Η απαγόρευση της συλλογικής αγωγής είσπραξης η οποία ασκείται από πάροχο νομικών υπηρεσιών βάσει των δικαιωμάτων αποζημίωσης που του έχουν εκχωρηθεί από μεγάλο αριθμό ζημιωθέντων μπορεί να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα του δικαίου της Ένωσης. Αυτή ήταν η κρίσιμη σκέψη του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην απόφαση που δημοσιεύθηκε την Τρίτη, 28 Ιανουαρίου 2025, εξ’ αφορμής της υπόθεσης C-253/23.
Σύμφωνα με το ΔΕΕ, αυτό ισχύει όταν το εθνικό δίκαιο δεν προβλέπει κανένα άλλο μέσο συλλογικής διεκδίκησης των ατομικών αξιώσεων των ζημιωθέντων από σύμπραξη και η άσκηση ατομικής αγωγής αποζημίωσης είναι αδύνατη ή υπερβολικά δυσχερής.
Ιστορικό της υπόθεσης
Τριάντα δύο πριονιστήρια εγκατεστημένα στη Γερμανία, στο Βέλγιο και στο Λουξεμβούργο ισχυρίζονται ότι υπέστησαν ζημία λόγω σύμπραξης με την οποία το Land (ομόσπονδο κράτος) της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας (Γερμανία) εφάρμοσε, τουλάχιστον από τις 28 Ιουνίου 2005 έως τις 30 Ιουνίου 2019, υπερβολικά υψηλές τιμές για την πώληση προς τα πριονιστήρια αυτά στρογγυλής ξυλείας προερχόμενης από το συγκεκριμένο Land.
Καθένα από τα ενδιαφερόμενα πριονιστήρια εκχώρησε στην εταιρία ASG 2 το δικαίωμά του προς αποκατάσταση της ζημίας. Η εταιρία αυτή, ως «πάροχος νομικών υπηρεσιών» κατά την έννοια της γερμανικής νομοθεσίας, άσκησε ενώπιον γερμανικού δικαστηρίου συλλογική αγωγή αποζημίωσης κατά του Land. Η εταιρία αυτή ενεργεί ιδίω ονόματι και με δικά της έξοδα, αλλά για λογαριασμό των πριονιστηρίων, έναντι αμοιβής σε περίπτωση επιτυχούς έκβασης.
Το Land αμφισβητεί την ενεργητική νομιμοποίηση της ASG 2. Υποστηρίζει ότι η γερμανική νομοθεσία, όπως έχει ερμηνευθεί από ορισμένα εθνικά δικαστήρια, δεν επιτρέπει στον εν λόγω πάροχο να ασκήσει συλλογική αγωγή για την είσπραξη απαιτήσεων που προκύπτουν από παράβαση του δικαίου του ανταγωνισμού.
Συναφώς, επισημαίνεται ότι η συλλογική αγωγή είσπραξης έχει γίνει δεκτή από το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Γερμανίας σε διάφορους τομείς του δικαίου, ιδίως στο δίκαιο των μισθώσεων και όσον αφορά αξιώσεις που στηρίζονται στα δικαιώματα των επιβατών αεροπορικών μεταφορών. Ωστόσο, το δικαστήριο αυτό δεν έχει ακόμη λάβει θέση συναφώς εντός του συγκεκριμένου πλαισίου της αποκατάστασης της ζημίας που προκλήθηκε από σύμπραξη. Αντιθέτως, τέτοια αγωγή δεν έχει γίνει δεκτή από ορισμένα κατώτερα δικαστήρια.
Κατά το γερμανικό δικαστήριο, η συλλογική αγωγή είσπραξης αποτελεί, στη Γερμανία, τον μοναδικό συλλογικό δικονομικό μηχανισμό που καθιστά δυνατή την αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος αποζημίωσης στις υποθέσεις συμπράξεων. Ως εκ τούτου, το δικαστήριο αυτό ζητεί από το Δικαστήριο να διευκρινίσει αν το δίκαιο της Ένωσης (άρθρο 101 ΣΛΕΕ και η οδηγία 2014/104/ΕΕ) αντιτίθεται στην ερμηνεία εθνικής ρύθμισης κατά τρόπο που να εμποδίζει τα πρόσωπα που ζημιώθηκαν από τη σύμπραξη να κάνουν χρήση της αγωγής αυτού του είδους.
Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι το δίκαιο της Ένωσης παρέχει σε κάθε πρόσωπο που έχει ζημιωθεί από παράβαση του δικαίου του ανταγωνισμού το δικαίωμα να ζητήσει πλήρη αποζημίωση για την εν λόγω ζημία. Αγωγή αποζημίωσης μπορεί να ασκηθεί είτε απευθείας από το πρόσωπο που απολαύει του δικαιώματος αυτού είτε από τρίτο πρόσωπο στο οποίο έχει εκχωρηθεί το εν λόγω δικαίωμα.
Ωστόσο, το δίκαιο της Ένωσης δεν ρυθμίζει τους λεπτομερείς κανόνες άσκησης του δικαιώματος αποζημίωσης για τη ζημία που προκλήθηκε από παράβαση του δικαίου του ανταγωνισμού. Ως εκ τούτου, εναπόκειται σε κάθε κράτος μέλος να τις καθορίσει, τηρώντας, μεταξύ άλλων, την αρχή της αποτελεσματικότητας.
Εν προκειμένω, το γερμανικό δικαστήριο οφείλει να εξακριβώσει αν η ερμηνεία του εθνικού δικαίου κατά την οποία απαγορεύεται η διεκδίκηση αποζημίωσης για τις προκληθείσες από σύμπραξη ζημίες μέσω της επίμαχης συλλογικής αγωγής πληροί την απαίτηση περί αποτελεσματικότητας.
Εάν καταλήξει στο συμπέρασμα i) ότι το γερμανικό δίκαιο δεν προβλέπει κανένα άλλο συλλογικό μέσο ένδικης προστασίας που να διασφαλίζει την αποτελεσματική άσκηση του εν λόγω δικαιώματος αποζημίωσης και ii) ότι η ατομική αγωγή καθιστά την άσκησή του αδύνατη ή υπερβολικά δυσχερή και θίγει την αποτελεσματική δικαστική προστασία, το γερμανικό δικαστήριο θα πρέπει να διαπιστώσει παραβίαση του δικαίου της Ένωσης.
Σε μια τέτοια περίπτωση, θα πρέπει να επιδιώξει να ερμηνεύσει τις εθνικές διατάξεις κατά τρόπο σύμφωνο προς το δίκαιο της Ένωσης. Εάν είναι αδύνατη η σύμφωνη προς το δίκαιο της Ένωσης ερμηνεία, το γερμανικό δικαστήριο θα πρέπει να αφήσει ανεφάρμοστες τις εθνικές διατάξεις που απαγορεύουν τη συλλογική αγωγή είσπραξης για την ικανοποίηση των ατομικών αξιώσεων αποζημίωσης στη συγκεκριμένη υπόθεση.
Δείτε την απόφαση στη Qualex: ΔΕΕ υπόθ. C-277/23, απόφ. της 16.1.2025