Ορισμένες διατάξεις του αστυνομικού γερμανικού νόμου της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας κρίθηκαν ασύμβατες με το Σύνταγμα από το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας. Ο νομοθέτης της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας πρέπει να προβεί σε νέα ρύθμιση έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025. Μέχρι τότε, οι αστυνομικές αρχές της περιοχής επιτρέπεται να εφαρμόζουν τα αμφισβητούμενα μέτρα μόνο σε περίπτωση συγκεκριμένου κινδύνου. Συγκεκριμένα, οι επίδικες ρυθμίσεις αφορούν τις παρακολουθήσεις μακράς διάρκειας, καθώς και τις σχετικές φωτογραφίσεις και καταγραφές.
Πραγματικά περιστατικά
Η υπόθεση ξεκίνησε από την προσφυγή μιας γυναίκας, στο σπίτι της οποίας εγκαταστάθηκε το 2015 ένας πρώην καταδικασμένος ακροδεξιός, ο οποίος είχε αποφυλακιστεί. Για να αποτραπεί ενδεχόμενη εξαφάνιση του άνδρα, που είχε καταδικαστεί μεταξύ άλλων για ανθρωποκτονία, οι αστυνομικές αρχές διέταξαν τη μυστική παρακολούθησή του για μεγάλο χρονικό διάστημα με χρήση τεχνικών μέσων για έναν μήνα. Κατά τη διάρκεια αυτής της παρακολούθησης φωτογραφήθηκε και η γυναίκα, η οποία προσέφυγε στη δικαιοσύνη.
Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας στο Μίνστερ δικαίωσε εν μέρει τη γυναίκα, αλλά θεώρησε γενικά δικαιολογημένη την επέμβαση στο λεγόμενο δικαίωμά της στην πληροφοριακή αυτοδιάθεση. Η γυναίκα προσέφυγε στη συνέχεια στο Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο στη Λειψία, το οποίο το Μάιο του 2022 ανέστειλε τη διαδικασία και παρέπεμψε την υπόθεση στο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο για ερμηνεία του νόμου.
Η κρίση του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου
Το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι τα μέτρα παραβιάζουν το δικαίωμα της προσφεύγουσας στην ιδιωτική ζωή και δεν είναι συμβατά με τον βασικό νόμο υπό τη μορφή με την οποία διεξάγονται. Το Συνταγματικό Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η προληπτική μακροχρόνια παρακολούθηση με εικόνες μη εμπλεκόμενων τρίτων συνιστά σοβαρή παραβίαση του δικαιώματος του προσφεύγοντος στην ιδιωτική ζωή.
Σύμφωνα με την απόφαση των δικαστών της Καρλσρούης, η συνταγματική αιτιολόγηση της συλλογής δεδομένων μέσω κρυφής παρακολούθησης με χρήση ιδιαίτερα παρεμβατικών μέσων στον τομέα της δημόσιας ασφάλειας απαιτεί είτε έναν συγκεκριμένο κίνδυνο είτε τουλάχιστον έναν αναγνωρίσιμο κίνδυνο. Πρέπει να διασφαλίζεται ότι ένας συγκεκριμένος κίνδυνος για τα έννομα συμφέροντα που προστατεύονται από τη διάταξη είναι επαρκώς διαπιστωμένος και ότι το πρόσωπο που στοχεύουν τα μέτρα αυτά φαίνεται να εμπλέκεται, από την οπτική γωνία ενός λογικού παρατηρητή που εξετάζει τις αντικειμενικές περιστάσεις.
Αντίθετα, οι ισχύουσες ρυθμίσεις που προσβάλλονται με αυτήν την αγωγή βασίζονται μόνο στην υπόθεση ότι τα υπό παρακολούθηση πρόσωπα «θέλουν να διαπράξουν» ορισμένα ποινικά αδικήματα. Δεν περιλαμβάνουν την απαίτηση ότι πρέπει τουλάχιστον να είναι δυνατός ο προσδιορισμός βάσει γεγονότων, το είδος του περιστατικού που μπορεί να συμβεί και ότι θα συμβεί εντός προβλέψιμου χρονικού πλαισίου. Επιπλέον, πρέπει να υπάρχουν γεγονότα που να υποδηλώνουν την εμπλοκή συγκεκριμένων προσώπων των οποίων η ταυτότητα είναι γνωστή τουλάχιστον σε τέτοιο βαθμό ώστε τα μέτρα επιτήρησης να μπορούν να στοχεύουν και ως επί το πλείστον να περιορίζονται σε αυτά.
Επομένως, αυτές οι διατάξεις δεν θέτουν επαρκώς συγκεκριμένα κριτήρια στα οποία οι αρχές και τα δικαστήρια μπορούν να βασίσουν την αξιολόγησή τους και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε δυσανάλογα ευρεία μέτρα. Με τον τρόπο αυτό, η αστυνομία αποφασίζει για τα όρια της ελευθερίας των πολιτών χωρίς καμία περαιτέρω νομική διευκρίνιση. Εντούτοις, είναι καθήκον του νομοθέτη να δημιουργήσει τα λεγόμενα πρότυπα που περιορίζουν την επέμβαση.