Η 18η Ιανουαρίου 2024 ήταν μία ιδιαίτερα σημαντική ημέρα για την ΕΕ καθώς επιτεύχθηκε η πολυαναμενόμενη συμφωνία μεταξύ των δύο συννομοθετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Κοινοβουλίου και Συμβουλίου – σχετικά με το νέο πακέτο της ΕΕ για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Το εν λόγω πακέτο περιλαμβάνει μία νέα Οδηγία και δύο νέους Κανονισμούς. Πιστεύεται ότι η συμφωνηθείσες νομοθεσίες θα συμβάλλουν στη θέσπιση ενός ενιαίου εγχειριδίου κανόνων (“Single Rulebook”), πολλοί από τους οποίους θα είναι άμεσα εφαρμοστέοι στις εθνικές έννομες τάξεις, και εν γένει στη διασφάλιση κοινής προσέγγισης αναφορικά με την εποπτεία της κανονιστικής συμμόρφωσης των υπόχρεων προσώπων.
Αυστηρότεροι κανόνες ουσιαστικού δικαίου θα βρίσκονται πλέον σε Ευρωπαϊκό Κανονισμό (“AML Regulation”)
Το «ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων» της ΕΕ θα περιλαμβάνει νέες πλήρως εναρμονισμένες διατάξεις για τη διενέργεια δέουσας επιμέλειας από τα υπόχρεα πρόσωπα, κανόνες που θα διασφαλίσουν περαιτέρω διαφάνεια σχετικά με τους πραγματικούς δικαιούχους και τη χρήση ανώνυμων μέσων, όπως είναι τα κρυπτογραφικά περιουσιακά στοιχεία. Επιπλέον, οι επικαιροποιημένοι κανόνες θα δεσμεύουν περισσότερα υπόχρεα πρόσωπα από αυτά που δεσμεύει η υπάρχουσα νομοθεσία, όπως πλατφόρμες crowdfunding, κοσμηματοπώλες, εμπόρους πολυτελών αυτοκινήτων και ποδοσφαιρικές ανώνυμες εταιρίες. Τα εν λόγω πρόσωπα, θα έχουν δηλαδή την υποχρέωση να λαμβάνουν μέτρα δέουσας επιμέλειες και – σε περίπτωση ύπαρξης σχετικής υποψίας – να αναφέρουν τις ύποπτες συναλλαγές στην εθνική Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες.
Νέα Ευρωπαϊκή αρχή αρμόδια για την εποπτεία της κανονιστικής συμμόρφωσης μεγάλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (“AMLA Regulation”)
Ο νέος κανονισμός που προβλέπει τη θέσπιση νέας Ευρωπαϊκής αρχής, η οποία θα είναι αρμόδια να εποπτεύει την κανονιστική συμμόρφωση υπόχρεων προσώπων, περιλαμβάνει τα ακόλουθα κύρια σημεία. Η AMLA θα έχει υπό την άμεση εποπτεία της ορισμένα υψηλού κινδύνου πιστωτικά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ενώ υπό την έμμεση εποπτεία της θα βρίσκονται τα πιστωτικά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα χαμηλότερου κινδύνου καθώς και τα λοιπά υπόχρεα πρόσωπα. Υπό αυτό το πρίσμα, η AMLA θα εποπτεύει αρχικά περίπου 40 οντότητες που θα κατέχουν υψηλό προφίλ υπολειπόμενου κινδύνου και οι οποίες δραστηριοποιούνται σε τουλάχιστον δύο κράτη μέλη. Όσον αφορά τις εποπτικές εξουσίες τις οποίες η AMLA θα έχει στη διάθεσή της, η νέα Ευρωπαϊκή Αρχή θα δύναται να απαιτεί από τα εποπτευόμενα ιδρύματα να της προσκομίζουν κάθε σχετικό έγγραφο και πληροφορίες, καθώς και να πραγματοποιεί επιτόπιους ελέγχους και να επιθεωρεί υποκαταστήματα (υπό την προϋπόθεση της πρότερης λήψης δικαστικού εντάλματος από τις εγχώριες αρχές του αρμόδιου κράτους μέλους ). Επιπλέον, θα δύναται να επιβάλλει διοικητικές κυρώσεις τόσο για παραβιάσεις ουσιαστικού δικαίου όσο και σε περίπτωση άρνησης εποπτευόμενου ιδρύματος να προσκομίσει στην AMLA απαιτούμενες πληροφορίες ή/ και σε περίπτωση προσκόμιση ανακριβών στοιχείων. Τέλος, είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε ότι οι εθνικές αρμόδιες αρχές – πχ στην Ελλάδα η Τράπεζα της Ελλάδος και η Επιτροπή Κεφαλαιγοράς – θα συμμετέχουν ενεργά στο νέο εποπτικό σχήμα, καθώς η άμεση εποπτεία των ιδρυμάτων που θα έχουν υψηλό ρίσκο, θα γίνεται από εξειδικευμένες ομάδες (“joint supervisory teams”) στις οποίες θα συμμετέχουν τόσο Ευρωπαίοι αξιωματούχοι από την AMLA όσο και μέλη του προσωπικού της αρμόδιας εγχώριας αρχής.
Ποιοι κανόνες θα παραμείνουν σε Ευρωπαϊκή Οδηγία (“AMLD6”);
Η 6η οδηγία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες θα επιφέρει – μεταξύ άλλων – τις ακόλουθες αλλαγές:
- Πρόσωπα ή οντότητες στις οποίες έχουν επιβληθεί οικονομικές κυρώσεις, θα πρέπει εφεξής να αναφέρονται ρητά στο κεντρικό μητρώο πραγματικών δικαιούχων
- Η πρόσβαση του κοινού στο μητρώο πραγματικών δικαιούχων θα επιτρέπεται μόνο σε όσους επιδεικνύουν έννομο συμφέρων, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών
- Η μονάδα χρηματοοικονομικών πληροφοριών (“Financial Intelligence Unit”) του κάθε κράτους μέλους, θα έχει τη δυνατότητα να αναστείλει ή να παγώσει συναλλαγές προκειμένου να προβεί σε περαιτέρω ανάλυση.
Αναμενόμενες επιπτώσεις
Συμπερασματικά, το νέο πακέτο της ΕΕ για το ξέπλυμα χρήματος το οποίο αναμένεται να νομοθετηθεί και δημοσιευτεί εντός του έτους, θα αλλάξει ριζικά τόσο το ρυθμιστικό όσο και το εποπτικό τοπίο του προληπτικού πλαισίου καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Αναμένεται ότι η θεσμοθέτηση κανόνων ουσιαστικού δικαίου σε Ευρωπαϊκό Κανονισμό θα επιφέρει περαιτέρω εναρμόνιση και θα εξαλείψει τα λεγόμενα «παραθυράκια», ενώ η ανάθεση άμεσων και έμμεσων εποπτικών εξουσιών στην AMLA θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη επίβλεψη μεγάλων ιδρυμάτων που δραστηριοποιούνται σε περισσότερα κράτη μέλη.
* Η κ. Ηρώ Καραγιάννη είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης.
Δείτε το σχετικό Σεμινάριο: Η πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στην πράξη