Την Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου, το Δικαστήριο της Ευρωπαικης Ένωσης, με αφορμή την υπόθεση C-472/23, έδωσε απάντηση στο πότε οι τράπεζες παραβιαάζουν την υποχρέωση ενημέρωσης των καταναλωτών και αν η απώλεια του δικαιώματος είσπραξης τόκων είναι αναλογική κύρωση.
Πραγματικά περιστατικά
Η Lexitor είναι πολωνική εταιρία είσπραξης απαιτήσεων στην οποία ένας καταναλωτής εκχώρησε τις απαιτήσεις του από σύμβαση πίστωσης που είχε συνάψει με μια τράπεζα. Η εταιρία αυτή υποστηρίζει ότι η τράπεζα παρέβη την υποχρέωσή της να ενημερώσει τον καταναλωτή κατά τη σύναψη της σύμβασης. Άσκησε αγωγή ενώπιον πολωνικού δικαστηρίου διεκδικώντας από την τράπεζα την καταβολή χρηματικού ποσού το οποίο αντιστοιχεί στους τόκους και τις επιβαρύνσεις που είχε καταβάλει ο καταναλωτής.
Προς στήριξη της αγωγής της, η Lexitor υποστηρίζει, αφενός, ότι το συνολικό ετήσιο πραγματικό επιτόκιο (ΣΕΠΕ) είχε υπερεκτιμηθεί. Κατά την άποψή της, μία από τις ρήτρες της σύμβασης η οποία λήφθηκε υπόψη για τον υπολογισμό του ΣΕΠΕ πρέπει να κηρυχθεί καταχρηστική και, ως εκ τούτου, δεν δεσμεύει τον καταναλωτή. Πιο συγκεκριμένα, η επίμαχη διάταξη της σύμβασης επέτρεπε στην τράπεζα να εισπράττει τόκους και στο κόστος πίστωσης, αλλά εφόσον ο όρος θεωρηθεί καταχρηστικός, οι τόκοι υπολογίζονται μόνο στο καταβληθέν ποσό, μειώνοντας έτσι το συνολικό ετήσιο πραγματικό επιτόκιο.
Αφετέρου, η εταιρία αυτή προβάλλει ότι στη σύμβαση δεν προσδιορίζονται με σαφήνεια οι λόγοι και ο τρόπος αύξησης των επιβαρύνσεων που σχετίζονται με την εκτέλεσή της. Η σύμβαση επέτρεπε την αύξηση επιβαρύνσεων και προμηθειών εάν μεταβάλλονταν οι κατώτατοι μισθοί, οι στατιστικοί δείκτες, οι φορολογικές διατάξεις ή οι λογιστικοί κανόνες, επηρεάζοντας το κόστος της τράπεζας.
Κατά τη Lexitor, οι παραβάσεις αυτές επισύρουν την κύρωση που προβλέπει ο πολωνικός νόμος και, επομένως, η πίστωση δεν υπόκειται στους τόκους και τις επιβαρύνσεις που είχαν οριστεί με τη σύμβαση.
Το πολωνικό δικαστήριο απευθύνθηκε στο Δικαστήριο, ζητώντας να διευκρινιστεί αν η τράπεζα παρέβη την προβλεπόμενη από το δίκαιο της Ένωσης υποχρέωση ενημέρωσης 4 και αν συνάδει με το δίκαιο της Ένωσης η εκ μέρους της τράπεζας απώλεια του δικαιώματος είσπραξης τόκων και επιβαρύνσεων.
Τι αποφάνθηκε το ΔΕΕ
Πρώτον, το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι η σύμβαση πίστωσης πρέπει να προσδιορίζει, με τρόπο σαφή και ευσύνοπτο, το ΣΕΠΕ όπως υπολογίζεται κατά τη στιγμή της σύναψης της σύμβασης. Εντούτοις, ο υπολογισμός του ΣΕΠΕ στηρίζεται στο τεκμήριο ότι η σύμβαση πίστωσης θα εξακολουθήσει να ισχύει για όλη τη συμφωνηθείσα διάρκειά της. Κατά συνέπεια, δεν συνιστά αφ’ εαυτής παράβαση της υποχρέωσης ενημέρωσης η αναγραφή σε σύμβαση πίστωσης ΣΕΠΕ το οποίο προκύπτει ότι είχε υπερεκτιμηθεί λόγω του ότι ορισμένες ρήτρες της σύμβασης πίστωσης αναγνωρίστηκαν εκ των υστέρων ως καταχρηστικές.
Όταν η σύμβαση στηρίζεται σε δυσνόητους δείκτες, ο καταναλωτής δυσκολεύεται να κατανοήσει τις τροποποιήσεις και τις οικονομικές επιβαρύνσεις, γεγονός που μπορεί να παραβιάζει την υποχρέωση ενημέρωσης.
Δεύτερον, στη σύμβαση πρέπει να εκτίθενται, με σαφή και κατανοητό τρόπο, οι όροι υπό τους οποίους μπορούν να τροποποιηθούν οι επιβαρύνσεις που σχετίζονται με την εκτέλεσή της. Το γεγονός ότι, προς τούτο, η σύμβαση στηρίζεται σε δείκτες τους οποίους δυσχερώς μπορεί να εξακριβώσει ο καταναλωτής μπορεί να συνιστά παράβαση της υποχρέωσης ενημέρωσης. Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση που ο μέσος καταναλωτής δεν μπορεί να εξακριβώσει τη συνδρομή των περιστάσεων που δικαιολογούν την τροποποίηση ούτε τις συνέπειές τους επί των επιβαρύνσεων και, συνεπώς, δεν είναι σε θέση να κατανοήσει το περιεχόμενο της δέσμευσής του. Εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εξετάσει αν αυτό συμβαίνει στην ενώπιόν του υπόθεση.
Τρίτον, σε περίπτωση παράβασης της υποχρέωσης ενημέρωσης η οποία επηρεάζει την ικανότητα του καταναλωτή να εκτιμήσει το περιεχόμενο της δέσμευσής του, η τράπεζα μπορεί να χάσει το δικαίωμα είσπραξης τόκων και επιβαρύνσεων. Με την επιφύλαξη του ελέγχου εκ μέρους του αιτούντος δικαστηρίου, το Δικαστήριο κρίνει ότι η κύρωση αυτή είναι αναλογική, μολονότι η σοβαρότητα της παράβασης και οι συνέπειές της για τον καταναλωτή μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την περίπτωση.