Τρίτη και «μη φαρμακερή» προσπάθεια (απ’ το 2010) να «επιβιώσει», η Διαμεσολάβηση όχι μόνο «τα κατάφερε» εν μέσω Covid-19, αλλά συζητήθηκε και σχολιάστηκε ιδιαιτέρως και νομολογήθηκε αρκούντως, κάνοντας «τα πρώτα βήματά της».
Είναι «παιδί θαύμα», «παλιόπαιδο» ή «μια απ’ τα ίδια»;
Διευκόλυνε στην επίλυση αστικών και εμπορικών διαφορών, ή μήπως τη δυσχέρανε, ιδίως με το ενημερωτικό έντυπο (άρθρο 3, παρ. 2 – εκτός άλλου, όλες οι παραπομπές είναι στο ν. 4640/2019), την ΥΑΣΔ (άρθρα 6 και 7) και την εφαρμογή στην πράξη της αναστολής των δικονομικών προθεσμιών (άρθρο 9);
Οι περισσότεροι τη «συνάντησαν» αναγκαστικά, λόγω ενημερωτικού εντύπου και ΥΑΣΔ, αρκετοί από περιέργεια και απορία, καθώς την «είδαν» για πρώτη φορά, κάποιοι, δε, έδειξαν και ειλικρινές ενδιαφέρον. Μερικοί απόρησαν με το παιδικό θράσος της να μιλά για προσπάθεια εξώδικης και γρήγορης επίλυσης διαφορών, αγνοώντας παλιές και γνώριμες δικονομικές διαδικασίες, αν και χρονοβόρες. Κάποιοι άλλοι μπήκαν σε σκέψεις εξαιτίας της, αναλογιζόμενοι μήπως τελικά αξίζει τον κόπο. Λιγότεροι την «υιοθέτησαν» και έγιναν «οικογένειά της», πίστεψαν σ’ αυτήν θεωρώντας ότι έχει μέλλον, την «πήραν απ’ το χέρι, την πήγαν βόλτα, συζήτησαν μαζί της» και διαπίστωσαν την ωριμότητά της παρά τη μικρή ηλικία της.
Στο νήπιο πλέον, η Διαμεσολάβηση θα συνεχίσει να μαθαίνει, άλλωστε δείχνει να «τα παίρνει γρήγορα». Μάλιστα, με τις κατάλληλες αλλαγές στο ωρολόγιο πρόγραμμά της (μακάρι να γίνουν), τόσο για το νήπιο φέτος, όσο και για το δημοτικό απ’ του χρόνου, οι μεν φίλοι της ελπίζουν πως θα έχει εξαίρετη πρόοδο και καλούς βαθμούς, στη βάση όλης της μέχρι σήμερα ανάπτυξής της, οι δε «μη φίλοι» της μπορεί να έχουν την ευκαιρία να την επαναξιολογήσουν και να δουν τις θετικές προοπτικές της, συνολικά.
Πώς λειτούργησε στα πέντε χρόνια ο θεσμός;
Διευκόλυνε στην επίλυση αστικών και εμπορικών διαφορών, ή μήπως τη δυσχέρανε, ιδίως με το ενημερωτικό έντυπο (άρθρο 3, παρ. 2 – εκτός άλλου, όλες οι παραπομπές είναι στο ν. 4640/2019), την ΥΑΣΔ (άρθρα 6 και 7) και την εφαρμογή στην πράξη της αναστολής των δικονομικών προθεσμιών (άρθρο 9);
Έδωσε εναλλακτική στα μέρη τέτοιων διαφορών και ευκαιρία εξώδικης επίλυσης, ή περιέπλεξε τη δικονομική κατάστασή τους προσθέτοντας δικονομικά βάρη με επιπλέον διαδικασίες και απαράδεκτα (άρθρα 3, παρ. 2, 6, παρ. 1 και 7, παρ. 4);
Επέδρασε θετικά η εκτελεστότητα του πρακτικού Διαμεσολάβησης (άρθρο 8);
Ποια η συμβολή των δικαστηρίων; Είδαν τη Διαμεσολάβηση περισσότερο ως δικονομική διαδικασία, ακολουθώντας τυπολατρική προσέγγιση και ευνοώντας τις περιπτώσεις απαράδεκτων, ή ως ευκαιρία των μερών για εξώδικη διευθέτηση της διαφοράς τους, υιοθετώντας ευρύτερη οπτική; Αγνόησαν τη Διαμεσολάβηση, ή προέτρεψαν τα μέρη σε αυτήν, ως όφειλαν, κατόπιν στάθμισης όλων των περιστάσεων κάθε υπόθεσης (άρθρο 4, παρ. 2 και άρθρα 116Α και 214Γ ΚΠολΔ);
Λειτούργησε στην πράξη επιτυχώς η διαδικασία επιλογής διαμεσολαβητή απ’ την ΚΕΔ (άρθρο 7, παρ.1); Συνέβαλαν οι γνωμοδοτήσεις της ΚΕΔ (άρθρο 11) στην άρση αμφιβολιών;
Πώς υποδέχθηκαν και εφάρμοσαν οι δικηγόροι τη Διαμεσολάβηση; Ως μια ακόμα διαδικαστική προϋπόθεση, αρκούμενοι στην τυπική υπογραφή του ενημερωτικού εντύπου και του πρακτικού της ΥΑΣΔ κατά περίπτωση (άρθρα 3, παρ. 2, 6 και 7) ή ουσιαστικά, ως ευκαιρία ενημέρωσης των μερών για αναζήτηση εξώδικης λύσης επιδιώκοντας έστω κάποια συνεννόηση κατά το στάδιο της ΥΑΣΔ (όπου ισχύει); Θεώρησαν τη Διαμεσολάβηση ως οικονομικά ασύμφορη (άρθρο 5, παρ. 1);
Πώς αντιμετώπισαν οι διαμεσολαβητές τη Διαμεσολάβηση; Είδαν την ΥΑΣΔ απλά ως διαδικασία είσπραξης της κατώτατης αμοιβής (άρθρο 18, παρ. 2), και δη στον ελάχιστα δυνατό χρόνο, ή ως ευκαιρία διαφώτισης των μερών για ειλικρινή διερεύνηση εξώδικης επίλυσης της διαφοράς τους;
Η Διαμεσολάβηση χρειάζεται ως εναλλακτική επίλυσης διαφορών, όχι μόνο επειδή η απονομή δικαιοσύνης καθυστερεί, αλλά ως «άλλη» οπτική, και δη κουλτούρα ESG
Επιθυμούν τα μέρη Διαμεσολάβηση, γενικά και εκούσια;
Οι απαντήσεις στα ανωτέρω ερωτήματα μπορεί να είναι αμφίσημες, ανάλογα με τη θεώρησή τους.
Η Διαμεσολάβηση χρειάζεται ως εναλλακτική επίλυσης διαφορών, όχι μόνο επειδή η απονομή δικαιοσύνης καθυστερεί, αλλά ως «άλλη» οπτική, και δη κουλτούρα ESG.
Η διάδοση της Διαμεσολάβησης, ως μορφής εξώδικης επίλυσης, είναι τελικά μονόδρομος για την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων, αλλά και αφορμή «εκπαίδευσης» των μερών και των δικηγόρων σε συναινετικές λύσεις.
Παρά τα νομοθετικά προβλήματα και κάποιες νομολογιακές αστοχίες, η Διαμεσολάβηση «περπάτησε» ικανοποιητικά και, με κατάλληλες αλλαγές, μπορεί να «τρέξει».
Έχουμε πλέον την εμπειρία της πενταετούς εφαρμογής της και την ευκαιρία κατάλληλων διορθώσεων, παράλληλα με την ανάγκη επιμόρφωσης όλων των συντελεστών της (μερών, δικηγόρων και δικαστών) για το θεσμό και θέσπισης οικονομικών κινήτρων.
Αλλαγές
Ως βασικές αλλαγές του νόμου προτείνονται:
-Η αντικατάσταση κάθε δικονομικά απαράδεκτου από χρηματικές ποινές και μόνο.
-Η επέκταση της ΥΑΣΔ σε όσες κατά το δυνατόν περισσότερες υποθέσεις, από «1 ευρώ».
-Η εξαίρεση απ’ την ΥΑΣΔ των μερών αγνώστου διαμονής.
-Η ταχύτερη και πιο ευέλικτη διαδικασία ορισμού διαμεσολαβητή μέσω ΚΕΔ.
-Η επέκταση των δικονομικών συνεπειών στους παρεμβαίνοντες της δίκης.
-Η θέσπιση ουσιωδών φορολογικών /οικονομικών κινήτρων για τα μέρη και τους δικηγόρους υπέρ της ΥΑΣΔ /Διαμεσολάβησης, με βάση και τη διεθνή εμπειρία, ενδεικτικά απαλλαγή από ΦΠΑ και ΨΤΣ, μείωση φορολογικού συντελεστή γραμματίων, μπόνους επιτυχούς κατάληξης.
O κ. Δημήτρης Εμβαλωμένος είναι Δικηγόρος LL.M. (QMUL), Διαμεσολαβητής του Υπ. Δικαιοσύνης & του Centre of Effective Dispute Resolution (CEDR) του Λονδίνου, Αναπλ. Διευθύνων Εταίρος της Δικηγορικής Εταιρείας Μπαχάς, Γραμματίδης και Συνεταίροι (BGP).