Κατά κανόνα, όταν περιβάλλουμε με τις προσδοκίες μας ένα πολιτικό πρόσωπο και μέλλοντα επίδοξο διαχειριστή της εξουσίας, ακούγεται το σύνθημα: «άλλαξέ τα όλα». Ωστόσο, εννοούμε να τα αλλάξει για όλους τους άλλους, αλλά όχι για τα δικά μας, όσα δηλαδή «αγγίζουν» τα επαγγελματικά ή προσωπικά μας συμφέροντα. Εκεί θα έχουμε αντιδράσεις.
Από μικρή και σύντομη έρευνα που έκανα, το φιλοδώρημα εδώ και τρεις δεκαετίες, σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες, χαρακτηρίζεται ως εισόδημα από μισθωτή εργασία.
Ο λόγος για το φιλοδώρημα, ζήτημα που «ανέβηκε» στην επικαιρότητα, με αρνητικούς σχολιασμούς και υπερβολικούς χαρακτηρισμούς. Η «εμφάνιση» του θέματος των φιλοδωρημάτων έχει ως αιτία την επέκταση των πληρωμών με «κάρτα», τη διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS και τον επακόλουθο περιορισμό της χρήσης μετρητών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα φιλοδωρήματα να εμφανίζονται στα παραστατικά, να είναι εμφανή «έσοδα» και συνεπώς, να απαιτείται η νόμιμη διαχείρισή τους. Ως φιλοδώρημα ορίζεται μία ιδιότυπη αμοιβή προς εργαζόμενο-η/μισθωτό-η, η οποία παρέχεται από ελευθεριότητα, όχι από τον εργοδότη, αλλά από τον πελάτη, στο πλαίσιο της αναγνώρισης των καλών υπηρεσιών. Είναι μία «κίνηση» αναγνώρισης του πελάτη, προς εργαζόμενο-η, για τη συνέπεια και τον επαγγελματισμό που επέδειξε, στο πλαίσιο εκτέλεσης των καθηκόντων του/της. Είναι μία συνηθισμένη πρακτική, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Κατά κανόνα, βρίσκει πρόσφορο έδαφος σε καταστήματα εστίασης, υγειονομικού ενδιαφέροντος (όπως η ονομασία αυτή έχει καταχωριστεί επισήμως), σε ξενοδοχεία κ.λπ., ενώ ενδέχεται να παρουσιάζεται και σε πολλές άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών (κομμωτήρια, συνεργεία αυτοκινήτων κ.λπ.).
Από μικρή και σύντομη έρευνα που έκανα, το φιλοδώρημα εδώ και τρεις δεκαετίες, σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες, χαρακτηρίζεται ως εισόδημα από μισθωτή εργασία. Δηλώνεται και, ασφαλώς, φορολογείται με μικρότερο ή μεγαλύτερο συντελεστή, αναλόγως προς το ισχύον φορολογικό σύστημα κάθε χώρας, σε κάθε περίπτωση δε, αναγράφεται στην ηλεκτρονική ετήσια βεβαίωση αποδοχών του υπόχρεου υπαλλήλου. Υπενθυμίζεται ότι ανάλογη νομοθετική ρύθμιση υπάρχει και στη φορολογική νομοθεσία της χώρας μας, μάλιστα δε από την εποχή του Ν 2238/1994. Στον ισχύοντα ΚΦΕ (Ν 4172/2013), η σχετική διάταξη αναφέρει: «Ως ακαθάριστα εισοδήματα από μισθωτή εργασία και συντάξεις θεωρούνται τα εξής: α) ημερομίσθιο, μισθός, επίδομα αδείας, επίδομα ασθενείας, επίδομα εορτών, αποζημίωση μη ληφθείσας άδειας, αμοιβές, προμήθειες, επιμίσθια και φιλοδωρήματα, β)…………γ)……..κ.λπ» (άρθρο 12, παράγραφος 3).
«Ως ακαθάριστα εισοδήματα από μισθωτή εργασία και συντάξεις θεωρούνται τα εξής: ημερομίσθιο, μισθός, επίδομα αδείας, επίδομα ασθενείας, επίδομα εορτών, αποζημίωση μη ληφθείσας άδειας, αμοιβές, προμήθειες, επιμίσθια και φιλοδωρήματα». Είναι λάθος, επομένως, να υποστηρίζεται ότι το φιλοδώρημα δεν είναι μισθός
Είναι λάθος, επομένως, να υποστηρίζεται ότι το φιλοδώρημα δεν είναι μισθός. Μεταφέρω απόσπασμα επιστολής προς το Υπουργείο, από Σύνδεσμο Επισιτισμού (19/10/2024): «…εξάλλου, η φορολόγηση του φιλοδωρήματος με κάρτα που σύμφωνα με απόφαση του Αρείου Πάγου θεωρείται “μισθός”, εκτός από επαχθής είναι και άδικη γιατί, το φιλοδώρημα δεν αποτελεί μέρος του μισθού, καθώς χαρίζεται από τους πελάτες στους εργαζόμενους που τους εξυπηρετούν». Θέση, εντελώς εσφαλμένη, από την οποία προκύπτει ότι τα καταστήματα δεν τηρούσαν και δεν τηρούν την ορθή, προβλεπόμενη από τον νόμο, διαδικασία για τα φιλοδωρήματα, όπως θα δούμε πιο κάτω.
Περαιτέρω, υπάρχουν τα νόμιμα ποσά φιλοδωρημάτων, τα οποία υπολογίζονται ως ποσοστό επί της αξίας των αποδείξεων λιανικής πώλησης γευμάτων και λοιπών υπηρεσιών, στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος που απασχολούν προσωπικό. Επιμερίζονται και μεταφέρονται στη μισθοδοσία των εργαζομένων, αφού αποφορολογηθούν ως προς τον ΦΠΑ (εσωτερική υφαίρεση). Υπό την έννοια αυτή, εφόσον αποτελούν μέρος του μισθού, θα πρέπει να παρακρατείται φόρος μισθωτής εργασίας και φυσικά να υπολογίζονται ασφαλιστικές εισφορές (εργοδότη/εργαζόμενου). Τα φιλοδωρήματα αυτά ονομάζονται εμφανή. Αποτελούν έσοδα της επιχείρησης, περιλαμβάνονται δηλαδή στον κύκλο εργασιών της, ενώ η επακόλουθη απόδοσή τους στους εργαζομένους, συνιστά μισθοδοτικό κόστος, το οποίο λαμβάνεται υπόψη στον προσδιορισμό του καθαρού αποτελέσματος.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν τα αφανή φιλοδωρήματα, δηλαδή τα ποσά που παρέχονται προαιρετικά από τους πελάτες προς τους εργαζόμενους, σε μετρητά, χωρίς να μεσολαβεί η επιχείρηση. Τα χρήματα αυτά, προφανώς, δεν αποτελούν έσοδο για την επιχείρηση, αφού δεν εισπράττονται μέσω κάποιου παραστατικού και δεν καταγράφονται. Είναι δηλαδή ποσά που χαρακτηρίζονται «μαύρα», σύμφωνα με τον όρο που έχει επικρατήσει στην αγορά, αναφορικά με τα εισοδήματα που, για τον ένα ή τον άλλο λόγο, δεν δηλώνονται. Υπό κανονικές συνθήκες, θα έπρεπε να ακολουθηθεί η νόμιμη διαδικασία, δηλαδή να συγκεντρώνονται τα ποσά αυτά, ατύπως, από την επιχείρηση, να καταχωρίζονται εν συνεχεία ως έσοδο στα βιβλία της (λοιπά έσοδα) και ακολούθως να επιμερίζονται στους εργαζόμενους μέσω της μισθοδοσίας, με τις προβλεπόμενες κρατήσεις. Είναι γνωστό ότι κάτι τέτοιο δεν εφαρμόζεται στην αγορά και κατά τη γνώμη μου, δεν εφαρμόστηκε ποτέ, αφού, εκτός των άλλων, είναι αδύνατον να ελεγχθεί.
Υπό αυτήν την έννοια, αφού ελήφθη υπόψη η ιδιαιτερότητα του προβλήματος, το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών προτίθεται να υιοθετήσει τη θέσπιση μιας δίκαιης και ισορροπημένης διάταξης που προβλέπει για πρώτη φορά αφορολόγητο έως 300,00 ευρώ τον μήνα (3.600,00 ευρώ ετησίως) για φιλοδωρήματα που λαμβάνουν οι εργαζόμενοι
Εκ των πραγμάτων λοιπόν, μετά την επέκταση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, καλείται τώρα το επιτελείο του Υπουργείου Οικονομικών να επιληφθεί του θέματος και να επιλύσει το πρόβλημα. Όπως αναφέρεται στο σχετικό Δελτίο Τύπου, η νομική αυτή πρόβλεψη όλα τα προηγούμενα χρόνια ήταν πρακτικά ανεφάρμοστη, απέκτησε ωστόσο άλλη διάσταση το τελευταίο διάστημα, λόγω της ραγδαίας εξάπλωσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών, της διασύνδεσης POS-ταμειακών μηχανών και της εντατικοποίησης των ελέγχων της ΑΑΔΕ. Σύμφωνα με το σκεπτικό και με δεδομένο ότι η φορολόγηση των φιλοδωρημάτων ισχύει εδώ και πολλά χρόνια, τόσο με βάση τον ΚΦΕ, όσο και με βάση σχετική δικαστηριακή νομολογία, τα φιλοδωρήματα έπρεπε να δηλώνονται ως αποδοχές, να συνυπολογίζονται στο φορολογητέο εισόδημα του εργαζόμενου-νης και να φορολογούνται όπως ακριβώς φορολογείται ο μισθός. Υπό αυτήν την έννοια, αφού ελήφθη υπόψη η ιδιαιτερότητα του προβλήματος, το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών προτίθεται να υιοθετήσει τη θέσπιση μιας δίκαιης και ισορροπημένης διάταξης που προβλέπει για πρώτη φορά αφορολόγητο έως 300,00 ευρώ τον μήνα (3.600,00 ευρώ ετησίως) για φιλοδωρήματα που λαμβάνουν οι εργαζόμενοι (ενδεικτικά: σε επιχειρήσεις εστίασης, παροχής υπηρεσιών ατομικής φροντίδας κ.λπ.). Άμεση εφαρμογή από την 1η Νοεμβρίου 2024. Τα ποσά αυτά θα μπορούν να καλύπτουν τεκμήρια, δηλαδή αντικειμενικές δαπάνες και υπηρεσίες, καθώς και απόκτηση περιουσιακών στοιχείων (άρθρα 31 κι 32 ΚΦΕ).
Αυτό σημαίνει ότι στην ετήσια βεβαίωση αποδοχών που θα αποστέλλει ο εργοδότης στην ΑΑΔΕ για την προσυμπλήρωση των φορολογικών δηλώσεων, το ποσό των φιλοδωρημάτων που εμπίπτει στο αφορολόγητο, θα αναγράφεται διακεκριμένα και θα μεταφέρεται από το σύστημα σε ιδιαίτερο κωδικό με χαρακτηρισμό «απαλλασσόμενο». Οίκοθεν νοείται ότι τυχόν υπερβάλλον ποσό θα εντάσσεται στις κανονικώς φορολογητέες αποδοχές (φορολόγηση με την κλίμακα του άρθρου 15 του ΚΦΕ). Παράλληλα, σύμφωνα με την εξαγγελία, για το σύνολο του ποσού από φιλοδωρήματα, εργαζόμενοι και εργοδότες απαλλάσσονται από ασφαλιστικές εισφορές. Θα προβλεφθεί συνεπώς, πλήρης απαλλαγή κρατήσεων για ασφαλιστικές εισφορές, ανεξαρτήτως ύψους φιλοδωρημάτων, υπό την προϋπόθεση ασφαλώς, ότι δεν υπάρχει ειδικός όρος επιβολής τους, σε ατομικές ή συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας.
Θα προβλεφθεί συνεπώς, πλήρης απαλλαγή κρατήσεων για ασφαλιστικές εισφορές, ανεξαρτήτως ύψους φιλοδωρημάτων, υπό την προϋπόθεση ασφαλώς, ότι δεν υπάρχει ειδικός όρος επιβολής τους, σε ατομικές ή συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας
Τέλος, θα προστεθεί διάταξη, για εργοδότες που ενδέχεται να καταστρατηγήσουν τη διαδικασία και να μειώσουν τον μισθό (εννοείται, πέραν του νομοθετημένου κατώτατου, ή αυτού που προβλέπεται από την Σύμβαση Εργασίας, κατά περίπτωση), δηλώνοντας μέρος αυτού ως φιλοδώρημα. Αυτό μπορεί να αποτραπεί από τον ίδιο τον εργαζόμενο/η, σε πρώτη φάση και εν συνεχεία, από τον εσωτερικό έλεγχο, μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος (ΠΣ) ΕΡΓΑΝΗ. Πάντως, σε περίπτωση διαπίστωσης τέτοιας μείωσης των τακτικών αποδοχών, με ταυτόχρονη ισόποση αύξηση των αποδοχών από φιλοδωρήματα, ο εργοδότης θα κληθεί να πληρώσει εισφορά 22% επί της μείωσης των τακτικών αποδοχών, ως ποινή, πέραν τυχόν άλλου διοικητικού προστίμου.
Μετά την ψήφιση του νόμου θα επανέλθουμε με παραδείγματα και περισσότερα σχόλια.