Ὡς γνωστόν ἡ ποίηση, τουλάχιστον στὴν Εὐρώπη, γενννήθηκε στὴν Ἑλλάδα. Μετὰ ἀπὸ τόσους αἰῶνες τὰ ἔφερε ἔτσι ἡ ζωὴ ἡ ποίηση νὰ ἀντιμετωπίζεται ἀπαξιωτικὰ στὸν γενέθλιο τόπο της.
Παράλληλα, ὅπως ἐπισημαίνει ὁ Ἐλύτης, στὸν λόγο του στὴ Στοκχόλμη, τοὺς τελευταίους 25 αἰῶνες δὲν ἔχει περάσει οὔτε μία μέρα χωρὶς νὰ ἔχει γραφτεῖ ποίηση στὰ ἑλληνικά. Ταυτοχρόνως συμβαίνει οἱ μισοὶ Ἕλληνες νὰ γράφουμε ποίηση καὶ οἱ μισοὶ νὰ μὴν διαβάζουμε. Ἀπὸ αὐτοὺς πάλι ποὺ γράφουμε ποίηση, ὅπως εἶναι λογικό, ἄλλοι ἔχουμε μικρό, ἄλλοι μέτριο, ἄλλοι μεγάλο ταλέντο καὶ ἄλλοι καθόλου. Θὰ ἤθελα, λοιπόν, νὰ εύχαριστήσω τὸν Παναγιώτη Περάκη διπλά: Πρῶτον, γιὰ τὴν τιμητικὴ πρόσκληση νὰ μιλήσω καὶ νὰ συνομιλήσω γιὰ τὴν ποίησή του καὶ δεύτερον, διότι ἡ ποίησή του εἶναι πολὺ καλή, εἶναι ποίηση ἀξιὠσεων καὶ ἔτσι δὲν μὲ ἔφερε στὴ δύσκολη θέση νὰ πρέπει νὰ σπαζοκεφαλιάσω νὰ βρῶ νὰ πῶ κάτι εὐγενικό, χωρὶς νὰ χάσω τὸν αὐτοσεβασμό μου.
Γιὰ ἕναν ποιητή, ἀκόμα καὶ νομικό, μία αἰτία νόμιμη στὴν τρέχουσα πραγματικότητα μπορεῖ νὰ μὴν εἶναι νόμιμη, ἀλλὰ νὰ συγκροτεῖ, μαζὶ μὲ ἄλλες παραμέτρους μία πραγματικότητα ποὺ δὲν δικαιολογεῖται γιατὶ ὁδηγεῖ στὴν πτώση τοῦ ἀνθρώποι.
Οἱ ποιητές, ἂν ὄχι ὅλοι, οἱ περισσότεροι, καὶ μαζὶ μὲ αὐτοὺς καὶ οἱ ποιητὲς ποὺ εἶναι νομικοὶ (ἢ οἱ νομικοὶ ποὺ εἶναι ποιητὲς) ἐπιδιώκουν τὴ δημιουργία τῆς ἀληθινῆς πραγματικότητας, ἑνὸς κόσμου ποὺ ἂν δὲν τὸν ὀνειρευτεῖς σίγουρα δὲν πρόκειται νὰ τὸν πλησιάσεις, ἀκόμα κι ἂν ποτὲ δὲν θὰ ὑπάρξει.
Ἐμπνέονται ἀπὸ τὸ ἀντικείμενό τους – καὶ ὁ Περάκης μὲ τὸ 904 Α ΑΚ προτείνει τὴν κατοχύρωση ἑνὸς ἀληθινοῦ κόσμου, ὅπου ὁ ΑΚ συναντᾶ τὸν Ἐλύτη ἐκεῖ ὅπου τὸ στῆθος μίας γυναίκας εἶναι, ἤδη, ἄρθρο μελλοντικοῦ συντάγματος [Ὁ Κῆπος Βλέπει, Τρία ποιήματα μὲ σημαία εὐκαιρίας].
«Βλέπω τὰ χρώματα τοῦ Ὑμηττοῦ στὴ βάση τὴν ἱερὴ τοῦ νέου μας Ἀστικοῦ Κώδικα» λέει ὁ Ἐλύτης στὸ Ἄξιον Ἐστί· σὲ αὐτὸν τὸν νέο ΑΚ ὁ Περάκης εἶναι ὁ συντάκτης τοῦ ἄρθρου 904 Α. Ἐκεῖ, ἐμπορευματοποίηση δὲν ὑπάρχει. Ὑπάρχει ἡ ἀνεπανάληπτη ἐξουσία τῆς νιότης.
Στὴν «Ἐποικοινωνία» εὐφυῶς συμπλέκονται ἡ «γιαγιά», ποὺ εἶναι ἡ παράδοση, ὁ φαινομενικὰ παρωχημένος ἄνθρωπος, ποὺ εἶναι, ὅμως, οι ρίζες τοῦ καθενός ἀπὸ ἐμᾶς τοὺς «σύγχρονους» καὶ μὴ «ξεπερασμένους», ἐπίσης φαινομενικά, γιὰ νὰ καταδειχθεῖ ἡ κατωτερότητα τῆς πρακτικῆς ἀντίληψης. Δὲν εἶναι, ἄραγε, ὁ γάμος καὶ ἡ οἰκογένεια ὁ προορισμός τοῦ ἀνθρώπου, ἐπειδὴ τὸ λέει ἡ συντηρητικὴ γιαγιά, ἢ μήπως τελικὰ εἶναι ἂν καθίσται ἀντιληπτὸς σὰν ἕνας έγγυημένος τρόπος ὑλικῆς ἐξασφάλισης; Δὲν εἶναι ἡ οἰκογένεια τελικὰ τὸ πιὸ σημαντικὸ πράγμα στὴ ζωή, διότι ἀποπνέει γραφικότητα ἢ εἶναι μία ἀποδοτικὴ ἐπένδυση, ποὺ αύτὴν ξέρουμε καὶ αὐτὴν ἐμπιστευόμαστε;
Ἀλλά, ἔλα, ποὺ ἡ οίκονομία καταρρέει, ἀλλὰ ὄχι ἡ μητέρα. Οἱ Μετανάστες τοῦ Περάκη ἔχουν τὸ κουμπωμένο σακάκι τους μάλλινη μητέρα· καὶ κύττα νὰ δεῖς ποὺ ἡ μητέρα εἶναι ἀναπόφευκτη- μόνο αὐτὴ μπορεῖ νὰ εἶναι τόσο συγκλονιστικὴ σὰν χαϊδεύει τὰ ἄσπρα, πιά, μαλλιὰ τοῦ παιδιοῦ της, μέ τόση ἔγνοια, τόση τρυφερότητα καὶ συγκίνση. Καὶ τὸ άγόρι της εἶναι ἄντρας γιατὶ ἔχει ὅση καρδιὰ χρειάζεται γιὰ νὰ σηκώσει τὴ συγκίνηση τῆς μνἠμης τοῦ πατέρα, τοῦ ὁποῖου θὰ πάρει τὴ θέση του σὰν πατέρας καὶ ἡ μνήμη του ὡς πατέρα θὰ εἶναι ἡ μεγάλη του καταξίωση. Ἔλα, ποὺ ἐνῶ εἶναι ὅλα ἐπιτυχημένα, ἀνεξάρτητα, ὅλα εἶναι ἀναμφισβήτητα κατ’ ἐπιλογήν, ἔρχεται ἡ στιγμὴ ποὺ δὲν μπορεῖς νὰ ξεχαστεῖς, νὰ ξεφύγεις ἀπὸ ἐσένα, θὰ πρέπει νὰ ἀναμετρηθεῖς μὲ τὸν ἑαυτό σου εἰλικρινά, γιὰ νὰ δεῖς ἂν ἡ μοναξιά τῆς ἐπιτυχίας σου, ἤτανε πράγματι ἐπιλογή σου.
Κι ἐκεῖ ποὺ οἱ μεγάλες ἑταιρεῖες ὀρθώνονται ἀκλόνητες καὶ ὁ «μοντέρνος» ἄνθρωπος, ὁ «κατ’ ἐπιλογὴν» μόνος, ὁ «πετυχημένος», εἶναι δεδομένα σκυφτός, ἡ Φύση, πάντα άδιάφορη γιὰ τὴν ἰσχύ τῶν συμβάσεων, ἐξαφανίζει μὲ τὰ νέφη της τὰ κτήριά τους, ἐνῶ, ὁ «δεδομένος» ἄνθρωπος, παραδόξως, ἀντιστέκεται – συνειδητά.
Ἡ ποίηση πάντα διδάσκει καὶ οἱ ποιητὲς πάντα μιλᾶν γιὰ τὰ ἴδια – ὁ τρόπος διαφέρει. Ὁ Περάκης, πολὺ διακριτικά, πολύ λεπτεπίλεπτα, μᾶς προτείνει μία στάση ζωῆς, μᾶς καλεῖ νὰ συνειδητοποιήσουμε τώρα – καὶ ὄχι τὴν ὕστατη στιγμὴ τοῦ θανάτου – ὅτι ὁ Παράδεισος εἶναι ἐδῶ καὶ εἶναι ἐφικτός καὶ ὄτι ὁ Ἔρωτας εἶναι ἐδῶ, μόνο ποὺ ἀπαιτεῖται γενναιότητα γιὰ νὰ τὸν ζήσουμε.
Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀκροβάτης – ἀνάμεσα στὴν πτώση καὶ στὴν ἀντίσταση (ἀνάμεσα στὸν γονέα 1 καὶ γονέα 2 καὶ ἀνάμεσα στὴ μἀνα, στὸν πατέρα καὶ στὴ γιαγιά). Ἡ πτώση ὑπάρχει, ἀλλὰ μοιραία δὲν εἶναι, εἶναι ἐπιλογή – ἡ ὀμορφιὰ ὑπάρχει, ἀλλὰ ἀπαιτεῖ συνειδητότητα. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ μὴν παραδεχθεῖ τὸν ζόφο. Καὶ ἐδῶ ὁ Περάκης συναντᾶ πάλι τὸν Ἐλύτη, ὅταν στὸ ποίημα του «Ad Libitum», ἐνῶ, ἔχει περιγράψει τὸν ζόφο τοῦ θεωρούμενου ρεαλισμοῦ καὶ τὴν ὑποταγὴ σὲ αὐτόν, τὸν ἀνατρέπει, λέγοντας: «Ὑπάρχει, ὅμως, καὶ μία ἄλλη ἐκδοχή: Μὴ μὲ πιστεύετε – ἡ πείρα μοῦ ξέμαθε τὸν κόσμο».
Ὁ Περάκης συναντᾶ καὶ τὸν Ἡράκλειτο. Εἴτε στὸ γραφεῖο του βαδίζει, εἴτε στὸ σκοτεινὸ δρομάκι εἶναι ἕν καὶ τὂ αὐτό, «ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ ὡυτή».
Τὸν Σεφέρη εἶναι φανερὸ ὅτι τὸν συναντᾶ, ἀλλὰ στὸ ἴδιο ποίημα συναντᾶ καὶ τὸν Καβάφη. Τυχαῖα ἄραγε; Μεταξὺ αὐτῶν τῶν δύο ποιητῶν ὑπάρχει μία ἰδιαίτερη σχέση, τῆς θέσης τοῦ Σεφέρη πρὸς τὴν ποίηση τοῦ Καβάφη, ἴσως λιγότερο γνωστὴ ἀπὸ τὴ σχέση Καβάφη-Παλαμᾶ. Τὸν Καβάφη τὸν συναντᾶ καὶ ἐκεῖ ποὺ πρέπει νὰ φοβόμαστε τὶς προσομοιώσεις τῆς ζωῆς καὶ νὰ ἀποφεύγουμε.
Ἂς προστεθεῖ ἐπάξια ὁ Περάκης σὲ μία διαμορφώμενη ποιητικὴ νομολογία ἤθους ποὺ μέλημά της εἶναι νὰ ἀντιστέκεται σὲ ὅ,τι ἀδικαιολόγητα συμβαίνει, νὰ στηρίζει ὅ,τι ἀδικαιολόγητα χάνεται.
- Ο κ. Δημήτρης Ορφανίδης είναι Πρόεδρος Εφετών και Αντιπρόεδρος του Κύκλου Ελλήνων Λογοτεχνών Δικαστών.