Η 15η Οκτωβρίου συνιστά τη Διεθνή Ημέρα Λευκού Μπαστουνιού, η οποία καθιερώθηκε με σκοπό την ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση των αρτιμελών ανθρώπων, σε σχέση με τις αντικειμενικές δυσκολίες που τα άτομα με πρόβλημα όρασης και οι τυφλοί αντιμετωπίζουν στην καθημερινή ζωή τους. Το λευκό μπαστούνι ήταν παλαιότερα ξύλινο και στις μέρες μας είναι μεταλλικό, λευκού χρώματος ραβδί, το οποίο χρησιμοποιούν τα μέλη της συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, με στόχο την αυτονομία, ανεξαρτησία και ελευθερία μετακίνησής τους, χωρίς τη συνοδεία κάποιου άλλου προσώπου. Παράλληλα, το λευκό χρώμα προσφέρει ασφάλεια στους χειριστές του εν λόγω βοηθήματος, καθώς γίνεται πολύ εύκολα ορατό από οποιονδήποτε βλέποντα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Oι εφαρμογές χαρτών στα έξυπνα κινητά τηλέφωνα παρέχουν τη δυνατότητα σε άτομα με οπτική αναπηρία ή τύφλωση να εντοπίζουν τη θέση τους ανά πάσα στιγμή, καθώς και να λαμβάνουν πληροφορίες για παρακείμενους ή κάθετους δρόμους.
Με άλλα λόγια, το λευκό μπαστούνι αποτελεί εργαλείο αυτονομίας, ανεξαρτησίας και ελευθερίας για κάθε τυφλό ή μερικώς βλέποντα, καθώς ο χειριστής του μπορεί να κινείται απρόσκοπτα σε οποιοδήποτε γεωγραφικό σημείο του κόσμου, χωρίς να αντιμετωπίζει δυσκολίες, με εξαίρεση τα ανθρωπογενή εμπόδια που προκύπτουν από ανθρώπινες κακοτεχνίες, παραλείψεις, έλλειψη κοινής λογικής και άγνοια. Ενδεικτικά παραδείγματα τέτοιων εμποδίων αποτελούν τα οχήματα και άλλα αντικείμενα τοποθετημένα πάνω στα πεζοδρόμια. Το συγκεκριμένο φαινόμενο αντανακλά μια ελληνική νοοτροπία αταξίας και αδιαφορίας για τον συνάνθρωπο, καθώς και έλλειψη επίγνωσης της σημασίας του «εμείς» σε σχέση με τον ατομικισμό του «εγώ». Αυτή η νοοτροπία συνιστά αντιδημοκρατική συμπεριφορά, καθώς η δημοκρατία προϋποθέτει σεβασμό του δικαιώματος του πολίτη για ελεύθερη και ανεμπόδιστη μετακίνηση. Η ύπαρξη κοινωνικής τάξης και αρμονίας εντός της πολιτείας συνδέεται με την καθιέρωση και τήρηση κανόνων δικαίου, δεσμευτικών για όλους τους πολίτες, και ιδιαίτερα για τον κυρίαρχο λαό.
Όπως προκύπτει, είναι αναγκαίο να γίνει σαφές ότι το πεζοδρόμιο προορίζεται αποκλειστικά για τη διέλευση πεζών και αποτελεί βασική παροχή του κράτους προς τους κατοίκους πόλεων και χωριών. Ένα σύνηθες φαινόμενο στην Ελλάδα είναι η τοποθέτηση οδηγών όδευσης χωρίς σχεδιασμό και κοινή λογική, με αποτέλεσμα ο κάθε οδηγός όδευσης να μην συνδέεται υποχρεωτικά με άλλον οδηγό όδευσης. Όσο μεγαλύτερο και πιο ελεύθερο από εμπόδια είναι το πεζοδρόμιο, τόσο ευκολότερα μετακινείται ένα άτομο με αναπηρία όρασης. Αντίθετα, σε μικρά πεζοδρόμια όπου υπάρχουν φυτεμένα δέντρα, κολώνες ή άλλα εμπόδια, η ασφαλής και απρόσκοπτη μετακίνηση των συμπολιτών μας με μειωμένη όραση ή τύφλωση δυσχεραίνεται. Αυτό καταδεικνύει την έλλειψη προγραμματισμού και συντονισμού στον αστικό σχεδιασμό. Αν και οι ελληνικές πόλεις στερούνται δασών, συχνά οι αρχές φυτεύουν δέντρα στα πεζοδρόμια, γεγονός που δημιουργεί επιπλέον εμπόδια στη μετακίνηση, αν και βελτιώνει αισθητικά την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Εκτός από το λευκό μπαστούνι, η τεχνολογική ανάπτυξη και η πρόοδος στην πολεοδομία έχουν οδηγήσει στη δημιουργία επιπλέον βοηθημάτων για την ασφαλή μετακίνηση των ατόμων με τύφλωση ή περιορισμένη όραση. Τέτοια βοηθήματα είναι οι οδηγοί όδευσης τυφλών και τα ηχητικά σήματα στους φωτεινούς σηματοδότες. Ο οδηγός όδευσης είναι ένα πλακάκι με ανάγλυφα σημάδια και διαφορετικό χρώμα, το οποίο βοηθά τον χρήστη να κινείται με ασφάλεια στο πεζοδρόμιο. Τα ηχητικά σήματα στους φωτεινούς σηματοδότες ενημερώνουν με ήχους τους χρήστες για το πότε επιτρέπεται ή απαγορεύεται η διέλευση από κάποια διάβαση. Η ύπαρξη αυτών των βοηθημάτων είναι σημαντική για την αυτόνομη και ασφαλή μετακίνηση εντός του αστικού περιβάλλοντος. Κάθε δημόσια υπηρεσία, οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλος αρμόδιος φορέας οφείλει να μεριμνά για την εύρυθμη μετακίνηση των πολιτών του, διασφαλίζοντας την ανεξαρτησία των ατόμων με οπτική αναπηρία και εξασφαλίζοντας πρόσβαση χωρίς εμπόδια στις υπηρεσίες του.
Τέλος, οι εφαρμογές χαρτών στα έξυπνα κινητά τηλέφωνα παρέχουν τη δυνατότητα σε άτομα με οπτική αναπηρία ή τύφλωση να εντοπίζουν τη θέση τους ανά πάσα στιγμή, καθώς και να λαμβάνουν πληροφορίες για παρακείμενους ή κάθετους δρόμους. Με αυτόν τον τρόπο, ο κάθε χρήστης μπορεί να σχεδιάζει ή να προσαρμόζει το πλάνο του για τη μετακίνησή του, εξυπηρετώντας τις καθημερινές του ανάγκες μέσω δημόσιων ή ιδιωτικών μέσων μεταφοράς. Προτού υπάρξουν τέτοιες εφαρμογές, τα άτομα με οπτική αναπηρία που έχαναν τον προσανατολισμό τους μπορούσαν να ζητούν βοήθεια από περαστικούς, οι οποίοι παρείχαν προφορικές οδηγίες για τη μετάβαση στον επιθυμητό προορισμό.
Συμπερασματικά, η επιστήμη και η τεχνολογία βελτιώνουν τη ζωή των ατόμων με οπτική αναπηρία. Το κράτος οφείλει να διασφαλίζει την ισότητα και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας κάθε πολίτη, σύμφωνα με το Σύνταγμα. Επιπλέον, βάσει του άρθρου 21, παράγραφος 6, το κράτος υποχρεούται να μεριμνά για την ισότιμη ένταξη όλων των πολιτών στην κοινωνία, εξασφαλίζοντας τις απαραίτητες υποδομές για την απρόσκοπτη και ασφαλή μετακίνηση των ατόμων με αναπηρία όρασης εντός του ελληνικού δημοκρατικού κράτους.
* Ο κ. Μάνος Τσιτσιριδάκης είναι νομικός.