«Σημαντική συμβολή στην ελληνική επιστήμη στον τομέα του Δικαίου Αλλοδαπών και ειδικότερα της Διεθνούς Προστασίας», επέτυχε η Αικατερίνη Κουτσοπούλου, ∆ικαστική Λειτουργός Τ∆∆, ∆ιδάκτωρ Ευρωπαϊκού ∆ικαίου, με το βιβλίο της «Ο καθορισμός του καθεστώτος του πρόσφυγα / Ρήτρες υπαγωγής και ρήτρες αποκλεισμού». Κι αυτό ήταν σαφές το βράδυ της Παρασκευής – οπότε έγινε και η παρουσίαση της έκδοσης – στην αίθουσα «Χάρης Καρατζάς», που έσφυζε από κόσμο, στο κτίριο της Νομικής Βιβλιοθήκης. Τον χαρακτήρα του βιβλίου – γραμμένο υπό τριπλό (διεθνές, ενωσιακό και εθνικό) πρίσμα – σκιαγραφεί εύστοχα η Χρυσαφώ Τσούκα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιδιωτικού ∆ιεθνούς ∆ικαίου στη Νοµική Σχολή του ΕΚΠΑ, στο σχετικό σημείωμά της, τονίζοντας ότι αποτελεί «προϊόν συνδυασμού της θεωρητικής συζητήσεως αλλά και της πρακτικής εφαρμογής των ποικίλων λύσεων που διέπουν τον συγκεκριμένο τομέα, με καίρια σημασία για την ελληνική έννομη τάξη αλλά και την ελληνική κοινωνία». Η ίδια επισημαίνει, δε, πόσο συχνά παραβλέπεται η νομική διάσταση των σχετικών προβλημάτων, με αποτέλεσμα το όλο θέμα να εκλαμβάνεται απλώς και μόνον ως τμήμα μιας αμφισβητήσιμης πολιτικής θεολογίας.
Επιστήμονες διαπρεπείς, καθώς και κυβερνητικοί αξιωματούχοι, έδωσαν το «παρών» στην εκδήλωση. Τον συντονισμό είχε ο Αθανάσιος Ράντος, Γενικός Εισαγγελέας ∆ικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Επίτιµος Πρόεδρος του Συµβουλίου της Επικρατείας, ενώ για το βιβλίο μίλησαν ο Νίκος Αλιβιζάτος, Οµότιµος Καθηγητής Συνταγµατικού ∆ικαίου στη Νοµική Σχολή του ΕΚΠΑ, η Μαρία Καραµανώφ, Επίτιµη Αντιπρόεδρος του Συµβουλίου της Επικρατείας, ο Ηλίας Μάζος, Αντιπρόεδρος του Συµβουλίου της Επικρατείας και η Χρυσαφώ Τσούκα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιδιωτικού ∆ιεθνούς ∆ικαίου στη Νοµική Σχολή του ΕΚΠΑ.
Η επιλογή της κατάλληλης πληροφορίας
Η θέση του κ. Μάζου είναι ίσως η πιο δημοσιογραφικά γλαφυρή: «Η πρώτη μου έρευνα στο διαδίκτυο για το δίκαιο του ασύλου, που αφορούσε έναν αιτούντα διεθνή προστασία από την Σρι Λάνκα, έδωσε 4.000 αποτελέσματα …», τονίζει στον Πρόλογο της έκδοσης, εξηγώντας ότι «ο εθνικός δικαστής χρησιμοποίησε, ειδικώς στο δίκαιο του ασύλου, τη συγκριτική έρευνα αντλώντας έμπνευση από τις λύσεις που είχαν ήδη προκρίνει εθνικά δικαστήρια της αλλοδαπής. Εκεί, ίσως, για πρώτη φορά δεν είχαμε πρόβλημα ανεύρεσης πληροφοριών αλλά επιλογής της κατάλληλης πληροφορίας».
Συμπληρώνει, δε, ο Αντιπρόεδρος του ΣτΕ: «Από τις αρχές της πρώτης δεκαετίας του αιώνα που διανύουμε, αρχικώς το Συμβούλιο της Επικρατείας και στην συνέχεια τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν συναφή με τα προεκτεθέντα ζητήματα ερμηνείας της Σύμβασης της Γενεύης. Παρά τη σημασία που αναγνωρίζει στο διεθνές δίκαιο το ισχύον Σύνταγμα, ιδίως μέσω του άρθρου 28 αυτού, ο Έλληνας δικαστής δεν είναι εξοικειωμένος με την ερμηνεία και εφαρμογή των διεθνών συμβατικών κανόνων (και πολύ λιγότερο των διεθνών εθιμικών κανόνων). Με την ευκαιρία της ενασχόλησής του με το δίκαιο του ασύλου, ο εθνικός δικαστής ανακάλυψε τα ερμηνευτικά εργαλεία της Σύμβασης της Βιέννης του 1969, για το δίκαιο των διεθνών συμβάσεων, η οποία, όσον αφορά τουλάχιστον την ερμηνεία των διεθνών συμβάσεων αποδίδει κατά βάση εθιμικούς κανόνες».
»Ο καθορισμός του καθεστώτος του πρόσφυγα υπό το πρίσμα του διεθνούς δικαίου σημαίνει αναγκαίως την ανάλυση της Σύμβασης για το Καθεστώς των Προσφύγων του 1951 (Σύμβαση της Γενεύης). Η συγγραφέας επιλέγει δύο κεφαλαιώδη ζητήματα: α) τις ρήτρες υπαγωγής στο καθεστώς του πρόσφυγα και β) τις ρήτρες αποκλεισμού από το καθεστώς του πρόσφυγα. Στο πλαίσιο αυτό της δίνεται η ευκαιρία να αναφερθεί σε λεπτές έννοιες του δικαίου του ασύλου, όπως η έννοια της «συμμετοχής σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα» (ζήτημα στην νομολογιακή επεξεργασία του οποίου από τα εθνικά δικαστήρια αποτυπώνονται ανάγλυφα οι διαφορετικές προσεγγίσεις των επί μέρους εθνικών εννόμων τάξεων στην ερμηνεία της Σύμβασης της Γενεύης) ή της προστασίας που παρέχεται από όργανα ή οργανισμούς της διεθνούς έννομης τάξης εκτός της Υπάτης Αρμοστείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σελίδες που αφιερώνονται στις ρήτρες αποκλεισμού από το καθεστώς του πρόσφυγα, κυρίως αυτές που αναφέρονται στον «εγκληματία πρόσφυγα» («The Criminal Refugee», κατά τον εύστοχο τίτλο της σχετικής μονογραφίας του Joseph Rikhof – 2012). Πρόκειται άλλωστε για το πεδίο στο οποίο το διεθνές δίκαιο του ασύλου συναντάται με άλλους ελάχιστα οικείους, με την εξαίρεση ορισμένων ειδημόνων, κλάδους του δικαίου, όπως το διεθνές ποινικό δίκαιο και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο».
Οι αρετές του πονήματος
«Μία από τις αρετές του πονήματος της Αικατερίνης Κουτσοπούλου είναι ακριβώς αυτή η αναφορά και επιτυχής και εκτεταμένη χρήση της νομολογίας δικαστηρίων της αλλοδαπής σε σχέση με τη Σύμβαση της Γενεύης», εκτιμά ο κ. Μάζος. «Χωρίς να παραγνωρίζει άλλες έννομες τάξεις, όπως την γαλλική, που γνωρίζει ειδικό διοικητικό δικαστήριο (την Cour Nationale du Droit d’ Asile), υποκείμενο στον αναιρετικό έλεγχο του Συμβουλίου της Επικρατείας, ή την γερμανική με τον έλεγχο που ασκούν τα διοικητικά δικαστήρια (και, σε μικρότερο βαθμό, την ιταλική όπου ο δικαστικός έλεγχος ασκείται από τα πολιτικά δικαστήρια, οι αποφάσεις των οποίων υπόκεινται σε αναίρεση στον Άρειο Πάγο), η συγγραφέας κάνει εκτενή χρήση των πορισμάτων της νομολογίας των αγγλοσαξωνικών δικαστηρίων (ήτοι των δικαστηρίων του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά, της Αυστραλίας, της Νέας Ζηλανδίας αλλά και της ιδιαίτερης περίπτωσης των δικαστηρίων των Ηνωμένων Πολιτειών)».
Είναι βέβαιο ότι η Αικατερίνη Κουτσοπούλου αξιοποιεί στο βιβλίο αυτό και τις θεωρητικές της αναζητήσεις και την πλούσια εμπειρία της ως διοικητικής δικαστή και μέλους των Ανεξάρτητων Επιτροπών Προσφυγών. Είναι παραπάνω από βέβαιο, όμως, ότι η έκδοση έχει ειδικό βάρος, αφού πρωτίστως – όπως λέει ο κ. Μάζος – «οι εκάστοτε ισχύουσες νομοθετικές ρυθμίσεις του καθεστώτος του πρόσφυγα αποτελούν το νομικό ένδυμα μιας ηθικής επιλογής».
