Ενάμιση αιώνα συμπυκνωμένης δικηγορικής σοφίας κατάφερε να «περιχαρακώσει» ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών σε μια ιστορική εκδήλωση, με τη συμμετοχή τριών δικηγόρων, οι οποίοι έχουν υπηρετήσει όλη τους τη ζωή το Δίκαιο, με ήθος και αξιοπρέπεια.
Η ιστορία, που φώτισε ο μεγαλύτερος επιστημονικός σύλλογος της χώρας, υπό τον συντονισμό της Γενικής Γραμματέως του ΔΣΑ, Χριστίνας Τσαγκλή, έχει, βέβαια, ονοματεπώνυμο.
Ο λόγος για τον Χρήστο Μανέα, τον αρχαιότερο εν ενεργεία δικηγόρο του ΔΣΑ, ο οποίος με 73 χρόνια συνεχούς δικηγορίας, βαδίζει φέτος προς το 100ό έτος της ηλικίας του, τον Ιωάννη Δρυλλεράκη, έναν από τους αρχιτέκτονες του θεσμού των δικηγορικών εταιρειών στην Ελλάδα, που φέτος συμπληρώνει 60 χρόνια αδιάλειπτης άσκησης του δικηγορικού λειτουργήματος, και τον Βασίλη Δημακόπουλο, ο οποίος από το 1972 ασκεί μάχιμη δικηγορία, με ειδίκευση σε υποθέσεις Ποινικού Δικαίου.
Δημήτρης Βερβεσός
«Είναι μια ιστορική μέρα, όπου το παρελθόν της δικηγορίας και η πλούσια ιστορία του Συλλόγου μας συναντώνται με το παρόν. Ελπίζουμε ότι αυτή η συνάντηση θα μας καθοδηγήσει, μέσα από τις αξίες και τις αρχές που κληρονομήσαμε, προς ένα μέλλον αντάξιο της παράδοσής μας», ήταν τα λόγια που επέλεξε να χρησιμοποιήσει ο Δημήτρης Βερβεσός, Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών και της Ολομέλειας των Προέδρων Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος, στην αρχή της σύντομης παρέμβασης που πραγματοποίησε. Παρατήρησε, μάλιστα, ότι η επιλογή της θεματολογίας δεν ήταν τυχαία, καθώς η σημερινή συγκυρία απαιτεί αναστοχασμό και επαναπροσδιορισμό της σχέσης των δικηγόρων με τις θεμελιώδεις αρχές του λειτουργήματος.
Εν συνεχεία, ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στα ζητήματα πειθαρχικού ελέγχου, υπογραμμίζοντας ότι η αξιοπρέπεια του δικηγόρου, καθώς και οι καθαρές σχέσεις με την κοινωνία και τους συναδέλφους, αποτελούν αδιαπραγμάτευτες αρχές. Τόνισε τον καθοριστικό ρόλο των Πειθαρχικών Συμβουλίων, σημειώνοντας ότι η αυτοδιάθεση και η αυτορρύθμιση του δικηγορικού σώματος είναι θεμελιώδεις αρχές, που δεν επιτρέπουν παρεμβάσεις από εξωτερικούς παράγοντες. Όπως ανέφερε, τα Πειθαρχικά όργανα των Συλλόγων αποτελούν τμήμα των interna corporis, ενώ εξέφρασε την έντονη αντίθεσή του στις νομοθετικές αλλαγές που δυσχέραναν τη λειτουργία τους, φέρνοντας ως παραδείγματα την κατάργηση της δυνατότητας αυτεπάγγελτης πειθαρχικής δίωξης και τη σύντομη τριετή παραγραφή αδικημάτων (νόμος 4745/2020).
Παρά τις δυσκολίες αυτές, υπογράμμισε ότι το δικηγορικό σώμα πέτυχε σημαντικές νίκες με τον νόμο 4938/2022, όπως η δυνατότητα παραγγελίας πειθαρχικών προκαταρκτικών εξετάσεων, για υποθέσεις που απασχολούν την κοινή γνώμη. Ειδική αναφορά έκανε σε περιστατικά, που σχετίζονται με θύματα ανηλίκους, κακοποιημένες γυναίκες, ναζιστικούς χαιρετισμούς σε δικαστήρια, αλλά και περιπτώσεις δικηγορικών εταιρειών που διαφημίζουν φθηνά εργατικά χέρια αλλοδαπών, χαρακτηρίζοντας αυτές τις πρακτικές ως απαράδεκτες.
Ακολούθως, όπως παρατήρησε, «το φαινόμενο των τηλεδικών έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις, παραβιάζοντας βασικές αρχές, όπως το τεκμήριο αθωότητας και η μυστικότητα της προδικασίας», τονίζοντας ότι τέτοιες πρακτικές οδηγούν σε αθέμιτη άγρα πελατείας και επηρεάζουν την ορθή απονομή της δικαιοσύνης. Προς την ίδια κατεύθυνση στάθηκε στην υπόθεση «Δεμερτζής κατά Ελλάδος» στο ΕΔΔΑ, εξηγώντας ότι το Δικαστήριο του Στρασβούργου έκρινε πως η πειθαρχική κύρωση σε δικηγόρο για τηλεοπτικές δηλώσεις, σχετικά με εκκρεμή υπόθεση, δεν συνιστά παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Υπογράμμισε ότι το Δικαστήριο αναγνώρισε ως νόμιμο περιορισμό της ελευθερίας έκφρασης τον Κώδικα Δεοντολογίας των Δικηγόρων, ο οποίος απαγορεύει την αναπαραγωγή πληροφοριών για εκκρεμείς υποθέσεις, καθώς η ρύθμιση αυτή προστατεύει την υπόληψη των εμπλεκομένων, τη δικαστική αμεροληψία και την εύρυθμη απονομή της δικαιοσύνης.
Ιδιαίτερη σημασία απέδωσε, επίσης, στη διατήρηση της αυτοτέλειας των πειθαρχικών οργάνων, επισημαίνοντας ότι η μυστικότητα της προδικασίας, ο σεβασμός στον ρόλο του δικηγόρου ως υπερασπιστή δικαιωμάτων και η τήρηση των προσωπικών δεδομένων είναι απαραίτητες δικλείδες ασφαλείας.
Παρουσιάζοντας στατιστικά στοιχεία για τη λειτουργία των Πειθαρχικών Συμβουλίων, ανέφερε ότι το προτελευταίο έτος κατατέθηκαν 322 αναφορές, εκ των οποίων 73 αρχειοθετήθηκαν, 185 παραπέμφθηκαν στα Πειθαρχικά, ενώ 64 παρέμεναν εκκρεμείς. Συνολικά, εκδόθηκαν 133 αποφάσεις, με 24 εξ αυτών να είναι καταδικαστικές και 109 απαλλακτικές.
Κλείνοντας, ο κ. Βερβεσός τόνισε ότι τα Πειθαρχικά Συμβούλια είναι ανεξάρτητα και υπόκεινται αποκλειστικά στον νόμο. «Δεν πρέπει να γίνονται πεδίο εντυπωσιασμού ή εξυπηρέτησης άλλων σκοπιμοτήτων», ανέφερε, επισημαίνοντας ότι οι αιρετοί εκπρόσωποι του δικηγορικού σώματος έχουν την ευθύνη να προστατεύουν τους κανόνες δεοντολογίας και την παράδοση του λειτουργήματος. «Η ευθύνη αυτή είναι βαριά, αλλά είναι και απαραίτητη για να διατηρηθεί η αξιοπιστία και η κοινωνική υπόσταση του επαγγέλματός μας», κατέληξε.
Χρήστος Μανέας
«Ο δικηγόρος είναι άμισθος δημόσιος λειτουργός. Σε πρώτη θέση πρέπει να είναι το λειτούργημα και σε δεύτερη το επάγγελμα. Αν δεν υπηρετείς σωστά το λειτούργημα, δεν είσαι σωστός επαγγελματίας»
Ο Χρήστος Μανέας, δικηγόρος Αθηνών και ο αρχαιότερος εν ενεργεία δικηγόρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, γιορτάζει φέτος τα 73 χρόνια συνεχούς δικηγορίας. Ενεγράφη στο ΔΣ Αθηνών στις 30 Ιουνίου 1952 και από τότε ασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου, ειδικευόμενος κυρίως στο Αστικό Δίκαιο.
«Στις 6 Ιανουαρίου μπήκα στα 99 και πλέον βαδίζω στα 100», ανέφερε χαρακτηριστικά, αποσπώντας θερμό χειροκρότημα από το κοινό. Στο πλαίσιο της αναδρομής αυτής, ο κ. Μανέας μίλησε για τη διαχρονική σημασία της δεοντολογίας στο δικηγορικό λειτούργημα, τονίζοντας ότι η έννοια του Κώδικα Δεοντολογίας δεν περιορίζεται στα βιβλία, αλλά ενσαρκώνεται στην καθημερινή πρακτική και στη συνείδηση του κάθε δικηγόρου. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά: «Η λέξη “δεοντολογία” μας λέει τι είναι: ο λόγος περί του δέοντος για τους δικηγόρους». Εξηγώντας τη σημασία αυτής της αρχής, επισήμανε πως κάθε δικηγόρος γνωρίζει εκ των προτέρων τι πρέπει να πράξει στην αίθουσα του δικαστηρίου και πώς να φερθεί με ήθος και υπευθυνότητα.
Ο ίδιος δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στα δύσκολα πρώτα χρόνια της καριέρας του, όταν ξεκίνησε να δουλεύει ως νέος δικηγόρος στην Αθήνα, έχοντας δημιουργήσει το πρώτο του γραφείο υπό αντίξοες οικονομικές συνθήκες. Στην αρχή, το πλαίσιο ήταν δύσκολο, με τον ίδιο να θυμάται πόσο δύσκολο ήταν να βγάλει τα πρώτα του χρήματα. Παρόλα αυτά, η σκληρή δουλειά και η επιμονή του έφεραν καρπούς. «Αν δουλέψεις σκληρά τα πρώτα χρόνια, έστω και με πενιχρά εισοδήματα, θα καταφέρεις στην πορεία να βγάλεις χρήματα», τόνισε, προσθέτοντας ότι το μυστικό για τους νέους δικηγόρους είναι να μην κυνηγούν τα λεφτά, αλλά να επικεντρωθούν στη δουλειά τους. «Τα λεφτά θα έρθουν», υπογράμμισε, κάνοντας ξεκάθαρο ότι η ειλικρίνεια και η σωστή εξάσκηση του λειτουργήματος είναι που τελικά οδηγούν στην επαγγελματική επιτυχία.
Εκτός από τις συμβουλές του στους νέους συναδέλφους του, ο κ. Μανέας αναφέρθηκε και στο ουσιαστικότερο για εκείνον ζήτημα της δικηγορίας, το οποίο είναι η διατήρηση της αξιοπρέπειας και της ακεραιότητας. «Ο δικηγόρος είναι άμισθος δημόσιος λειτουργός. Σε πρώτη θέση πρέπει να είναι το λειτούργημα και σε δεύτερη το επάγγελμα. Αν δεν υπηρετείς σωστά το λειτούργημα, δεν είσαι σωστός επαγγελματίας», σημείωσε χαρακτηριστικά. Όπως υποστήριξε, η σωστή υπηρεσία του λειτουργήματος είναι εκείνη που καταξιώνει τον δικηγόρο στην κοινωνία και τον διακρίνει για το ήθος του.
Ο ίδιος δεν παρέλειψε να αποδώσει με χιούμορ την αφοσίωσή του στο επαγγελματικό του έργο μέσα από ένα ποίημα, που απήγγειλε στο τέλος της παρέμβασής του:
«Γέρασα μωρέ παιδιά. 73 χρόνια δικηγόρος.
Το δίκαιο δεν χόρτασα.
Στα έδρανα κοιμήθηκα.
Μελάνη και δοχεία ξόδεψα.
Και τώρα αποσταμένος δεν θέλω να πάω να κοιμηθώ.
Βοηθήστε με να ζήσω και να δουλέψω ακόμα».
Ιωάννης Δρυλλεράκης
«Κάθε υπόθεση που δουλεύετε, το 50% είναι για εσάς, για την πείρα που αποκτάτε από αυτό που δουλεύετε»
Ο Ιωάννης Δρυλλεράκης, δικηγόρος Αθηνών και ιδρυτής της δικηγορικής εταιρείας «Ιωάννης Δρυλλεράκης και Συνεργάτες», κλείνει φέτος 60 χρόνια συνεχούς άσκησης του επαγγέλματος. Ενεγράφη στο Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών στις 25 Φεβρουαρίου 1965 (ΑΜ/ΔΣΑ: 2279) και είναι ο ιδρυτής μιας από τις πιο γνωστές δικηγορικές εταιρείες στην Ελλάδα, η οποία καταχωρίστηκε στα μητρώα του ΔΣΑ ανάμεσα στις πρώτες δικηγορικές εταιρείες.
Ο κ. Δρυλλεράκης αναφέρθηκε στην αρχή της επαγγελματικής του πορείας και τις σημαντικές αλλαγές, που έφεραν οι δικηγορικές εταιρείες στην Ελλάδα. «Γρήγορα κατάλαβα την αξία της συμβουλευτικής δικηγορίας σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία, όπως ήταν η Ελλάδα τότε», είπε, προσθέτοντας ότι ξεκίνησε την καριέρα του στο γραφείο του Κώστα Λαμπαδάριου, ενός από τους πρωτεργάτες της συμβουλευτικής δικηγορίας. «Εκεί έμαθα ποια είναι η αξία της και αυτήν προσπάθησα να αναδείξω», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ο κ. Δρυλλεράκης υπογράμμισε τη σημασία της συμβουλευτικής δικηγορίας, εξηγώντας ότι αυτή δεν ανταγωνίζεται τη δικαστηριακή δικηγορία, αλλά τη συμπληρώνει. «Ο δικηγόρος πρέπει να έχει δικαστηριακή πείρα, για να μπορεί να δώσει σωστή συμβουλή. Χωρίς αυτή, είναι απλώς ένας χαρτογιακάς», ανέφερε, τονίζοντας ότι η εμπειρία από το δικαστήριο είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική καθοδήγηση του πελάτη. Εξήγησε, επίσης, ότι η συμβουλευτική δικηγορία δεν είναι εκεί για να πει στον επιχειρηματία τι να κάνει, αλλά για να του παρουσιάσει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε επιλογής. «Ο επιχειρηματίας είναι αυτός που θα πάρει τις αποφάσεις», πρόσθεσε.
Ο κ. Δρυλλεράκης εξέφρασε, τέλος, τη χαρά του για την πρόοδο των δικηγορικών εταιρειών στην Ελλάδα, λέγοντας ότι ο θεσμός έχει εξελιχθεί σημαντικά και πιστεύει πως θα συνεχίσει να εξελίσσεται ακόμα περισσότερο στο μέλλον. «Χαίρομαι που σήμερα υπάρχουν πολλές μεγάλες δικηγορικές εταιρείες και ο θεσμός προοδεύει», δήλωσε με αισιοδοξία για την πορεία των πραγμάτων στην Ελλάδα.
Βασίλης Δημακόπουλος
«Ο δικηγόρος είναι ταγμένος να λειτουργεί σε ένα νοσηρό κοινωνικό περιβάλλον, ασχολούμενος με την κοινωνική παθολογία, ενώ ο γιατρός αντιμετωπίζει την οργανική»
Ο Βασίλης Δημακόπουλος, δικηγόρος Αθηνών και ιδρυτής της Δικηγορικής Εταιρείας «Δημακόπουλος-Μιχαλόπουλος-Αγγελής», ενεγράφη στο Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών το 1972 και, από τότε, ασκεί ενεργό δικηγορία, ειδικευόμενος στο Ποινικό Δίκαιο. Με αυτοσαρκασμό, ο ίδιος παραδέχθηκε ότι αποδέχθηκε την πρόσκληση να συμμετάσχει στο πάνελ με μεγάλη χαρά, «ίσως από υστεροβουλία», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, ως ο νεότερος της συζήτησης.
Ακολούθως, χωρίς διάθεση να εξωραΐσει τα πράγματα, στράφηκε κατευθείαν στο σημαντικότερο θέμα: τη δεοντολογία του δικηγορικού λειτουργήματος. «Είμαι πολύ αυστηρός έως απόλυτος στα θέματα δεοντολογίας», τόνισε, κατακρίνοντας τη συμπεριφορά ορισμένων συναδέλφων που, κατά την άποψή του, απαξιώνουν την ιδιότητα του δικηγόρου. Εξέφρασε τη λύπη του για εκείνους που προβάλλονται με αντιθεσμικό τρόπο και εκφράζονται με υβριστικό ή συκοφαντικό λόγο, προσπαθώντας να αναδείξουν τον εαυτό τους ως δήθεν «σπουδαίους».
Παρ’ όλα αυτά, παραδέχτηκε ότι η καθημερινότητά του στα δικαστήρια τον φέρνει σε επαφή με νέους συναδέλφους, οι οποίοι, όπως είπε, «έχουν ήθος, γνώσεις και ποιότητα». Μάλιστα, σημείωσε ότι η πραγματικότητα, αν δεν αντιμετωπιστεί ρεαλιστικά, δεν θα οδηγήσει σε καμία ουσιαστική βελτίωση του επαγγέλματος. Όπως τόνισε, η αναντιστοιχία μεταξύ του αριθμού των δικηγόρων και των αναγκών της κοινωνίας δημιουργεί συνθήκες στις οποίες πολλοί δικηγόροι αναγκάζονται να καταφύγουν σε αθέμιτες πρακτικές. Παράλληλα, επεσήμανε ότι είναι επιτακτική ανάγκη να μειωθεί ο αριθμός των νέων εισακτέων στους Δικηγορικούς Συλλόγους, με προοπτική 30ετίας, προκειμένου οι δικηγόροι να μπορούν να ζουν αξιοπρεπώς και να διασφαλιστεί η ποιότητα του επαγγέλματος.
Ο κ. Δημακόπουλος αναφέρθηκε στο δύσκολο έργο του δικηγόρου, επισημαίνοντας ότι η δικηγορία απαιτεί όχι μόνο γνώσεις, αλλά και ψυχική αντοχή. «Ο δικηγόρος είναι ταγμένος να λειτουργεί σε ένα νοσηρό κοινωνικό περιβάλλον», τόνισε, συγκρίνοντας τον με τον γιατρό, ο οποίος «αντιμετωπίζει οργανική παθολογία», ενώ ο δικηγόρος ασχολείται με την «κοινωνική παθολογία». Κλείνοντας, έκανε λόγο για το φαινόμενο της εκμετάλλευσης θυμάτων και της αθέμιτης άγρας πελατείας, επισημαίνοντας ότι αυτά αποτελούν, μεταξύ άλλων, παρενέργειες του υπερπληθωρισμού του δικηγορικού σώματος.