Σήμερα εορτάζεται η Ευρωπαϊκή Ημέρα Δικαιοσύνης.
Δεν εορτάζεται η έννοια, η ιδέα της Δικαιοσύνης. Αυτή, δεν έχει ανάγκη από εορτασμούς. Είναι παγκόσμια αρετή. Εορτάζεται η Δικαιοσύνη με την οργανική έννοια, δηλαδή του μηχανισμού μέσω του οποίου απονέμεται η Δικαιοσύνη. Το Συμβούλιο της Ευρώπης, που θεσμοθέτησε τον εορτασμό αυτόν, αποσκοπεί στο να φέρει πιο κοντά τους πολίτες στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της Δικαιοσύνης, δηλαδή στα δικαστήρια και στους δικαστές, υπενθυμίζοντας ταυτόχρονα στους δικαστές ότι υπάρχουν και λειτουργούν χάριν της κοινωνίας, για την αρμονική διαβίωση όλων μέσα σ’ αυτήν.
«Να μη θεωρούμε, δυστυχώς, δεδομένη και αυτονόητη την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και των δικαστών, όπως την έχουμε στην Ελλάδα»
Μια τέτοια μέρα δεν πρέπει να λησμονούνται ορισμένα βασικά ζητήματα.
Πρώτον, βλέποντας την κατάσταση που επικρατεί παγκοσμίως στη Δικαιοσύνη, ακόμη και σε ορισμένα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να μη θεωρούμε, δυστυχώς, δεδομένη και αυτονόητη την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και των δικαστών, όπως την έχουμε στην Ελλάδα. Η Δικαιοσύνη είναι βάθρο και εγγυητής της ομαλής λειτουργίας της Δημοκρατίας. Αυτό σημαίνει ότι αποτελεί στόχο για αυταρχικές ηγεσίες. Η σκέψη μας πρέπει σήμερα να πηγαίνει, για συμπαράσταση, στους δικαστές εκείνους που αποτελούν στόχους τέτοιων ηγεσιών.
Δεύτερον, η Δικαιοσύνη πρέπει να καταβάλλει διαρκώς προσπάθειες για να ανταποκρίνεται με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στις προσδοκίες των πολιτών. Η ταχύτητα δεν είναι εμπόδιο στην απονομή Δικαιοσύνης με υψηλή ποιότητα. Είναι αντίθετα ένας από τους σημαντικότερους συντελεστές της.
Τρίτον, τόσο οι δικαστές όσο και οι πολίτες ζουν και λειτουργούν μέσα σε ένα συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο, καθοριζόμενο εκ των προτέρων από δημοκρατικά νομιμοποιημένα όργανα. Δεν μπορούν ούτε οι μεν ούτε οι δε να κάνουν ό,τι τυχόν διαφορετικό θα ήθελαν.
Τέταρτον, «ορθή» δικαστική απόφαση δεν είναι εκείνη που συμφωνεί με την προβολή της βούλησης κάθε πολίτη, ούτε καν των περισσότερων πολιτών. Είναι εκείνη που στηρίζεται στο νόμο.
Πέμπτον, η απονομή της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα γίνεται, κατά το σύστημα κατανομής αρμοδιοτήτων που ισχύει, τόσο από τα ελληνικά δικαστήρια, όσο και από τα υπερεθνικά δικαστικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) και του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΕΔΔΑ). Η συμβολή των τελευταίων είναι ουσιώδης για τη βελτίωση της απονομής της Δικαιοσύνης, προς όφελος του πολίτη.
«Η Δικαιοσύνη είναι ο μόνος κοινωνικά αποδεκτός τρόπος επίλυσης των διαφορών σε μία δημοκρατική κοινωνία. Ο άλλος είναι η βία»
Το κυριότερο, για το τέλος : Η Δικαιοσύνη είναι ο μόνος κοινωνικά αποδεκτός τρόπος επίλυσης των διαφορών σε μία δημοκρατική κοινωνία. Ο άλλος είναι η βία. Η όποια, ενίοτε δικαιολογημένη (διότι, φυσικά, σφάλματα πάντοτε υπάρχουν…), κριτική στη Δικαιοσύνη και τη λειτουργία της δεν πρέπει να γίνεται με τρόπο που να απονομιμοποιεί τη Δικαιοσύνη στα μάτια των πολιτών. Ούτε πρέπει να αφήνει ένα μέρος της κοινωνίας με την (εσφαλμένη) αντίληψη ότι τα δικαστήρια «αδικούν συστηματικά» ή «ευνοούν συστηματικά» ορισμένους ή έχουν «την τάδε ή τη δείνα ιδεοληψία» για συγκεκριμένα ζητήματα και ότι, συνεπώς, άλλος τρόπος επίλυσης της διαφοράς από τη βία ή την επέμβαση στη Δικαιοσύνη δεν υπάρχει.
Όσοι αποδομούν τη Δικαιοσύνη προβάλλοντας τέτοιες απόψεις, κάποτε θα την αποζητήσουν. Αλλά τότε θα είναι αργά…
* O κ. Αθανάσιος Ράντος είναι Γενικός Εισαγγελέας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ.