Η Ε.Ε έχει θεσπίσει σειρά νομοθετικών κειμένων που υποχρεώνουν, είτε άμεσα ή έμμεσα, όλες τις επιχειρήσεις να εφαρμόσουν δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική ευαισθησία και την υπεύθυνη εταιρική διακυβέρνηση (ESG)
Οι εταιρείες ελαχιστοποιούν λειτουργικούς κινδύνους και αξιοποιούν επιχειρηματικές ευκαιρίες, μέσω της υιοθέτησης δράσεων ESG και της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων εφαρμογής. Παρέχονται ευνοϊκές χρηματοδοτήσεις με σκοπό το μετασχηματισμό των επιχειρήσεων και την υπεύθυνη και αειφόρο λειτουργία τους.
Στις 26 Φεβρουαρίου 2025 η Ε.Ε. παρουσιάζει το «νομοσχέδιο» για την απλοποίηση της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας σχετικά με την εφαρμογή θεμάτων περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG) από τις μεγάλες και εισηγμένες επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις «ταξιδεύουν» στο πλαίσιο αυτό εδώ και 25 έτη:
- το 2000 ξεκινώντας από την εθελοντικότητα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης
- το 2014 εισάγοντας την υποχρεωτικότητα ενσωμάτωσης θεμάτων ESG στους οικονομικούς ισολογισμούς (NFRD)
- το 2022 επεκτείνοντας την υποχρεωτική δημοσίευση αποτελεσμάτων προόδου εφαρμογής του ESG (CSRD), στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας
- το 2023 υιοθετώντας τη θέσπιση ενιαίου προτύπου αναφοράς (ESRS).
Τώρα έρχεται η ελάφρυνση των απαιτήσεων της νομοθεσίας, ως απόρροια της έκθεσης «Ντράγκι» για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης και την ανάπτυξη της νέας «Καθαρής Βιομηχανικής Συμφωνίας».
Παρότι η ανωτέρω νομοθεσία είναι υποχρεωτική για τις μεγάλες επιχειρήσεις, στην πράξη διαπιστώνεται ότι με έμμεσο τρόπο υποχρεώνονται στην εφαρμογή των θεμάτων ESG και πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ειδικότερα:
- η Ευρωπαϊκή Οδηγία περί δέουσας επιμέλειας εταιρικής αειφορίας (CS3D, 2024) υποχρεώνει τις μεγάλες επιχειρήσεις να αξιολογούν τη λειτουργία όλων των εταιρειών με τις οποίες συνεργάζονται (π.χ. προμηθευτές, υπεργολάβοι), ανεξαρτήτως μεγέθους. Έναρξη εφαρμογής το 2027
- ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός περί αειφορίας στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες (SFDR, 2019) υποχρεώνει τις τράπεζες και τα επενδυτικά ταμεία να αξιολογούν την επίπτωση σε θέματα ESG όλων των εταιρειών τις οποίες χρηματοδοτούν, ανεξαρτήτως μεγέθους. Έναρξη εφαρμογής το 2021.
Σχηματική αποτύπωση των πιέσεων που δέχονται οι επιχειρήσεις εξαιτίας της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας:
Γίνεται εμφανές ότι ο έλεγχος των επιχειρήσεων δεν διενεργείται πλέον μόνο από το Κράτος και τις εποπτικές Αρχές, αλλά και από τις τράπεζες κατά την αξιολόγηση της δανειοδότησης (PRB). Ήδη η ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ, για λογαριασμό των τραπεζών, αξιολογεί χιλιάδες επιχειρήσεις για τις επιδόσεις τους στην αειφορία, μέσω ειδικών ερωτηματολογίων (πλατφόρμα ESGR). Παράλληλα οι εταιρείες αξιολογούνται από τις ασφαλιστικές εταιρείες (PSI), καθώς επίσης και η μικρότερη εταιρεία αξιολογείται από τη μεγαλύτερη της, εφόσον συνεργάζονται. Είναι προφανές ότι η μη συμμόρφωση με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία για το ESG επιφέρει σημαντικούς κινδύνους, τόσο προστίμων όσο και δυσμενέστερων όρων συνεργασίας (π.χ. δανειοδότησης). Ωστόσο η συμμόρφωση παρέχει σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες για τις εταιρείες και ιδίως στον τομέα της χρηματοδότησης τους.
Στην Ελλάδα διατίθενται δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ για την προώθηση επενδύσεων σε έργα αειφορίας, μέσω Ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, που συνοδεύονται και από Κρατικές χρηματοδοτήσεις
Πολλές από τις δράσεις ESG επιφέρουν και σημαντικά οικονομικά οφέλη. Για παράδειγμα η εξοικονόμηση ενέργειας αποφέρει μείωση δαπάνης ρεύματος, ενώ η προμήθεια ηλεκτρικών οχημάτων προσδίδει μείωση κόστους καυσίμων. Υπάρχουν και έμμεσα οφέλη, όπως η ισότητα των φύλων, η διαφορετικότητα, η ισορροπία εργασιακής προσωπικής ζωήςγια την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας κλπ κοινωνικά ζητήματα που εν τέλει επηρεάζουν και τη λειτουργία των επιχειρήσεων (π.χ. αδυναμία εύρεσης εργαζομένων). Η εφαρμογή όλων αυτών των δράσεων απαιτεί σημαντικά ποσά χρηματοδότησης, τα οποία θα αποσβεστούν σε μεσο – μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Στην Ελλάδα διατίθενται δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ για την προώθηση επενδύσεων σε έργα αειφορίας, μέσω Ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, που συνοδεύονται και από Κρατικές χρηματοδοτήσεις. Οι πόροι αυτοί εισρέουν μέσω διαφόρων προγραμμάτων, όπως το νέο ΕΣΠΑ, το Ταμείο Ανάκαμψης, το RepowerEU, ενώ εντός του 2025 αναμένεται να ξεκινήσει τη λειτουργία του και το νέο-σύστατο Επενδυτικό Ταμείο του Υπερταμείου.
Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αξιοποιήσουν αυτή την πρωτόγνωρη ευκαιρία διαθεσιμότητας χρηματοδότησης, τόσο επιδοτήσεων όσο και της φθηνής επιδοτούμενης δανειοδότησης (εν μέσω περιόδου υψηλών επιτοκίων), με σκοπό να μετασχηματιστούν και υιοθετήσουν ένα μοντέλο λειτουργίας που είναι πιο μακροχρόνια βιώσιμο και συνεπώς πιο ανθεκτικό στις εξωγενείς κρίσεις (ενεργειακή, πληθωριστική κλπ). Οι παρεχόμενες επιδοτήσεις αποσκοπούν στο να καλύψουν το αρχικό κόστος της απαιτούμενης επένδυσης για το μετασχηματισμό των επιχειρήσεων. Η Ε.Ε. προάγει την πολιτική αειφόρου χρηματοδότησης (sustainable finance), με σκοπό να υποστηρίξει οικονομικά την Ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία (green deal). Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι επιδιώκει να κατευθυνθούν οικονομικοί πόροι, με εστίαση σε επενδυτικά κεφάλαια, στην αντιμετώπιση ζητημάτων ESG. Η Ε.Ε. έχει ήδη δεσμευτεί να δαπανήσει 1 τρισεκατ. ευρώ, εκ των οποίων 250 δισεκατ. ευρώ θα αφορούν σε έκδοση πράσινων ομολόγων. Το πρώτο τέτοιο ομόλογο εκδόθηκε το 2021 με μεγάλη επιτυχία. Ταυτόχρονα προσδοκά και στην κινητοποίηση και μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων από επενδυτικά ταμεία. Γενικότερα, σε παγκόσμιο επίπεδο, έχουν ήδη δεσμευτεί να συμβάλλουν στην προώθηση των αειφόρων χρηματοδοτήσεων άνω των 5 χιλ. επενδυτικών ταμείων, τα οποία αθροιστικά διαχειρίζονται περισσότερα από 120 τρισεκατ. δολάρια, μέσω του προγράμματος υπεύθυνων επενδύσεων (PRI) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Σε διεθνές επίπεδο, σχεδόν το 50% των χρηματοδοτήσεων υλοποιούνται πλέον με αειφόρα (ESG) κριτήρια αξιολόγησης. Οι επιχειρήσεις που υιοθετούν δράσεις ESG δύνανται να προσελκύσουν επενδυτικά ταμεία που χρηματοδοτούν τέτοιες δράσεις.
Επιπρόσθετα, στην τελευταία (Νοέμβριος 2024) Παγκόσμια Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αποφασίστηκε η χρηματοδότηση έργων ύψους 1,3 τρισεκατ. $ ετησίως, από όλες τις δημόσιες και ιδιωτικές πηγές, εκ των οποίων τα 300 δισεκατ. $ τουλάχιστον θα προέλθουν από τα ανεπτυγμένα έθνη για έργα προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Παρότι η ΗΠΑ πρόσφατα αποχώρησαν (ξανά) από τη συμφωνία και πάλι είναι προφανής η διαχρονική εστίαση των επενδύσεων στην αειφόρο ανάπτυξη και οικονομία. Οι επιχειρήσεις που απασχολούνται με την κυκλική οικονομία θα ευνοηθούν σημαντικά από αυτές τις χρηματοδοτήσεις έργων προώθησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Η Νομική Βιβλιοθήκη παρέχει εξειδικευμένα εκπαιδευτικά σεμινάρια, πιστοποιημένα από την TUV Austria Hellas, όπου έγκριτοι εκπαιδευτικοί παρέχουν ενημέρωση για τα ζητήματα εφαρμογής ESG. Δείτε περισσότερα εδώ
- Ο κ. Φώτης Κουρμούσης είναι Εμπειρογνώμων Αειφορίας και Αειφόρου Οικονομίας, Διδάσκων (ΕΔΙΠ), Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο / τ. Εκτελεστικό Μέλος Δ.Σ., Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας / τ. Ειδικός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, Υπουργείο Οικονομικών