Μετά από μια αμφισβητούμενη προεδρική εκστρατεία και αντίθετα στο γενικό κλίμα στα αμερικανικά ΜΜΕ, ο Ντόναλντ Τραμπ εξασφάλισε μια σίγουρη νίκη. Η Δημοκρατία, ωστόσο, έχει αρχές και ο πολιτικός πολιτισμός απαιτεί σεβασμό στα αποτελέσματα και συγχαρητήρια στον νικητή. Η πλειοψηφία των Ευρωπαίων ηγετών ακολούθησε αυτή την προσέγγιση, παρά την αμηχανία που επικρατεί για το μέλλον της συνεργασίας ΕΕ – ΗΠΑ σε βασικούς οικονομικούς τομείς. Οι εντάσεις από την πρώτη θητεία του Τραμπ (2017-2021) είναι αισθητές και η επιστροφή του στην εξουσία εντείνει τις ανησυχίες, ενόψει μιας πιο οξυμένης διεθνούς σκηνής με την πανδημία, τον πληθωρισμό και ενεργούς πολέμους, ένας εκ των οποίων στην Ευρώπη.
Εμπορικές Σχέσεις ΕΕ-ΗΠΑ
Κατά τη διάρκεια της πρώτης διακυβέρνησής του, o Τραμπ χρησιμοποίησε τους εμπορικούς δασμούς ως εργαλείο για να ασκήσει πιέσεις στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις, να επιτύχει ευνοϊκές εμπορικές συμφωνίες και να ενισχύσει την εσωτερική οικονομία των ΗΠΑ. Το παράδειγμα επιβολής δασμών στον χάλυβα (25%) και στο αλουμίνιο (10%), με την αμφιλεγόμενη αιτιολογία προάσπισης της εθνικής ασφάλειας, και οι επακόλουθοι ευρωπαϊκοί δασμοί σε αμερικανικά προϊόντα (όπως το μπέρμπον και μοτοσυκλέτες) οδήγησαν σε έναν «μίνι εμπορικό πόλεμο», ο οποίος αποκλιμακώθηκε με την παρέμβαση του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Σήμερα, οι πολιτικοί ηγέτες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού καλούνται να υιοθετήσουν στρατηγικές που να αποφέρουν αμοιβαίο όφελος, αλλιώς η δυτική οικονομία κινδυνεύει από τις αναδυόμενες παγκόσμιες δυνάμεις.
Διαχείριση Πολυμερών Συμφωνιών
Το δόγμα «Πρώτα η Αμερική» του Τραμπ ενσωματώνει στοιχεία απομονωτισμού και προστατευτισμού, κάτι που αντανακλάται και στη σκληρή στάση του στις πολυμερείς συμφωνίες. Προτίμησε διμερείς συμφωνίες για μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ και ευελιξία, αποφεύγοντας τις δεσμεύσεις των πολυμερών συμφωνιών. Κατά την πρώτη του θητεία, η στάση του ήταν σαφής: μπλοκάρισε το διορισμό δικαστών στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, ξεκίνησε την αποχώρηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (απόφαση που ανεστάλη από την κυβέρνηση Μπάιντεν) και αποχώρησε από την UNESCO και την Trans-Pacific Partnership (TPP). Αυτή η στρατηγική ενδέχεται να συνεχιστεί, προκαλώντας νέες αναταράξεις στις παγκόσμιες ισορροπίες. Σε αντίθεση, η ΕΕ έχει πιο ισορροπημένη και προβλέψιμη στάση, τάσσεται υπέρ των συνεργασιών (βλ. CETA και EPA EU-Japan) κάτι που υπογραμμίζει τη διαφορετική φιλοσοφία μεταξύ των δύο πλευρών.
Κλιματική Αλλαγή και Ενεργειακή Μετάβαση
Η προεκλογική στάση του Τραμπ δείχνει ότι το χάσμα με την ΕΕ στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα διευρυνθεί. Ο Τραμπ εκφράζει σταθερά την αντίθεσή του στην πράσινη ενέργεια και υποστηρίζει τα ορυκτά καύσιμα, με την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού να σηματοδοτεί τις προτεραιότητές του. Ο Τραμπ επικρίνει την πράσινη ενέργεια, προωθώντας τις εξαγωγές φυσικού αερίου (κυρίως LNG) και την ενίσχυση των εξορύξεων. Η ΕΕ, αντιθέτως, ηγείται της πράσινης μετάβασης, και αυτή η αντίθεση θα επιδράσει στη συνεργασία για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και την ενεργειακή μετάβαση.
Άμυνα και ΝΑΤΟ
Η απειλή του Τραμπ για αποχώρηση από το ΝΑΤΟ το 2018 υπονόμευσε την ενότητα της Συμμαχίας, πιέζοντας τα μέλη να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες. Παρά τις βελτιώσεις, η ΕΕ δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στις ΗΠΑ για την ασφάλειά της. Στην παρούσα συγκυρία, τα κράτη της ΕΕ εξετάζουν σενάρια αμυντικής θωράκισης, ενώ παράλληλα παραμένει ασαφής η στάση του Τραμπ στο Ουκρανικό μέτωπο, καθώς μπορεί να έρθει σε αντίθεση με τη στάση της ΕΕ, αν επιλέξει να προσεγγίσει τη Ρωσία.
Ρυθμιστικός Παρεμβατισμός
Ο ρυθμιστικός παρεμβατισμός της ΕΕ, ιδίως σε θέματα ψηφιακών πλατφορμών και περιβαλλοντικών προδιαγραφών, συγκρούεται με τη «laissez-faire» φιλοσοφία του Τραμπ, που υποστηρίζει την περιορισμένη κρατική παρέμβαση και την απορρύθμιση. Παραδείγματα είναι ο Ψηφιακός Νόμος Υπηρεσιών (DSA) και ο Ψηφιακός Νόμος Αγορών (DMA), που εναρμονίζουν την αγορά με τις αξίες της ΕΕ για προστασία καταναλωτών, ενώ ο Τραμπ προωθεί την επιχειρηματική αυτονομία. Αυτή η διαφορά μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις ΕΕ – ΗΠΑ στα ζητήματα προστασίας δεδομένων και ψηφιακού εμπορίου, δημιουργώντας νέες προκλήσεις.
Επίλογος
Η δεύτερη θητεία του Τραμπ ενδέχεται να οδηγήσει τις σχέσεις ΕΕ και ΗΠΑ σε ένα περίπλοκο τοπίο αβεβαιότητας. Η προσέγγιση του Τραμπ για προστατευτισμό και η αμερικανική κυριαρχία στο εμπόριο συγκρούεται με την ευρωπαϊκή έμφαση στις διακρατικές σχέσεις και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτές οι διαφορές ίσως προκαλέσουν εντάσεις, αλλά το μέλλον των διατλαντικών σχέσεων θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα των δύο πλευρών να μάθουν από το παρελθόν και να συνεργαστούν, παρά τις ενδεχόμενες διαφωνίες.
* Ο κ. Κυριάκος Ευθυνόπουλος είναι Δικηγόρος – Νομικός Σύμβουλος, απόφοιτος της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ και κάτοχος δύο μεταπτυχιακών στους τομείς του Δικαίου Επιχειρήσεων και της Ενέργειας.