Είναι γεγονός ότι, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ΑΑΔΕ και του υπουργείου Οικονομικών, τα ηλεκτρονικά συστήματα έχουν περιορίσει σε σημαντικό βαθμό, κατά τους τελευταίους μήνες, τα φαινόμενα της φοροδιαφυγής. Ήδη, η εφαρμογή των ηλεκτρονικών βιβλίων (my data), σε συνδυασμό με την ηλεκτρονική διαβίβαση δεδομένων, την υποχρεωτική εξόφληση τιμολογίων με ηλεκτρονικό τρόπο και τις προσυμπληρωμένες δηλώσεις ΦΠΑ, συνιστούν κινήσεις που οδηγούν σε μειωμένη καταχώριση εξόδων στα βιβλία των ασκούντων επιχειρηματική δραστηριότητα, πράγμα το οποίο σημαίνει την ανάδειξη, σε κάποιο βαθμό, των πραγματικών λογιστικών αποτελεσμάτων και συνεπώς και των φορολογητέων κερδών.
Ο ΚΦΕ, ορίζει στο άρθρο 22, τους κανόνες των εκπιπτόμενων επιχειρηματικών δαπανών.
Καταρχήν, επιτρέπει την έκπτωση όλων των δαπανών, με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 23, στο οποίο απαριθμούνται συγκεκριμένες μη εκπιπτόμενες επιχειρηματικές δαπάνες. Για την καταχώριση στα βιβλία των επιχειρηματικών δαπανών, υπάρχει μία βασική αρχή, θεωρώντας ως δεδομένο, ότι η επιχειρηματική ή εμπορική συναλλαγή είναι πραγματική (όχι εικονική) και αποδεικνύεται με τα κατάλληλα και προβλεπόμενα δικαιολογητικά (ΕΛΠ). Η βασική αυτή αρχή, ορίζει ότι οι δαπάνες/έξοδα, «πραγματοποιούνται προς το συμφέρον της επιχείρησης, κατά τις συνήθεις εμπορικές συναλλαγές της» και αποσκοπούν στον σχηματισμό εσόδων. Δηλαδή, η δαπάνη πρέπει να έχει ως στόχο την αύξηση του κύκλου εργασιών, στο πλαίσιο της συνεχούς ανάπτυξης της οικονομικής οντότητας και της ομαλής λειτουργίας της στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Το έξοδο να γίνεται χάριν του εσόδου. Έτσι, για παράδειγμα τα έξοδα προβολής και διαφήμισης γίνονται με την προσδοκία της προσέλκυσης πελατών, τα έξοδα μισθοδοσίας προσωπικού πραγματοποιούνται για την εύρυθμη λειτουργία, όπως και τα μισθώματα εγκαταστάσεων, έξοδα τηλεπικοινωνιών, ενέργειας κ.λπ.
Το ηλεκτρονικό σύστημα my data (ηλεκτρονικά βιβλία) ελέγχει τα δεδομένα εσόδων και εξόδων, στην βάση ότι ένα παραστατικό εσόδου μιας επιχείρησης (πωλητής) συνιστά δαπάνη/έξοδο για την αντισυμβαλλόμενη επιχείρηση (αγοραστής). Συνεπώς, η συναλλαγή διασταυρώνεται και ελέγχεται αμέσως. Με εξαίρεση τα στοιχεία λιανικής που διαβιβάζονται με ιδιαίτερο τρόπο, αφού ο αγοραστής είναι ο τελικός καταναλωτής, ο οποίος δεν τηρεί βιβλία, οι λοιπές συναλλαγές έχουν αμφίδρομη πορεία, εξυπηρετώντας επιχειρηματικές πράξεις. Έτσι λοιπόν, η προσυμπληρωμένη δήλωση ΦΠΑ δεν μπορεί να περιλαμβάνει χαμηλότερα έσοδα από αυτά που έχουν διαβιβαστεί στο my data, ούτε ασφαλώς περισσότερα έξοδα από αυτά που επίσης έχουν διαβιβαστεί, μέσω των ηλεκτρονικών βιβλίων. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι αναγνωρίζονται ακόμη κάποια όρια ανεκτών αποκλίσεων, όσο το σύστημα ευρίσκεται στο στάδιο της προσαρμογής, τα οποία πάντως, μέχρι το τέλος του έτους αναμένεται να μηδενιστούν.
Τα οριζόντια μέτρα έχει αποδειχθεί διαχρονικά ότι είναι άδικα. Ωστόσο, δεν μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι κατά το 2022, δύο στις τρεις επιχειρήσεις δήλωσαν ζημιές ή μηδενικά κέρδη
Η παραπάνω διαδικασία έχει βοηθήσει στην αύξηση της εισπραξιμότητας του ΦΠΑ, κατά πρώτο, αλλά κυρίως το σημείο που θα φανεί και θα αναδειχθεί η θετική συμβολή της, θα είναι η καταγραφή των πραγματικών συναλλαγών των ασκούντων ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα, ώστε να απομακρυνθεί η ανάγκη προσδιορισμού του τεκμαρτού εισοδήματος, που πρόσφατα έγινε νόμος του κράτους. Το σύστημα επομένως, είναι προς την σωστή κατεύθυνση, τόσο ως προς την αύξηση των εσόδων του προϋπολογισμού, με τον περιορισμό της φοροδιαφυγής του ΦΠΑ, όσο και από την πλευρά του φόρου εισοδήματος, αφού οι επιχειρήσεις/ελεύθεροι επαγγελματίες θα καταγράφουν τα πραγματικά τους αποτελέσματα. Εδώ, ενδεχομένως να αποδειχθεί ότι πράγματι κάποιοι από τους ασκούντες ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα, λόγω ανταγωνισμού ή δυσκολιών στην αγορά, δεν επιτυγχάνουν το επιθυμητό εισόδημα. Τα οριζόντια μέτρα έχει αποδειχθεί διαχρονικά ότι είναι άδικα. Ωστόσο, δεν μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι κατά το 2022, δύο στις τρεις επιχειρήσεις δήλωσαν ζημιές ή μηδενικά κέρδη. Ας ελπίσουμε η ψηφιακή εξέλιξη να αποδώσει στα ζητήματα της φοροδιαφυγής.
Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ορατά.
* Ο κ. Νίκος Σγουρινάκης είναι τ. Διευθυντής Σύνταξης του περιοδικού «ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ», τ. Μέλος του ΣΛΟΤ.