«Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις». Η Ελληνική εκδοχή του Κράτους Δικαίου (κρατεί το δίκαιον, ετυμολογικά) έχει πετύχει κάτι σαν ίσες αποστάσεις, αφενός μεν από το État de droit/Rechtstaat, όπου αναδεικνύεται το Κράτος ως βάθρο δίπλα στο Δίκαιο, αφετέρου δε από τα Αγγλοσαξωνικά Rule of Law, όπου άρχει το δίκαιο, ακριβέστερα κυριαρχεί ο νόμος.
Το καταγράφουμε αυτό, επειδή ακριβώς η τελευταία αντίληψη του Rule of Law στον Αγγλοσαξωνικό κόσμο έρχεται τώρα να (επιχειρήσει να) ορθώσει κάτι σαν τείχος άμυνας απέναντι στην ξεθεμελιωτική προσέγγιση της εποχής Τραμπ-ΙΙ στις ΗΠΑ. Τι εννοούμε;
Ότι όταν, για παράδειγμα – με εμπνευστή Ηλον Μασκ και το DOGE του/Υπηρεσία Αποτελεσματικότητας της Κυβέρνησής του – προτάθηκε /ζητήθηκε από τους δημοσίους υπαλλήλους να επιλέξουν μιαν ιδιότυπη εκδοχή εθελουσίας εξόδου. Στόχος η ριζική απομείωση/υποχώρηση εκείνου που στις ΗΠΑ αναφέρεται ως administrative state/διοικητικό ή μάλλον διαχειριστικό Δημόσιο, που εγγυάται τη συνέχεια της λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών, μακράν των κατά καιρούς προτιμήσεων της (εκάστοτε) Προεδρικής Διοίκησης. Ανεξαρτήτως του ότι στην προσφορά εθελουσίας/πίεση εξόδου υπήρξε εξαιρετικά περιορισμένη ανταπόκριση, Ομοσπονδιακός δικαστής στη Μασαχουσέτη – δεν είναι τυχαίο αυτό το τελευταίο – απώθησε τη (σύντομη) δεσμευτική προθεσμία, που είχε ταχθεί για ανταπόκριση των ενδιαφερομένων. Στην ειδικότερη, μάλιστα, περίπτωση του ξηλώματος της USAID, του ανεξάρτητου Οργανισμού βοήθειας των ΗΠΑ προς το εξωτερικό, που είχε ξεκινήσει τη λειτουργία του, πριν πάνω από 60 χρόνια (αν και κατέληξε εντόνως αμφιλεγόμενος…), δυο συνδικάτα υπαλλήλων του προσέφυγαν – αναμένεται η συνέχεια.
Σε ακόμη πιο «βαρύ» ζήτημα, καθώς άπτεται θεμελιώδους δικαιώματος, η απόπειρα Τραμπ να αποικοδομήσει την παρεχόμενη ιθαγένεια σε παιδιά μεταναστών, που γεννιώνται στις ΗΠΑ, ανεξαρτήτως καθεστώτος των γονέων – αυτή είναι η birthright citizenship, άλλοτε περηφάνεια της Αμερικής ως land of the free, αλλά και υποδεχόμενης «your huddled masses yearning to breathe free» – βρήκε εναντίωση δυο ομοσπονδιακών δικαστών.
Σε ακόμη πιο «βαρύ» ζήτημα, καθώς άπτεται θεμελιώδους δικαιώματος, η απόπειρα Τραμπ να αποικοδομήσει την παρεχόμενη ιθαγένεια σε παιδιά μεταναστών, που γεννιώνται στις ΗΠΑ, ανεξαρτήτως καθεστώτος των γονέων – αυτή είναι η birthright citizenship, άλλοτε περηφάνεια της Αμερικής ως land of the free
Πολιτικά αιχμηρή και η αντιπαράθεση που ξεκινά τώρα-τώρα, μεταξύ του Υπουργείου Δικαιοσύνης (με την υποψήφια για Γενική Εισαγγελέα Πάμελα Μπόντι, υπερΤραμπική, να έχει μόλις πετύχει την έγκρισή της από τη Γερουσία) και του ίδιου του FBI. Ποια η διαφορά; Ζητείται από το FBI να αποκαλύψει ποια ήταν τα ονόματα των πρακτόρων του, οι οποίοι επωμίσθηκαν – και έφεραν σε πέρας, αφού κατέληξαν σε βαριές καταδίκες – το ανακριτικό έργο εναντίον πολλών από τους οπαδούς Τραμπ, που κατέλαβαν εξ εφόδου το Καπιτώλιο, στην τρομερή εκείνη 6η Ιανουαρίου του 2021. Ο Τραμπ ήδη χορήγησε αμνηστία / presidential pardon στους περισσότερους απ αυτούς. Όμως τα στελέχη του FBI δεν αισθάνονται ότι ευρίσκονται εν αδίκω – εξηγούν, δε, ότι το ποιος ανέλαβε την κάθε υπόθεση είναι κάτι που η Υπηρεσία όριζε, και όχι οι ίδιοι. (Ο λόγος του ονοματισμού τους, προφανής).
Αυτού του είδους οι υποθέσεις, και η στάση των επιμέρους Αμερικανών δικαστών, θα καθορίσουν τι θα απομείνει όρθιο από Rule of Law/κυριαρχία του νόμου στις ΗΠΑ επί Προεδρίας Τραμπ -ΙΙ. Δεν είναι εύκολο, πάντως διόλου ευθύγραμμο, να πει κανείς ότι «το Ανώτατο Δικαστήριο έχει εδραιωμένη πλειοψηφία 6:3», με σαφή Τραμπική προτίμηση. Το δικαστικό σύστημα των ΗΠΑ έχει τις δικές του πολυπλοκότητες. Ασφαλώς, το κλείσιμο των ποινικών διώξεων κατά Τραμπ – με μοναχική εξαίρεση την απαγγελία καταδίκης στην υπόθεση Στόρμι Ντάνιελς: προσοχή! όχι ως προς την εξαγορά της σιωπής της ελευθερίων ηθών κυρίας, αλλά την απόπειρα συγκάλυψης μέσω των κονδυλίων Προεδρικής προεκλογικής εκστρατείας, και πάλιν όμως με καταδίκη, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο – δείχνει ότι ο Προεδρικός οδοστρωτήρας έχει την τάση να περνάει, ανεμπόδιστος.
Πιο ενδιαφέρων/πιο εποικοδομητικός ο τρόπος, με τον οποίο η απειλή – ή, πάντως, το ισχυρό ενδεχόμενο – δικαστικών προσφυγών σε μαζική κλίμακα οδήγησε σε αναστολή άλλης μιας Προεδρικής πρωτοβουλίας: εκείνης που επέβαλλε «πάγωμα» όσων ομοσπονδιακών χρηματοδοτήσεων για επιδόματα, επιχορηγήσεις και δάνεια αφορούσαν πολιτικές, οι οποίες κρίνονταν ασύμβατες με τις Προεδρικές πρωτοβουλίες και το μπαράζ από executive orders των πρώτων ημερών Τραμπ για υλοποίησή τους.
Πάντως στους Αμερικανικούς νομικούς κύκλους, αντηχεί η διατύπωση του δικαστή Τζων Κάγκενωρ της Πολιτείας της Ουάσιγκτον (ορίσθηκε επί… Ρόναλντ Ρέηγκαν) «για τον Πρόεδρό μας, το Rule of Law/η κυριαρχία του νόμου είναι κάτι, που μπορεί κανείς να το παρακάμπτει ή και απλώς να αγνοεί, είτε για πολιτικό, είτε για προσωπικό όφελος». Για να καταλήξει στην κορώνα: «Στο δικό μου δικαστήριο, το Rule of Law είναι φωτεινός φάρος, το φως του οποίου εγώ προτίθεμαι να ακολουθήσω». Ρομαντικό; Απροσγείωτο; Πάντως καταγράφηκε.