Πολύ πρόσφατα ψηφίσθηκε ο νόμος για την ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, με απλά λόγια ο νόμος για την κατάργηση των Ειρηνοδικείων. Στο εξής αυτά ενοποιούνται με τα Πρωτοδικεία. Μεταξύ συζητήσεων, αντιδράσεων και διαμαρτυριών, ας μου επιτραπούν λίγες σκέψεις που υπαγορεύονται από την απλή λογική.
1. Τα Ειρηνοδικεία μας είναι ταυτόσημα με την ίδρυση και ανάπτυξη του νεοελληνικού Κράτους. Είναι κατανεμημένα σε όλη την επαρχία, στα νησιά και την ηπειρωτική χώρα. Εξυπηρετούν την ευελιξία και την ταχύτητα στην εκδίκαση, ανυψώνουν το επίπεδο της υπαίθρου, παρέχουν προσιτή Δικαιοσύνη. Φέρουν ιστορικά και ένδοξα ονόματα. Με μια λέξη, ενσωματώνουν την εγγύτητα Δικαιοσύνης και πολίτη που αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο. Σε τι θα εξυπηρετεί αν καταργηθεί, για παράδειγμα, το Ειρηνοδικείο Λήμνου και μεταβαίνει στο εξής ο Δικαστής για να δικάζει από τη Μυτιλήνη;
2. Οι υποθέσεις των Ειρηνοδικείων εκδικάζονται μέχρι σήμερα σε δεύτερο βαθμό (έφεση) από τα Μονομελή Πρωτοδικεία. Ο δεύτερος βαθμός είναι πολύ σημαντικός τόσο για την ορθοδικία όσο και για την ενίσχυση της ευθύνης όσων εκδικάζουν σε πρώτο βαθμό. Με την κατάργηση των Ειρηνοδικείων, όλες οι εφέσεις θα πρέπει να εκδικάζονται από τα Εφετεία. Δηλαδή αντί να αποφορτίζουμε τα Εφετεία, τα επιβαρύνουμε. Αν πάλι προβλεφθεί να δικάζονται από άλλο τμήμα του ιδίου Πρωτοδικείου, στην ουσία καταλύεται ο επανέλεγχος της απόφασης.
3. Υπάρχουν υποθέσεις που αλληλοσυμπληρώνονται από τα Ειρηνοδικεία και τα Πρωτοδικεία, επειδή χρειάζονται διακριτοί ρόλοι και των δύο δικαστηρίων του πρώτου βαθμού. Ο επίτροπος ενός ορφανού ανηλίκου, για παράδειγμα, χρειάζεται τη γνωμοδότηση του εξωδικαστικού εποπτικού συμβουλίου που τον επιτηρεί και την άδεια του δικαστηρίου. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο Ειρηνοδίκης ασκεί χρέη εποπτικού συμβουλίου. Εάν καταργηθεί, θα πρέπει το ίδιο δικαστήριο και να διορίζει τον επίτροπο και να είναι εποπτικό συμβούλιο. Αυτό είναι ανεπίτρεπτο.
Με την κατάργηση των Ειρηνοδικείων, όλες οι εφέσεις θα πρέπει να εκδικάζονται από τα Εφετεία. Δηλαδή αντί να αποφορτίζουμε τα Εφετεία, τα επιβαρύνουμε.
4. Σχεδόν μέχρι σήμερα είναι διαφορετικές οι προϋποθέσεις εισόδου και κατάταξης στο Δικαστικό Σώμα και διαφορετικό έως ένα βαθμό το αντικείμενο των δικαστών του πρώτου βαθμού. Με το διπλασιασμό των θέσεων δεν επέρχεται αυτόματα η ταχύτητα απονομής της Δικαιοσύνης. Εδώ μιλάμε για ανθρώπους και όχι για άψυχα αντικείμενα. Προβλήματα διαφορών ως προς την επιβάρυνση, για παράδειγμα, εάν ένα δικαστήριο έχει πολύ μεγαλύτερο φόρτο από ένα άλλο, λύνονται με διεύρυνση του αντικειμένου και με μία χωροταξική διευθέτηση. Δεν λύνονται με τέτοιες μεθόδους μαζικών καταργήσεων και αλλαγών, που θα οδηγήσουν σε σύγχυση και όχι σε βελτίωση.
5. Ο νόμος περιέχει και τις οργανικές θέσεις των Πρωτοδικών που θα υπηρετούν μετά την κατάργηση στο εξής σε κάθε Πρωτοδικείο. Σχετικώς παρατηρούνται μεγάλες αποκλίσεις. Για να μιλήσω για τη γειτονιά μου, προβλέπονται εννέα (9) θέσεις εκτός από τον Πρόεδρο στο Ν. Ξάνθης, δεκατέσσερις (14) θέσεις στο Ν. Δράμας, ένδεκα (11) θέσεις στο Ν. Ροδόπης. Ο Ν. Ξάνθης έχει το μεγαλύτερο πληθυσμό, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή. Δεν κατανοώ το λόγο μιας τέτοιας διαφοροποίησης που φοβάμαι ότι δεν θα είναι η μόνη.
Συμπέρασμα: Είθε να συνεχίσουν να λειτουργούν τα Ειρηνοδικεία μας. Δεν είναι ωραίο να καταργείται ένα δικαστήριο, πολύ περισσότερο να διαγράφεται μια ολόκληρη κατηγορία δικαστηρίων. Και μόνον για το όνομα, αξίζει να διατηρηθούν.
* Η κ. Καλλιρόη Παντελίδου είναι καθηγήτρια Αστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΔΠΘ.