Πλήθος κόσμου προσείλκυσε η παρουσίαση του βιβλίου «Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις», στην αίθουσα Χάρης Καρατζάς, στο κτίριο της Νομικής Βιβλιοθήκης. Η έκδοση, επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε, αναδεικνύει τη σημασία της ενσωμάτωσης «πράσινων» κριτηρίων στις δημόσιες προμήθειες, φωτίζοντας τον ρόλο τους ως μοχλού βιώσιμης ανάπτυξης.
Αναμφισβήτητα, οι πράσινες δημόσιες συμβάσεις, με μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, είναι στενά συνδεδεμένες με τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κυκλική οικονομία, και μπορούν να αποτελέσουν εργαλείο στρατηγικής πολιτικής. Η συζήτηση ανέδειξε την ανάγκη ενσωμάτωσής τους στο ελληνικό σύστημα προμηθειών, όχι μόνο ως τάση συμμόρφωσης προς τις σύγχρονες τάσεις, αλλά και ως ουσιαστική επένδυση σε ένα οικονομικό μοντέλο, που ισορροπεί μεταξύ επιχειρηματικής ανάπτυξης και περιβαλλοντικής αειφορίας.
Το βιβλίο, καρπός της εμπειρίας των δύο συγγραφέων, έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία.
Η κ. Αναστασία Ζαχαροπούλου, τεχνική σύμβουλος δημοσίων συμβάσεων, Διδάκτωρ Χημείας και μέλος της ομάδας για το Εθνικό Σχέδιο Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων, και η κ. Έλλη Αναστοπούλου, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Δημοσίου Δικαίου στο ΕΚΠΑ, προσέφεραν έναν ολοκληρωμένο και χρηστικό οδηγό για την ενσωμάτωση της βιωσιμότητας στις δημόσιες προμήθειες, συνδυάζοντας τη διεπιστημονική γνώση με την πρακτική εμπειρία.
Τη συζήτηση συντόνισε ο Καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών Γιώργος Δελλής, ο οποίος υπογράμμισε τη σημασία των πράσινων δημόσιων συμβάσεων, επισημαίνοντας ότι αυτές έρχονται να αντιμετωπίσουν μια διττή σπανιότητα πόρων. Αφενός μεν, τη σπανιότητα των φυσικών πόρων σε έναν πεπερασμένο πλανήτη, ο οποίος καλείται να καλύψει πληθώρα αναγκών, συμπεριλαμβανομένων αυτών που εξυπηρετούν οι δημόσιες συμβάσεις. Αφετέρου δε, τη σπανιότητα των οικονομικών πόρων των κρατικών ταμείων, γεγονός που καθιστά αναγκαίο τον εξορθολογισμό της διαχείρισής τους. Επομένως, μπορεί η «πράσινη» αξιοποίησή τους να θεωρηθεί η βέλτιστη διαχείριση του δημόσιου χρήματος; Παρά τους πιθανούς προβληματισμούς, η απάντηση είναι καταφατική, καθώς μια στρατηγική με μακροπρόθεσμο προσανατολισμό διασφαλίζει το δημόσιο συμφέρον, επεσήμανε ο Καθηγητής. Έκλεισε, τονίζοντας ότι δεδομένου πως το 20% του δημόσιου ΑΕΠ «περνάει» από τη διαδικασία των δημοσίων συμβάσεων, είναι σημαντικό να εξεταστεί τι θα σήμαινε αν αυτό το ποσοστό κατευθυνόταν σε φιλοπεριβαλλοντικές διαδικασίες.
Παναγιώτης Σταµπουλίδης: Επικεφαλής της Μονάδας Συµβάσεων Στρατηγικής Σηµασίας της ΕΕΣΥΠ ΑΕ (Υπερταµείο)
Ο κ. Σταμπουλίδης σημείωσε ότι έχει πλέον δημιουργηθεί το πλαίσιο για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις, ωστόσο πρέπει να εμπλουτιστεί με πρακτικές και απόψεις. Δεν αρκεί μόνο η θεωρητική προσέγγιση, αλλά απαιτείται ένα εφαρμόσιμο σχέδιο. Όπως σημείωσε, οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις είναι μια μεγάλη ευκαιρία, καθώς το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα μπορεί πλέον να μετρηθεί – κάτι που ισχύει ήδη για τις συμβάσεις που έχει συνάψει το Υπερταμείο. «Στο μέλλον, θα έχουμε ακόμα καλύτερη γνώση των φιλικών προς το περιβάλλον κριτηρίων, γεγονός που θα επιτρέψει πιο στοχευμένες και βιώσιμες επιλογές», τόνισε.
Το Υπερταμείο, ως φορέας που διενεργεί διαγωνισμούς για λογαριασμό των αναθετουσών αρχών, θα ενσωματώσει σύντομα τα απαραίτητα εργαλεία στις διαδικασίες των διαγωνισμών. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: περισσότερη διαφάνεια στις προδιαγραφές, μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα στις διαδικασίες και μια πιο ισχυρή νομική θωράκιση απέναντι σε τυχόν προσφυγές ή ενστάσεις. Κλείνοντας, τόνισε ότι το ζητούμενο δεν είναι μόνο ο σχεδιασμός και η δέσμευση πόρων, αλλά και η ουσιαστική υλοποίηση των συμβάσεων, ώστε να έχουν πραγματικό αντίκτυπο και να μην μένουν στα χαρτιά.
Σωτήριος Αναγνωστόπουλος, Γενικός Γραµµατέας Εµπορίου
Ο Γενικός Γραμματέας ανέδειξε την ανάγκη αλλαγής νοοτροπίας στις δημόσιες συμβάσεις. Το βιβλίο, όπως επεσήμανε, σηματοδοτεί τη μετάβαση από το «πώς» γίνονται οι δημόσιες συμβάσεις στο «γιατί» τις υλοποιούμε. Υπογράμμισε ότι οι συμβάσεις δεν καλούνται απλώς να καλύψουν ανάγκες, αλλά να εξυπηρετήσουν στρατηγικούς στόχους, όπως η πράσινη οικονομία, η κοινωνική διάσταση των δημόσιων συμβάσεων και η ενίσχυση της καινοτομίας. «Οι δημόσιες συμβάσεις μπορούν να επαναπροσδιορίσουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την επιχειρηματικότητα», σημείωσε.
Σύμφωνα με τον κ. Αναγνωστόπουλο, στην Ελλάδα οι δημόσιες συμβάσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται κυρίως ως νομικό ζήτημα, και όχι ως επιχειρηματικό εργαλείο. Αυτό οφείλεται εν μέρει στον φόβο περί έλλειψης διαφάνειας, γεγονός που οδηγεί σε μια πιο γραφειοκρατική προσέγγιση. Παρόλα αυτά, επεσήμανε ότι η αποτελεσματικότητα των δημοσίων δαπανών εξαρτάται άμεσα από την αποδοτικότητα των δημοσίων συμβάσεων. Ως παράδειγμα ανέφερε το ζήτημα των πλασματικών εκπτώσεων και τον τρόπο που οι επιχειρήσεις επικοινωνούν με τους καταναλωτές, για να προωθήσουν τα προϊόντα τους. Σε αυτόν τον τομέα, όπως είπε, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, και αντίστοιχες βελτιώσεις πρέπει να εφαρμοστούν και στις δημόσιες συμβάσεις.
Ευαγγελία Βλάχου, Δ.Ν., Διδάσκουσα Πανεπιστημίου Αιγαίου και Ε.Α.Π
Η Δρ. Ευαγγελία Βλάχου ανέδειξε τέσσερις βασικούς τομείς, που θίγει το βιβλίο και σχετίζονται με το μέλλον των πράσινων δημόσιων συμβάσεων. Ξεκίνησε, αναφερόμενη στο θεσμικό πλαίσιο και το δίλημμα μεταξύ τομεακής και οριζόντιας προσέγγισης στην υποχρεωτική εφαρμογή των πράσινων κριτηρίων. Οι ευρωπαϊκές οδηγίες προσανατολίζονται στη σταδιακή ενσωμάτωση περιβαλλοντικών κριτηρίων σε συγκεκριμένους τομείς, όπως ο οικολογικός σχεδιασμός προϊόντων, η κατασκευή ενεργειακά αποδοτικών έργων και η προμήθεια καθαρών οχημάτων. Η τομεακή προσέγγιση, σε αντίθεση με την οριζόντια εφαρμογή πράσινων κριτηρίων, μετατοπίζει το κεντρικό ερώτημα από το «πώς αγοράζει κανείς;» στο «τι αγοράζει κανείς;», σημείωσε χαρακτηριστικά. Η συζήτηση για την υποχρεωτική εφαρμογή της οριζόντιας προσέγγισης βρίσκεται σε εξέλιξη στο πλαίσιο της αναθεώρησης των ευρωπαϊκών οδηγιών, και το βιβλίο αναλύει τα πλεονεκτήματα και τις προκλήσεις κάθε πλευράς.
Η τομεακή προσέγγιση, σε αντίθεση με την οριζόντια εφαρμογή πράσινων κριτηρίων, μετατοπίζει το κεντρικό ερώτημα από το «πώς αγοράζει κανείς;» στο «τι αγοράζει κανείς;», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Η συζήτηση για την υποχρεωτική εφαρμογή της οριζόντιας προσέγγισης βρίσκεται σε εξέλιξη, στο πλαίσιο της αναθεώρησης των ευρωπαϊκών οδηγιών, και το βιβλίο αναλύει τα πλεονεκτήματα και τις προκλήσεις κάθε πλευράς.
Ωστόσο, από την ανάλυση των συγγραφέων προκύπτει ότι η στοχευμένη υιοθέτηση πράσινων κριτηρίων αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη επιλογή στη σημερινή συγκυρία, σημείωσε η ειδικός. Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει ευέλικτες προσαρμογές σε κρίσιμους τομείς, ενώ παράλληλα σέβεται την αρχή της αναλογικότητας, ενισχύει τον ανταγωνισμό και διασφαλίζει την οικονομική βιωσιμότητα.
Στη συνέχεια, η κ. Βλάχου τόνισε τη σύνδεση των ευρωπαϊκών πολιτικών με το εθνικό θεσμικό πλαίσιο, αναφέροντας ως χαρακτηριστικά παραδείγματα το Εθνικό Σχέδιο για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις και τον Εθνικό Κλιματικό Νόμο. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα προσθήκη του βιβλίου, όπως επεσήμανε, αποτελεί η διερεύνηση του ρόλου της τεχνολογίας και ειδικότερα της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία μπορεί να επιταχύνει τις αλλαγές σε καίριους τομείς, όπως η γεωργία ακριβείας, η ενεργειακή εξοικονόμηση στα κτίρια και ο οικολογικός σχεδιασμός προϊόντων. Η αξιοποίηση τέτοιων τεχνολογιών, σύμφωνα με την ίδια, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη βελτίωση της αποδοτικότητας και της διαφάνειας των πράσινων δημόσιων συμβάσεων.
Τέλος, υπογράμμισε την ιδιαίτερη έμφαση που δίνουν οι συγγραφείς στην ανάγκη συνεχούς εκπαίδευσης και ενίσχυσης δεξιοτήτων στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και τη σημασία της αποφυγής του greenwashing – των παραπλανητικών περιβαλλοντικών ισχυρισμών. Όπως τόνισε, μόνο υπό αυτούς τους όρους οι πράσινες δημόσιες συμβάσεις μπορούν να ξεφύγουν από τη θεωρητική σφαίρα και να μετατραπούν σε ένα ουσιαστικό εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης.
Δείτε την Έκδοση εδώ