Το τελευταίο μίλι οφείλουν πλέον να διανύσουν οι δικηγόροι, κατά τρόπον ώστε να «κλειδώσουν» όλες οι αλλαγές, που θα διαμορφώσουν το νέο εμβληματικό νομοθέτημα του πεδίου, τον Κώδικα Δικηγόρων.
Το Υπουργείο Δικαιοσύνης τελεί αν αναμονή των προτάσεων – εισηγήσεων από υποομάδες δικηγόρων (έχει δοθεί σχετική παράταση), που εργάζονται πάνω σε επιμέρους κεφάλαια του Κώδικα, καθώς το σχέδιο νόμου αναμένεται να ψηφιστεί τον Σεπτέμβριο του 2025. Εκπρόσωποι του δικηγορικού σώματος επισημαίνουν την αυξημένη τεχνική δυσκολία του εγχειρήματος, με «χίλιες δυο» διατάξεις και πρόσωπα εμπλεκόμενα, αλλά και με την Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων να συνεδριάζει κάθε τρεις μήνες – δια ζώσης, οι διαδικτυακές συναντήσεις δεν προσφέρονται για ζυμώσεις τέτοιας χροιάς.
Σε κάθε περίπτωση, οι «κατευθυντήριες» της πολιτικής ηγεσίας της Δικαιοσύνης είναι σαφείς, σκιαγραφώντας το πλαίσιο εντός του οποίου θα υπάρξουν οι όποιες αλλαγές.
ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΑ
Σε ό,τι αφορά τα ασυμβίβαστα, πρέπει να σημειωθεί ότι δεν έχουν λείψει οι διαφωνίες στους κόλπους των δικηγόρων. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει διαμηνύσει εξαρχής ότι η σημαντική διεύρυνση θα ήταν απευκταία, τυχόν χαλαρή διαχείριση των ασυμβιβάστων θα μπορούσε να αποβεί σε βάρος του κλάδου, και του θεσμού γενικότερα. «Το Υπουργείο έχει διατυπώσει τη θέση του, εκτιμώντας ότι θα πρέπει να διαφυλαχθεί το κύρος των συλλειτουργών της Δικαιοσύνης», τονίζει ο κ. Μπούγας στο NB Daily, εξηγώντας ότι δεν συνάδει με τον συγκεκριμένο ρόλο μια φερ΄ ειπείν παράλληλη εμπορική δραστηριότητα – ξενοδοχειακού τύπου, σχετική με κέντρα εστίασης, καφέ, κτλ.
Σύμφωνα πάντως με πηγή του NB Daily, η επιθυμητή σύγκλιση έχει επιτευχθεί ήδη στο συλλογικό όργανο των δικηγόρων, και μάλιστα με σαρωτική πλειοψηφία, χωρίς σοβαρή διεύρυνση των ασυμβιβάστων του δικηγορικού επαγγέλματος, πλην όμως με μικρές, διαρθρωτικές αλλαγές.
ΑΔΕΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ
Την ευθύνη της απόκτησης άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, την οποία μέχρι σήμερα έχουν οι δικηγορικοί σύλλογοι, παίρνει στα χέρια του το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Παρά το γεγονός ότι το καθεστώς αναμένεται να αναμορφωθεί πλήρως, εντούτοις πολλοί «κραταιοί» – σε επίπεδο επιρροής – εκπρόσωποι του δικηγορικού σώματος δεν εμφανίζονται διατεθειμένοι να εμμείνουν στα του παρελθόντος.
Ο κ. Μπούγας εξηγεί, δε, ότι έχει προχωρήσει η διαπραγμάτευση για την είσπραξη 35 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ, προς όφελος των ασκούμενων δικηγόρων. Το ποσό αυτό θα διατεθεί με τις εξής ενέργειες:
– Θα χορηγηθεί ποσό 750 ευρώ σε έναν έκαστο ασκούμενο δικηγόρο.
– Θα δημιουργηθούν Κέντρα Κατάρτισης και Απόκτησης Δεξιοτήτων.
– Θα διανεμηθεί voucher ύψους 150 ευρώ τον μήνα, για δαπάνες βιβλίων, συνδρομές σε τράπεζες νομικών πληροφοριών, ή και εξόφληση διδάκτρων σε προγράμματα σπουδών / επιμόρφωσης.
Μετά το πέρας της άσκησης, οι εξετάσεις δεν θα διενεργούνται από τους κατά τόπους δικηγορικούς συλλόγους. Θα διεξάγονται σε κεντρικό επίπεδο, από το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Κομβικό ρόλο θα έχει Επιτροπή, επικεφαλής της οποίας θα είναι είτε Αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου, είτε του Συμβουλίου της Επικρατείας – εναλλάξ, ανά διετία. Οι εξετάσεις θα είναι πανελλαδικές, σε εξεταστικά κέντρα ανά Περιφέρεια, με θέματα που προβλέπονται ίδια για ολόκληρη την επικράτεια. Δυνατότητα και προφορικής εξέτασης θα έχουν μόνον όσοι επιτυγχάνουν τη βάση στη γραπτή εξέταση.
Η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος θα αποκτάται με την κοινοποίηση του τελικού βαθμού. Ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί να αποφασίζει σε ποιόν δικηγορικό σύλλογο θέλει να εγγραφεί, αμέσως μετά.
Στο σχέδιο νόμου θα συμπεριληφθούν, ασφαλώς, και τα κριτήρια αφαίρεσης – επίσης από το Υπουργείο Δικαιοσύνης – της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος (πχ. πειθαρχικά), χωρίς ωστόσο αυτά να έχουν προς το παρόν αποκρυσταλλωθεί. «Μέλημά μας είναι να μη μείνει αρρύθμιστο το τοπίο», σημειώνει ο κ. Μπούγας.
ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ
Το σχέδιο νόμου θα περιλαμβάνει νέα κριτήρια του τρόπου προαγωγής των δικηγόρων. Η σημερινή κοσμοαντίληψη του Υπουργείου Δικαιοσύνης πόρρω απέχει, εξάλλου, από το μοναδικό υπαρκτό κριτήριο, τα έτη ασκήσεως του δικηγορικού επαγγέλματος – στα 4 χρόνια προαγωγή σε «παρ΄ Εφέταις», στα 8 χρόνια σε «παρ΄ Αρείω Πάγω». «Κάποτε, κριτήριο σοβαρό ήταν ο αριθμός των αποφάσεων που συνόδευαν την πορεία του δικηγόρου, τώρα τι;», λένε πηγές που θέλουν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους, και ενδεχομένως ασκούν τη δική τους επιρροή.
Πυρήνας της αλλαγής θα είναι τα Ανώτατα Δικαστήρια, με σαφώς αυστηρότερα κριτήρια, σε σχέση με τα «πιο χαλαρά» κριτήρια για την ανέλιξη των δικηγόρων σε «παρ’ Εφέταις».
Στοιχεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης καταδεικνύουν, μάλιστα, ενδιαφέρουσες διαφορές με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, ως προς τους δικηγόρους και τα Ανώτατα Δικαστήρια.
Στη Γερμανία, μόνον 37 δικηγόροι έχουν δικαίωμα να παρίστανται ενώπιον του Bundesgerichtshof, του Ανώτατου Δικαστηρίου για αστικές διαφορές.
Στη Γαλλία, οι Avocats au Conseil d’ État και à la Cour de Cassation – με μία φράση Αvocats aux Conseils – είναι λειτουργοί, που παρίστανται κυρίως ενώπιον της ανώτατης βαθμίδας διοικητικών (Conseil d’ État) και πολιτικών (Cour de Cassation) δικαστηρίων. Με δραστηριότητα σε σαφώς εξειδικευμένη αγορά, ο αριθμός των μελών του συγκεκριμένου επαγγέλματος ήταν ανέκαθεν περιορισμένος. Είναι εντυπωσιακό ότι από τον 19ο αιώνα έως το 2016, οι δικηγόροι αυτής της «τάξεως» ήταν 60, για να αυξηθούν τα έτη που μεσολάβησαν μέχρι σήμερα στους 72.
Στην Ιταλία, απαιτείται εξειδίκευση για να παραστεί ο δικηγόρος ενώπιον του Ανώτατου Ιταλικού Δικαστηρίου (Corte di Cassazione). Πρέπει καταρχάς να είναι εγγεγραμμένος στο ειδικό μητρώο για την παροχή νομικής συνδρομής ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου και άλλων Ανώτερων Δικαστηρίων. Η εγγραφή αυτή μπορεί να ζητηθεί από το Συμβούλιο των Δικηγορικών Συλλόγων από όσους πληρούν ένα από τα ακόλουθα κριτήρια:
– Να είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο δικηγόρων επί πέντε τουλάχιστον έτη και να έχουν επιτύχει σε ειδικές εξετάσεις, στις οποίες γίνονται δεκτοί οι δικηγόροι που είναι εγγεγραμμένοι στο Συμβούλιο Δικηγορικών Συλλόγων.
– Να έχουν εγγραφεί στο μητρώο δικηγόρων επί οκτώ τουλάχιστον έτη και να έχουν επιτύχει στις εξετάσεις επιλεξιμότητας μετά την παρακολούθηση της Ανώτερης Σχολής Δικηγόρων.
– Να είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο δικηγόρων για τουλάχιστον δώδεκα έτη, υπό την προϋπόθεση ότι η προϋπηρεσία αυτή θα έχει επιτευχθεί έως τις 2 Φεβρουαρίου 2023 (δέκα έτη μετά την έναρξη ισχύος του νόμου περί δικηγορικών επαγγελμάτων).
ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ
Καθιερώνεται στον Κώδικα η υποχρεωτική ασφάλιση των δικηγόρων από πιθανά σφάλματα. Οι Δικηγορικοί Σύλλογοι θα έχουν τη δυνατότητα σύναψης συμβολαίων με ασφαλιστικές εταιρείες, συνολικά, για όλα τα μέλη τους, με έναν έκαστο δικηγόρο να συνάπτει ιδιότυπη ατομική σύμβαση, με επίσης ατομικό ασφάλιστρο. Να σημειωθεί ότι η δυνατότητα σύναψης συμβολαίων με ασφαλιστικές εταιρείες, συνολικά, για όλους τους δικηγόρους – εργαζόμενους υπό τη σκέπη τους, θα ισχύει και για τις δικηγορικές εταιρείες.
Ο κ. Μπούγας χαρακτηρίζει ως επιβεβλημένη την αλλαγή, καθώς στον ορίζοντα διαφαίνεται το ζήτημα της αστικής ευθύνης του Δημοσίου από νομική αμέλεια δικαστικών λειτουργών, αλλά και δικηγόρων. Η Ελλάδα θα πρέπει να αναγνωρίσει αποφάσεις των Ευρωπαϊκών δικαστηρίων, ως εκ τούτου η συγκεκριμένη στρατηγική επιλογή «εξασφαλίζει και εντολείς και δικηγόρους». Ακόμη και στο υποθετικό σενάριο – τρόπον τινά αντίλογο, της άσκησης καταχρηστικών αγωγών στο νέο σκηνικό, ο κ. Μπούγας αντιτείνει το «ουδείς δικηγόρος πρέπει να μένει ακάλυπτος».