Σε βάρος του δικαστή που αποπειράται να συγγράψει ο,τιδήποτε πέραν μιας απόφασης
ή νομικής μελέτης, υπάρχει συνήθως – και όχι αδικαιολόγητα- μια προκατάληψη. Ότι ο
γραπτός του λόγος παραμένει πάντοτε ψυχρός, τεχνικός, στεγνός και δικανικός, ότι δεν
μπορεί να αποδώσει άλλα νοήματα, πιο εσωτερικά και πιο άδηλα, ή συναισθήματα, τα
οποία εκπηγάζουν από ψυχικά βάθη που απαγορεύεται να αναδειχθούν σε μια δικαστική
απόφαση. Με την προκατάληψη αυτή βρίσκεται εν μέρει αντιμέτωπος και κάθε άνθρωπος
της Πράξης εν γένει, που επιχειρεί να περιδιαβεί τα πολυδαίδαλα μονοπάτια της
λογοτεχνικής δημιουργίας. Αυτή η αναγκαία ανάδυση της ατομικής εσωτερικότητας, όπως
αποτυπώνεται σε ένα ποίημα ή σε ένα προϊόν πεζού λόγου, προϋποθέτει ένα minimum
ψυχικής προετοιμασίας, ενδοσκόπησης, αυτογνωσίας ή έστω απόπειρας ψηλάφησης του
έσω εαυτού, με άλλα λόγια προϋποθέτει εσωτερικές διεργασίες και Σκέψη, που
σκεπτόμενος συμβατικά κανείς θεωρεί πως αντιφάσκουν στη Δράση και στην άμεση
ανάληψη πρωτοβουλιών.
Είναι όμως έτσι; Μέχρι ενός σημείου αναμφίβολα ναι… Όχι όμως
καθολικά. Διότι πώς αλλιώς θα είχαν ξεπροβάλει στην ιστορία της νεοελληνικής
λογοτεχνίας τα ονόματα του Παύλου Καλλιγά, «ρωμαϊστή» νομικού, πολιτικού και
οικονομολόγου του 19ου αιώνα, ή του Μιχαήλ Στασινόπουλου, προσωρινού Πρόεδρου της
Δημοκρατίας το 1974 και Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας σε χαλεπούς καιρούς,
αλλά και πολλών άλλων πνευμάτων, τα οποία, πέραν της Θέμιδος, διακόνησαν ευλαβικά
και την Καλλιόπη και την Κλειώ και την Τερψιχόρη και τις λοιπές Μούσες;
Ο εφέτης Δήμος Χρυσός, με το πρώτο λογοτεχνικό του έργο, τη συλλογή διηγημάτων με
τίτλο «Ο Ερημίτης του Ραχμαντάν και άλλες ιστορίες», με τη γάργαρη, φιλοσοφημένη-
συχνά αλληγορική- και συναισθηματική γραφή του, επιχειρώντας την αποδόμηση και
αυτού του στερεοτύπου, του ψυχικά «αποστεωμένου» δικαστή, διεκδικεί με αξιώσεις την
ένταξή του στη χορεία των σημαντικών νομικών και (και όχι μόνο) της Πράξης και δη
δικαστών, οι οποίοι άφησαν το αποτύπωμά τους στο πεδίο της υψηλής παραγωγής Λόγου.
Ο εφέτης Δήμος Χρυσός, με το πρώτο λογοτεχνικό του έργο, επιχειρεί την αποδόμηση του στερεοτύπου, του ψυχικά «αποστεωμένου» δικαστή
Οι ιστορίες που επινοεί ο συγγραφέας αποδίδονται, κατ’ αρχήν, με τρόπο λιτό, είναι
απαλλαγμένες από περίτεχνες εκφράσεις, το στόμφο εκείνο που συχνά προδίδει
συγγραφική ανασφάλεια και ανάγκη εντυπωσιασμού, απευθύνονται δε προς όλους. Είναι
αφηγηματικά άρτιες, προτάσσουν δηλαδή το γεγονός, το οποίο παρουσιάζεται απλά και
πλαισιώνεται μόνο από εκείνα τα εκφραστικά στοιχεία που είναι αναγκαία για την
πληρέστερη απόδοσή του. Για αυτό και διαβάζονται άνετα, σχεδόν απνευστί… Ο
συγγραφέας, δίνοντας προτεραιότητα στη δράση, στην περιγραφή και εξέλιξη των
γεγονότων, που ασφαλώς τελούν σε συνάρτηση με τους χαρακτήρες που δημιουργεί, δεν
γίνεται περιττά διδακτικός ούτε προσπαθεί «σώνει και καλά» να σπρώξει τον αναγνώστη
προς συγκεκριμένες ερμηνείες των περιγραφομένων, ούτε όμως επιθυμεί να του δώσει
«μασημένη» τροφή. Οι ιστορίες του έργου ρέουν απρόσκοπτα, ευχάριστα, όχι όμως προς
συγκεκριμένη (προαποφασισμένη) κατεύθυνση κατ’ ανάγκην. Ο ερημίτης, ο σταυροφόρος,
ο ζωγράφος, ο περιηγητής, που βρήκε το διαμάντι, και οι λοιποί ήρωες που έπλασε ο
συγγραφέας, δεν διεκδικούν συγκεκριμένο κοινωνικό ρόλο, δεν μπορούν να
χαρακτηριστούν αβασάνιστα ως καλοί ή κακοί, οι πράξεις τους δεν υπόκεινται σε στέρεη
ηθική αξιολόγηση. Στα πρόσωπά τους θαρρώ πως αντικατοπτρίζεται ο αναγνώστης, ο μέσος
άνθρωπος, αυτός που καθημερινά βασανίζεται, απολαμβάνει, θλίβεται, αγάλλεται,
ταπεινώνεται και εξυψώνεται μέσα από τις αντινομίες της ζωής.
Το περιβάλλον των περισσότερων ιστοριών είναι μεσαιωνικό,
σκοτεινό, μελαγχολικό, «βόρειο»…
Η ατμόσφαιρα και το ύφος του έργου, τέλος, αποκαλύπτουν τις επιρροές και την
αισθητική του συγγραφέα. Το περιβάλλον των περισσότερων ιστοριών είναι μεσαιωνικό,
σκοτεινό, μελαγχολικό, «βόρειο»… Συνειρμικά, τα γοτθικά κτήρια των ιστοριών, όπως
διαγράφονται μέσα στην καταχνιά, φαντάζουν σαν άλλες «Μονές της Μελκ» από το
«Όνομα του Ρόδου»… Ο ρομαντισμός, η μυστικιστική διάθεση, η αγάπη για τις παραβολές
της Αγίας Γραφής, η γνήσια μεταφυσική ανησυχία, το πρόβλημα της Δικαιοσύνης, η ιδέα
της αέναης ροής των πάντων (Ηράκλειτος) ή ακόμα και της ανακύκλισης των πολιτευμάτων
(Αριστοτέλης), όπως ειδικότερα προβάλλεται στην ιστορία του Ερημίτη, αποτελούν έκδηλα
στοιχεία του έργου και φωτίζουν διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του ίδιου του
συγγραφέα. Το βιβλίο αυτό έχει ξεκινήσει ήδη το ταξίδι του. Ο προορισμός του μέλλει να
καθοριστεί από κάθε αναγνώστη του ξεχωριστά, που θα το «μεταβολίσει» πνευματικά με
το δικό του τρόπο…
- Ο κ. Αχιλλέας Μάμαλης είναι Πρωτοδίκης Δ. Δ.