Οι πρόσφατες πυρκαγιές στη Βορειοανατολική Αττική και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας έχουν αναδείξει την επιτακτική ανάγκη για βελτίωση των συστημάτων πρόληψης και αντιμετώπισης πυρκαγιών. Σε αυτό το πλαίσιο, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) παρουσιάζεται ως ένας καινοτόμος και πολλά υποσχόμενος παράγοντας, που μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της πολιτικής προστασίας. Στόχος μου εδώ είναι να εξετάσουμε διεθνείς καλές πρακτικές στη χρήση ΤΝ για την πρόληψη πυρκαγιών, αναλύοντας ταυτόχρονα τη δυναμική τους για εφαρμογή στην Ελλάδα.
Η ΤΝ έχει τη δυνατότητα να αναλύει τεράστιες ποσότητες δεδομένων, να προβλέπει επικίνδυνες καταστάσεις και να ενισχύει τις ικανότητες λήψης αποφάσεων σε κρίσιμες στιγμές. Στην πρόληψη των πυρκαγιών, η ΤΝ χρησιμοποιείται κυρίως σε τρεις βασικούς τομείς: την ανάλυση δεδομένων, την πρόβλεψη κινδύνων και την επιτήρηση σε πραγματικό χρόνο.
Στο εξωτερικό, αρκετές χώρες έχουν ήδη υιοθετήσει συστήματα ΤΝ για την παρακολούθηση και πρόληψη πυρκαγιών. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, το σύστημα Firecast της NASA χρησιμοποιεί δορυφορικά δεδομένα και αλγόριθμους ΤΝ για να προβλέπει πυρκαγιές σε ευαίσθητες περιοχές. Το σύστημα αυτό μπορεί να αναλύει δεδομένα από δορυφόρους και επίγεια αισθητήρια για να εντοπίζει περιοχές με αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς, ενημερώνοντας τις αρχές σε πραγματικό χρόνο.
Η υιοθέτηση των καλών πρακτικών αρκεί
1. Firecast – ΗΠΑ: Η NASA, σε συνεργασία με διάφορους φορείς, ανέπτυξε το Firecast, το οποίο χρησιμοποιεί δορυφορικά δεδομένα για να εντοπίζει περιοχές με υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς. Οι πληροφορίες αυτές διατίθενται στους διαχειριστές γης και τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, βοηθώντας τους να λάβουν έγκαιρα μέτρα πρόληψης.
2. FUEGO – Ισπανία: Το ισπανικό σύστημα FUEGO συνδυάζει δεδομένα από δορυφόρους, αισθητήρες εδάφους και ΤΝ για να εντοπίσει και να αναλύσει πυρκαγιές σε δασικές περιοχές. Το σύστημα έχει τη δυνατότητα να εντοπίζει πυρκαγιές ακόμα και στα αρχικά τους στάδια, παρέχοντας πολύτιμο χρόνο στις αρχές για να αντιδράσουν.
3. Firestorm – Αυστραλία: Η Αυστραλία, αντιμετωπίζοντας συχνές και καταστροφικές πυρκαγιές, έχει αναπτύξει το σύστημα Firestorm, το οποίο χρησιμοποιεί δεδομένα από δορυφόρους, αισθητήρες και κοινωνικά μέσα δικτύωσης για να παρακολουθεί και να προβλέπει την εξάπλωση πυρκαγιών σε πραγματικό χρόνο.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Η Ελλάδα, μια χώρα που πλήττεται συχνά από καταστροφικές πυρκαγιές, μπορεί να επωφεληθεί σημαντικά από την υιοθέτηση τέτοιων τεχνολογιών. Η εισαγωγή συστημάτων ΤΝ στην πρόληψη και διαχείριση πυρκαγιών μπορεί να αποτελέσει καταλυτικό παράγοντα στη μείωση των καταστροφών και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Για να επιτευχθεί αυτό, η χώρα θα πρέπει να επενδύσει στην ανάπτυξη υποδομών, την εκπαίδευση του προσωπικού και τη συνεργασία με διεθνείς φορείς και ερευνητικά κέντρα. Η εφαρμογή των καλών πρακτικών που ήδη υιοθετούνται σε άλλες χώρες μπορεί να βοηθήσει την Ελλάδα να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό σύστημα πρόληψης πυρκαγιών, προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες συνθήκες της.
Η ΤΝ μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, την ανάλυση μεγάλων δεδομένων για την πρόβλεψη καταστροφών, και την αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων κατά τη διάρκεια μιας κρίσης
Ο Κανονισμός της ΕΕ για την πολιτική προστασία (EU Civil Protection Mechanism) περιλαμβάνει πρόνοιες για τη χρήση καινοτόμων τεχνολογιών, όπως η ΤΝ, στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών. Η ΤΝ μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, την ανάλυση μεγάλων δεδομένων για την πρόβλεψη καταστροφών, και την αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων κατά τη διάρκεια μιας κρίσης.
Σε εθνικό επίπεδο, η Ελλάδα έχει προχωρήσει στη δημιουργία νομοθετικού πλαισίου που επιτρέπει τη χρήση της ΤΝ στην πολιτική προστασία, μέσω της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και άλλων αρμόδιων φορέων. Η χρήση της ΤΝ στην Ελλάδα εστιάζει στην πρόληψη πυρκαγιών, την παρακολούθηση και πρόβλεψη σεισμών και άλλων φυσικών φαινομένων, καθώς και στη βελτιστοποίηση των διαδικασιών αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Η νομοθεσία για την πολιτική προστασία ενσωματώνει τη χρήση της ΤΝ ως μέρος της ευρύτερης στρατηγικής για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινοτήτων και των υποδομών. Ωστόσο, η χρήση της ΤΝ στην πολιτική προστασία εγείρει και ζητήματα προστασίας των δεδομένων και της ιδιωτικότητας, τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσα από το νομικό πλαίσιο.
Η νομική σχέση της τεχνητής νοημοσύνης με την πολιτική προστασία στο ενωσιακό και εθνικό δίκαιο αντικατοπτρίζει τη σταδιακή ενσωμάτωση της ΤΝ ως εργαλείου για την πρόληψη και διαχείριση των καταστροφών. Το νομικό πλαίσιο διαμορφώνεται για να διασφαλίσει ότι η χρήση της ΤΝ είναι ασφαλής, διαφανής και συμμορφώνεται με τα πρότυπα προστασίας των δεδομένων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Συμπερασματικά, η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να αλλάξει δραστικά τον τρόπο με τον οποίο προλαμβάνονται και αντιμετωπίζονται οι πυρκαγιές. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι τα συστήματα ΤΝ μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα της πολιτικής προστασίας, παρέχοντας ταχύτατες και ακριβείς προβλέψεις. Η Ελλάδα μπορεί να επωφεληθεί από αυτές τις τεχνολογίες, αρκεί να υπάρξει η απαραίτητη βούληση και οι κατάλληλες επενδύσεις.
* O κ. Παναγιώτης Γαλάνης είναι Δικηγόρος, ΔΝ, Μεταδιδακτορικός ερευνητής Δικαίου Περιβάλλοντος Νομικής ΕΚΠΑ.