).
• Κατά το 5^ο έτος, θα είναι μειωμένο κατά 33%, (1/3).
• Στο 6^ο έτος θα ανέλθει στο ισόποσο των 10.920 ευρώ, ενώ για τα επόμενα έτη (7^ο έως και 9^ο, τρίτη τριετία), θα ανέλθει στο ποσό των 12.012 ευρώ (+ 10%) και για τα επόμενα έτη (10^ο έως και 12^ο, τέταρτη τριετία), θα ανέλθει στο ποσό των 13.104 (+10%) ευρώ.
• Μετά την τέταρτη τριετία, θα προστεθεί επίσης 10%, για τα επόμενα έτη.
• Τα παραπάνω δεν ισχύουν, αν απασχολείται εργαζόμενος, οι μικτές αποδοχές του οποίου είναι ποσό μεγαλύτερο από τα ανωτέρω ποσά, οπότε λαμβάνεται αυτό το ποσό των μικτών αποδοχών ως ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα.

Όλα τα ανωτέρω, θα ακολουθούν την διαμόρφωση του κατώτατου μισθού, όπως αυτός κάθε φορά καθορίζεται, βάσει των άρθρων 134 του Κώδικα Ατομικού Εργατικό Δικαίου (ΠΔ 80/2022) και του 103 του Ν 4172/2013 και ισχύει κατά την τελευταία ημέρα του αντίστοιχου φορολογικού έτους.

Περαιτέρω, το ύψος του ελάχιστου τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματος διαμορφώνεται και με βάση το ύψος του κύκλου εργασιών (τζίρος) του ασκούντος ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα. Σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις, προβλέπεται προσαύξηση 5% επί του ποσού κατά το οποίο ο κύκλος εργασιών του υπόχρεου υπερβαίνει τον μέσο ετήσιο κύκλο εργασιών που προκύπτει από τον ΚΑΔ (Κωδικό Αριθμό Δραστηριότητας), στον οποίο ο υπόχρεος πραγματοποιεί τα μεγαλύτερα έσοδα. Πρόκειται για μία ιδιαίτερη διάταξη για την οποία πρέπει να δοθούν διευκρινίσεις, δεδομένου ότι η παραπάνω προσαύξηση, κατά την γνώμη μας, θα πρέπει να ενεργοποιείται εφόσον ο υπόχρεος, εξ αρχής υποχρεώνεται στην εφαρμογή των διατάξεων περί του ελάχιστου τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματος.

Ακολούθως, το ελάχιστο ετήσιο εισόδημα που προσδιορίζεται με βάση το τεκμήριο, ως άνω, μπορεί να αμφισβητηθεί από τον υπόχρεο για αντικειμενικούς λόγους, εφόσον συντρέχει κάποια από τις παρακάτω προϋποθέσεις:

α) Υπηρετεί την στρατιωτική του θητεία κατά το επίμαχο χρονικό διάστημα.

β) Παρέμεινε κρατούμενος-η, σε φυλακές.

γ) Παρέμεινε για νοσηλεία σε νοσοκομείο ή κλινική.

δ) Αδυνατούσε να ασκήσει την δραστηριότητα, λόγω εγκυμοσύνης ή κατά τους 12 μήνες μετά τον τοκετό ή την υιοθεσία ή αναδοχή τέκνου.

ε) Αποδεικνύονται εκτεταμένες φυσικές καταστροφές που κατέστησαν αδύνατη, εν όλω ή εν μέρει, την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής του δραστηριότητας.

στ) Υπάρχει ανάκληση της άδειας λειτουργίας της ατομικής του επιχείρησης ή της άδειας άσκησης επαγγέλματός του, από δημόσια αρχή, εννοείται.

ζ) Προκύπτει απαγόρευση λειτουργίας του καταστήματος ή άλλου χώρου άσκησης της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής του δραστηριότητας σε εφαρμογή απόφασης δημόσιας αρχής για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας (π.χ. σε περίοδο πανδημίας) ή άλλου λόγου που υπαγορεύει το δημόσιο συμφέρον.

η) Υφίστανται άλλοι λόγοι ανωτέρας βίας που εμποδίζουν την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Για την εφαρμογή των παραπάνω, ο φορολογούμενος προσκομίζει τα αναγκαία δικαιολογητικά, ώστε να αποδείξει τους ισχυρισμούς του στην Φορολογική Διοίκηση. Η Φορολογική Διοίκηση ελέγχει την αλήθεια των ισχυρισμών και την ακρίβεια των αποδεικτικών στοιχείων του ασκούντος ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα και περαιτέρω, υποχρεούται να μειώσει αναλόγως το ελάχιστο ετήσιο εισόδημα, ή να διαφοροποιήσει το σχετικό ποσό.

Εν συνεχεία, σε περίπτωση κατά την οποία ο υπόχρεος αμφισβητεί το ύψος του ποσού του τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματος, για λόγους πέραν των παραπάνω προϋποθέσεων, ζητεί την διενέργεια ελέγχου του άρθρου 23 («Εξουσίες της Φορολογικής Διοίκησης»), του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ΚΦΔ, Ν 4987/2022), ούτως ώστε μέσω του ελέγχου, να αποδειχθεί η ακρίβεια της δήλωσής του για εισόδημα μικρότερο του τεκμαρτού. Συνεπώς, ο ισχυρισμός του φορολογούμενου ότι, εν τοις πράγμασι, το καθαρό του εισόδημα από την άσκηση της ατομικής του δραστηριότητας είναι μικρότερο από το τεκμαρτό, ή ενδεχομένως και αρνητικό (ζημιά), θα διαπιστωθεί μετά την διενέργεια φορολογικού ελέγχου.

Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι, αναφορικώς με την εφαρμογή των διατάξεων που θέτουν προϋποθέσεις για την λήψη προνοιακών και κοινωνικών επιδομάτων, το εισόδημα που λαμβάνεται υπόψη δεν μπορεί να υπολείπεται του ελάχιστου ποσού καθαρού εισοδήματος που προσδιορίζεται με τις νέες διατάξεις. Η ρύθμιση αυτή συνιστά, κατά την γνώμη μας, σημαντική εξέλιξη, στο πλαίσιο εμπόδισης της καταστρατήγησης των διατάξεων για την παροχή προνοιακών και λοιπών επιδομάτων στήριξης των νοικοκυριών με χαμηλά εισοδήματα, σε άτομα ή νοικοκυριά που δεν τα δικαιούνται.

* Ο κ. Νίκος Σγουρινάκης είναι τ. Διευθυντής Σύνταξης του περιοδικού «ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ», τ. Μέλος του ΣΛΟΤ.