Οι μαθησιακές δυσκολίες ενδέχεται να επηρεάσουν την ακαδημαϊκή επίδοση και την επαγγελματική ζωή ενός ατόμου. Ιδίως στον νομικό κλάδο, οι προκλήσεις που τίθενται είναι ακόμα πιο έντονες, δεδομένου ότι οι δικηγόροι συχνά χρειάζεται να μελετούν και να κατανοούν μεγάλα και περίπλοκα νομικά κείμενα, να οργανώνουν τις σκέψεις τους με επιχειρήματα και να εκφράζονται γραπτά και προφορικά με σαφήνεια και χωρίς λάθη.
Η κατανόηση και η αποδοχή των μαθησιακών δυσκολιών είναι το πρώτο βήμα προς τη δημιουργία ενός συμπεριληπτικού και υποστηρικτικού επαγγελματικού περιβάλλοντος. Με την κατάλληλη υποστηρικτική καθοδήγηση και τη χρήση βοηθητικών τεχνολογιών, τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να επιτύχουν και να διαπρέψουν στον νομικό κλάδο.
Τι είναι οι μαθησιακές δυσκολίες;
Όταν μιλάμε για μαθησιακές δυσκολίες, αναφερόμαστε σε δυσκολίες που σχετίζονται με την ανάγνωση, τη γραφή, την ορθογραφία, τα μαθηματικά, την ακοή και την ομιλία, την κρίση και γενικότερα την ικανότητα ενός παιδιού για μάθηση. Αν ένα παιδί έχει μειωμένη απόδοση στις παραπάνω ικανότητες, δεν σημαίνει ότι έχει χαμηλή νοημοσύνη. Οι μαθησιακές δυσκολίες ποικίλλουν από παιδί σε παιδί. Δεν έχουν όλα τα παιδιά τις ίδιες δυσκολίες, ούτε πάντα τα ίδια συμπτώματα.
Δυσλεξία – Συμπτώματα
Όσο πιο νωρίς γίνει αντιληπτή η δυσλεξία ενός παιδιού, τόσο καλύτερα. Παρακάτω αναφέρω τα βασικότερα συμπτώματα που μπορεί ένα παιδί να εμφανίσει. Ένα παιδί που θα εμφανίσει ένα συνδυασμό απ’ αυτά τα συμπτώματα, θα πρέπει να αξιολογηθεί από ένα ειδικό (εκπαιδευτικό ψυχολόγο, παιδοψυχολόγο). Ένα δυσλεκτικό λοιπόν παιδί θα έχει πάντα δυσκολίες στην ανάγνωση (δυσαναγνωσία), στη γραφή (δυσγραφία), αλλά και σοβαρά προβλήματα στην ορθογραφία. Συχνά, θα δυσκολεύεται στα μαθηματικά, στην κατανόηση γραπτών κειμένων, και κάποιες φορές θα έχει δυσκολίες στον προφορικό λόγο, στην εκτίμηση της απόστασης και της ενημερότητας του χώρου, αλλά και σύγχυση του δεξιού και αριστερού. Τα παραπάνω είναι προειδοποιητικές ενδείξεις της δυσλεξίας, αλλά αναφέρω πολύ βασικά συμπτώματα. Το εύρος των συμπτωμάτων είναι μεγάλο και όπως προ-είπα ποικίλλουν από παιδί σε παιδί. Παρ’ όλα αυτά, τα προαναφερθέντα συμπτώματα είναι κλασσικά, κοινά συμπτώματα που εμφανίζουν σχεδόν όλοι οι δυσλεκτικοί. Προσωπικά, έγινα μάρτυρας τέτοιων συμπτωμάτων, όταν μου δόθηκε η ευκαιρία – τελειώνοντας το μεταπτυχιακό μου και έχοντας γράψει μια μεγάλη εργασία πάνω στα παιδιά με ειδικές ανάγκες και / ή μαθησιακές δυσκολίες – να διδάξω σε ένα ειδικό σχολείο στο Λονδίνο (Αγγλία) παιδιά με ειδικές ανάγκες, αυτισμό, συναισθηματικά προβλήματα και βαριά δυσλεξία. Η εμπειρία ήταν συγκλονιστική και μου δόθηκε η δυνατότητα να κατανοήσω καλύτερα τα προβλήματα αυτά, αλλά και τα παιδιά που τα αντιμετωπίζουν, για να μπορέσω ως εκπαιδευτικός να τα βοηθήσω. Το σημαντικότερο είναι να γίνει σωστή αξιολόγηση σε κάθε παιδί ξεχωριστά. Η αξιολόγηση αυτή θα είναι το πρώτο βήμα για να βοηθηθεί το παιδί, προκειμένου να ξεπεράσει τις δυσκολίες του. Διαθέτοντας αυτή την αξιολόγηση, ο καταρτισμένος εκπαιδευτικός μπορεί να προσαρμόσει το διδακτικό του πρόγραμμα στις ειδικές μαθησιακές ανάγκες του παιδιού, έτσι ώστε να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και τα κίνητρα του για μάθηση.
Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες – Δυσλεξία και Ξένες Γλώσσες
Κάποια από τα γνωρίσματα που παρουσιάζουν τα δυσλεκτικά παιδιά, όταν μαθαίνουν μια ξένη γλώσσα, είναι τα εξής: διαβάζουν αργά, συλλαβιστά, χωρίς άνεση και ροή, συγχέουν γράμματα που μοιάζουν μεταξύ τους όπως το b με το d και το m με το n, παραποιούν λέξεις που μοιάζουν (π.χ. διαβάζουν horse αντί για house, team αντί για meat), χάνουν τη σειρά που βρίσκονται όταν διαβάζουν, δεν σταματούν στα σημεία στίξης και δεν κατανοούν πλήρως το κείμενο που διαβάζουν. Όταν γράφουν, παραλείπουν, προσθέτουν ή αντιστρέφουν γράμματα (π.χ p/b, b/d, d/q), δεν αντιλαμβάνονται τη διαφορά μεταξύ λέξεων που μοιάζουν ηχητικά (π.χ think / thing, back /bag, not /nod), δεν βάζουν τελείες, κάνουν λάθη στις αποστρόφους (π.χ Bobs’ car αντί για Bob’s car), κάνουν ορθογραφικά λάθη σε λέξεις που έχουν διδαχθεί συστηματικά, δυσκολεύονται να γράψουν πάνω στις γραμμές του φύλλου, κρατούν το μολύβι αδέξια, η εμφάνιση του γραπτού τους είναι ακατάστατη και δυσκολεύονται να αναπτύξουν τις ιδέες και τις σκέψεις τους γραπτώς.
Aν και δεν αναπτύσσουν όλοι οι δυσλεκτικοί τα ίδια ταλέντα, οι περισσότεροι είναι δημιουργικοί, εφευρετικοί, εξαιρετικά διαισθητικοί και διορατικοί, πιο περίεργοι απ’ το μέσο άτομο
Όσο αναφορά τον προφορικό λόγο, δεν καταφέρνουν πάντα να συντάξουν σωστά τα λόγια τους, δυσκολεύονται να επιλέξουν και να χρησιμοποιήσουν την κατάλληλη λέξη όταν μιλούν με αποτέλεσμα να «κολλάνε», παραλείπουν άρθρα, υποκείμενα και αντικείμενα, δυσκολεύονται να μάθουν το λεξιλόγιο, μπερδεύουν τη σειρά στους χρόνους των ρημάτων (π.χ. break – broken – broke αντί για break – broke – broken), δεν καταλαβαίνουν μεταφορές, παρομοιώσεις, ή τις πολλαπλές έννοιες μιας λέξης (π.χ. It’s a piece of cake), δυσκολεύονται με τις προθέσεις και την έννοια τους και δεν κατανοούν σύνθετες προτάσεις ή οδηγίες. Σχετικά με τη συμπεριφορά τους, είναι γεγονός ότι ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζει κοινωνική ανωριμότητα, σε σύγκριση με άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας, είναι υπερκινητικά, η προσοχή τους διασπάται εύκολα και δεν μπορούν να συγκεντρωθούν στα μαθήματα τους, ή σε άλλες δραστηριότητες που απαιτούν προσοχή.
Διδασκαλία Ξένων Γλωσσών
Με τη διδασκαλία μιας ξένης γλώσσας, εισάγουμε τα παιδιά σε ένα άλλο γλωσσικό σύστημα το οποίο διαφέρει από το μητρικό τους στη γραφή, στους φθόγγους, στην προφορά, στο λεξιλόγιο, στη γραμματική και στο συντακτικό. Πολλές φορές, οι δυσλεκτικοί μαθητές ενδέχεται να εμφανίσουν – κατά τη διδασκαλία μιας ξένης γλώσσας – την αδυναμία που παρουσιάζουν στην εκμάθηση της μητρικής τους γλώσσας. Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι δεν είναι απαραίτητο να παρουσιάσουν δυσκολίες στην ξένη γλώσσα όλοι οι μαθητές που έχουν δυσλεξία στη μητρική τους γλώσσα.
Για τη σωστή αντιμετώπιση του μαθησιακού προβλήματος, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να εξατομικεύσει τη διδασκαλία ανάγνωσης και γραφής και να την προσαρμόσει στις ανάγκες κάθε παιδιού χωριστά. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι, που μπορεί να ακολουθήσει ένας εκπαιδευτικός για να βοηθήσει αυτά τα παιδιά, φτάνει να είναι κατάλληλα καταρτισμένος. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του μαθησιακού προβλήματος βοηθά όχι μόνο στην επιτυχή αποκατάσταση, αλλά και στην αποφυγή των ψυχολογικών προβλημάτων που προκαλεί η καθημερινή αποτυχία που βιώνουν τα δυσλεκτικά παιδιά στο σχολείο και στο σπίτι.
Άτομα με δυσλεξία – Ικανότητες
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, αν και δεν αναπτύσσουν όλοι οι δυσλεκτικοί τα ίδια ταλέντα, οι περισσότεροι είναι δημιουργικοί, εφευρετικοί, εξαιρετικά διαισθητικοί και διορατικοί, πιο περίεργοι απ’ το μέσο άτομο, έχουν ζωηρή φαντασία και σκέφτονται κυρίως με εικόνες παρά με λέξεις (η εικονική σκέψη είναι 400 με 2000 φορές πιο γρήγορη από αυτή των ανθρώπων που σκέφτονται λεκτικά). Διάσημοι δυσλεκτικοί ήταν ο Ντα Βίντσι, ο Αϊνστάιν, ο Τσόρτσιλ, ο Ντίσνει και είναι η Γούπι Γκόλντμπεργκ, ο Ταραντίνο και πολλοί άλλοι. Οι παραπάνω ικανότητες, αν δεν καταπιεστούν, ανατραπούν ή καταστραφούν από τους γονείς, ή τους εκπαιδευτικούς, καταλήγουν σε δυο χαρακτηριστικά: ευφυΐα ανώτερη του φυσιολογικού και ασυνήθιστα δημιουργικά ταλέντα, όπως για τον Αϊνστάιν ήταν η φυσική και για τον Ντίσνει η τέχνη.
* Ο κ. Δημήτρης Μπεθάνης είναι καθηγητής ξένων γλωσσών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στα Παιδαγωγικά από το King’s College London του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.