«Το Σύνταγμα δεν ανέχεται να παραμένουν αναποζημίωτες ζημίες που κάποιος υφίσταται από ενέργειες οποιουδήποτε κρατικού οργάνου» (ΣτΕ 2527/2019)
Η ευθύνη του Δημοσίου
Η πλημμύρα στη Μάνδρα τον Νοέμβριο του 2017 κόστισε τις ζωές σε 23 ανθρώπους. Η τραγωδία αποδόθηκε στο έντονο καιρικό φαινόμενο (της νεροποντής) αλλά και στην αυθαίρετη δόμηση της περιοχής. Ένα χρόνο αργότερα, η πυρκαγιά στο Μάτι τον Ιούλιο του 2018 είχε ως αποτέλεσμα 104 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και εκατοντάδες να τραυματιστούν. Η τραγωδία αποδόθηκε και πάλι σε έντονο καιρικό φαινόμενο (θυελλώδης άνεμος) αλλά και (πάλι) στην αυθαίρετη δόμηση της περιοχής. Σύμφωνα με την νομολογία στοιχειοθετείται αστική ευθύνη Δημοσίου από παράνομες πράξεις παραλείψεις των οργάνων του, σε περίπτωση φυσικών καταστροφών, έκτακτων και επικίνδυνων καιρικών ή άλλων φαινομένων. Έχει κριθεί ότι το Δημόσιο και τα ΝΠΔΔ, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 105-106 ΕισΝΑΚ, υποχρεούνται να αποκαταστήσουν κάθε θετική και αποθετική ζημία, τα δικαστήρια δε της ουσίας μπορούν, επί πλέον, να επιδικάσουν σε βάρος τους χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 932 του Αστικού Κώδικα.
Ενδεικτικές νομολογιακές περιπτώσεις
Το Διοικητικό Εφετείο Πατρών με την 56/2022 απόφασή του επικύρωσε την Α249/2017 οριστική απόφαση του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Πύργου, με την οποία έγινε εν μέρει δεκτή η από 22.7.2011 αγωγή κατ’ εφαρμογή των άρθρων 105 και 106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα, σε συνδυασμό με το άρθρο 932 του ίδιου Κώδικα. Στην συγκεκριμένη απόφαση επιδικάσθηκαν ποσά ως χρηματική ικανοποίηση για την ψυχική οδύνη που υπέστησαν οι συγγενείς εξαιτίας της απώλειας της θανούσας, η οποία επήλθε από πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στις 24.8.2007 στην Αρτέμιδα Ν. Ηλείας και φέρεται ότι προκλήθηκε από παράνομες πράξεις και παραλείψεις οργάνων του Δημοσίου.
Το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών με τις 2825/2023 και 2826/2023 αποφάσεις του, επιδίκασε χρηματική ικανοποίηση για την ψυχική οδύνη που υπέστησαν οι συγγενείς εξαιτίας του θανάτου του εκλιπόντος, που οφείλονταν σε πνιγμό λόγω παράσυρσης του όχηματος που οδηγούσε, από όγκο υδάτων κατόπιν πρότερης εκδήλωσης πλημμυρικού φαινομένου που τελικά οδήγησε στον θάνατο εξαιτίας παράνομων πράξεων, παραλείψεων και υλικών ενεργειών οργάνων του Δημοσίου.
Το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών με την 4406/2022 απόφασή του, επιδίκασε ως χρηματική ικανοποίηση, κατ’ άρθρα 105-106 ΕισΝΑΚ σε συνδυασμό με το άρθρο 932 ΑΚ, για τη ψυχική οδύνη που υπέστησαν οι συγγενείς του εκλιπόντος, ο οποίος έχασε τη ζωή του στις 15.11.2017 κατά τη διάρκεια της πλημμύρας που έλαβε χώρα στην ευρύτερη περιοχή της Μάνδρας Αττικής. Συγκεκριμένα, αποφάνθηκε ότι: «το Δικαστήριο κρίνει ότι η ευθύνη των οργάνων του Δημοσίου από τις ως άνω αιτίες δεν αίρεται, ούτε διακόπτεται ο υφιστάμενος αιτιώδης σύνδεσμος των ως άνω παράνομων παραλείψεων με το ζημιογόνο αποτέλεσμα, εκ του ότι το επίδικο καιρικό φαινόμενο είχε ένταση αναγόμενη σε επιστροφή χιλιετίας και ο συσσωρευμένος όγκος νερού έλαβε χώρα σε ελάχιστο χρόνο, διότι, κατά τα ανωτέρω κριθέντα, το ως άνω αποτέλεσμα θα είχε αποτραπεί εάν δεν είχαν λάβει χώρα όλες οι εν λόγω παραλείψεις, και συνεπώς δεν οφείλεται αυτό σε γεγονός ανωτέρας βίας».
Το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών, με την 2817/2023 απόφασή του αναγνώρισε την υποχρέωση του Δήμου Αγίων Αναργύρων – Καματερού, της Περιφέρειας Αττικής, να καταβληθεί χρηματική ικανοποίηση εξαιτίας πλημμύρας που εκδηλώθηκε στις 22.10.2015 εντός της διοικητικής περιφέρειας του Δήμου, και κατέληξε σε θανατηφόρο αποτέλεσμα.
Τέλος, ειδικής μνείας χρήζει η υπ’ αριθμ. 16129/2023 απόφαση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών η οποία αφορούσε την αστική ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου λόγω πυρκαγιάς στην ευρύτερη περιοχή του συνοικισμού Μάτι Αττικής στις 23.07.2018. Κρίθηκε ότι η παράλειψη των οργάνων του Πυροσβεστικού Σώματος να παράσχουν στα όργανα της ΕΛΑΣ πλήρη και διαρκή ενημέρωση για την πορεία και την επικινδυνότητα της πυρκαγιάς και να αιτηθούν εγκαίρως τη συνδρομή τους για την διαχείριση της κυκλοφορίας στην περιοχή, συντονίζοντας την δράση τους, η παράλειψη των οργάνων της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας να προβούν στις προβλεπόμενες ενέργειες για τον συντονισμό και συνεργασία των εμπλεκόμενων στην διαχείριση της πυρκαγιάς υπηρεσιών, η παράλειψη των οργάνων της ΕΛΑΣ να λάβουν τα αναγκαία και επαρκή μέτρα ρύθμισης της κυκλοφορίας που ήταν πρόσφορα να αποτρέψουν την είσοδο των οχημάτων στο Μάτι και η παράλειψη έγκαιρης προειδοποίησης και πληροφόρησης των πολιτών, μέσω του Κεντρικού Συντονιστικού Οργάνου της Πολιτικής Προστασίας, σχετικά με τον επικείμενο και πραγματικό κίνδυνο που διέτρεχαν κατευθυνόμενοι προς την παραπάνω περιοχή, συνιστούν υπέρβαση των άκρων ορίων της διακριτικής τους ευχέρειας και είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο του συγγενούς των εναγόντων, ώστε υφίσταται εν προκειμένω αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της παράνομης συμπεριφοράς των οργάνων του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου και της επελθούσας ζημίας. Τελικώς, αναγνωρίστηκε η υποχρέωση του Ελληνικού Δημοσίου να καταβληθούν ποσά για χρηματική ικανοποίηση εξαιτίας ψυχικής οδύνης.
* Ο κ. Αντώνης Αργυρός είναι Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω και πρώην υπηρεσιακός υπουργός Επικρατείας.
Δείτε τη σχετική Έκδοση: Αστική ευθύνη του Δημοσίου – Το δικαίωμα αποζημίωσης