Η καθυστερημένη απονομή της Δικαιοσύνης αποτελεί εδώ και χρόνια τον μεγάλο ασθενή της χώρας. Το πρόβλημα αποτελεί μια δυσάρεστη πραγματικότητα για πολίτες και νομικούς, σίγουρα, όμως, όχι μόνο γι’ αυτούς. Είναι προφανές ότι ακόμη και το επιχειρηματικό περιβάλλον είναι αδύνατον να ακμάσει σε συνθήκες που οι ρυθμοί της Δικαιοσύνης αγγίζουν, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, τα όρια της αρνησιδικίας.
Ολοκληρώνοντας τις εργασίες του 2ο Συνεδρίου με τίτλο «Κράτος Δικαίου – Πυλώνας Ανάπτυξης και Ευημερίας» που διοργάνωσε στις 26 Ιουνίου το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο, ο Υπουργός Δικαιοσύνης μίλησε για τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που έχουν μέχρι στιγμής υλοποιηθεί. Ταυτόχρονα, όμως, έδωσε και τον «άξονα» των αλλαγών που έρχονται, από τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, τον Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και τον Κώδικα Δικηγόρων, έως τις εξετάσεις για την άδεια ασκήσεως του δικηγορικού επαγγέλματος, το νέο θεσμικό πλαίσιο για τον εξωδικαστικό τρόπο επίλυσης των διαφορών και το σχέδιο της ψηφιακής μετάβασης. Αλλαγές οι οποίες αποσκοπούν στη δημιουργία ενός νέου τοπίου στο χώρο της Δικαιοσύνης και στην απόσπαση καλύτερων κριτικών από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης.
Οι νομοθετικές πρωτοβουλίες του Υπουργείου
Ο Υπουργός ξεκίνησε την εισήγησή του επικαλούμενος την έκθεση του ΟΟΣΑ για την πρόοδο που έχει σημειώσει η Ελλάδα στα ζητήματα που αφορούν τη διαφθορά στις διεθνείς και εγχώριες συναλλαγές, το κράτος δικαίου αλλά και τις δυνατότητες του οικονομικού εισαγγελέα με τη διεύρυνση των εξουσιών του. Η Ελλάδα, όπως τόνισε, είχε να αντιμετωπίσει τον περασμένο Ιανουάριο 49 συστάσεις. Υπό το βάρος των μεταρρυθμίσεων που έπρεπε να «τρέξουν», το Υπουργείο προχώρησε με δύο νομοθετικές κινήσεις, τον νόμο για τους ποινικούς κώδικες και τον νόμο που ακολούθησε για τη μεταφορά της δικαστηριακής ύλης στους δικηγόρους. Οι συγκεκριμένες νομοθετικές κινήσεις υπήρξαν απολύτως σημαντικές ώστε η Ελλάδα να υλοποιήσει σε «χρόνο ρεκόρ» 38 από τις 49 συνολικά συστάσεις του ΟΟΣΑ. Μάλιστα, όπως υπογράμμισε, η αξία της συγκεκριμένης αξιολόγησης έγκειται στο ότι αυτή έγινε από ανώτατους δικαστές άλλων χωρών, οι οποίοι κρίνουν με αυστηρά κριτήρια και όχι από πολιτικούς αντιπάλους, όπως συμβαίνει στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι οποίοι ενίοτε αξιολογούν με κριτήρια που εμφορούνται από πολιτικές σκοπιμότητες.
Σύμφωνα με τον Γιώργο Φλωρίδη, ένα ακόμη σημαντικό βήμα που επιχειρείται για την αναμόρφωση της Δικαιοσύνης είναι η αλλαγή της Δικονομίας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Το Συμβούλιο της Επικρατείας, το Ανώτατο Δικαστήριο της Διοικητικής Δικαιοσύνης της χώρας, αλλάζει τον τρόπο που θα δικάζει 95 χρόνια ύστερα από την ίδρυσή του. Και αλλάζει προσαρμοζόμενο στα πιο σύγχρονα δικονομικά συστήματα και κυρίως στο δικονομικό σύστημα που χρησιμοποιεί το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναγνωρίζοντας τις καθυστερήσεις που και σε αυτό το πεδίο υπήρξαν, ο Γιώργος Φλωρίδης ανέφερε ότι η ωρίμανση των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα διαρκεί από 50 έως 100 χρόνια. Το Συμβούλιο της Επικρατείας, συνεπώς, θα έχει σύντομα στη διάθεσή του μια καινούργια δικονομία, την οποία το ίδιο τα τελευταία δύο χρόνια επεξεργάστηκε και η οποία θα αρχίσει να εφαρμόζεται από το νέο δικαστικό έτος.
«Στην Ελλάδα η ωρίμανση των μεταρρυθμίσεων κρατάει από 50 έως 100 χρόνια»
Περαιτέρω, σημείωσε ότι τον περασμένο μήνα, η Βουλή ψήφισε τη μεγαλύτερη θεσμική τομή στην ιστορία της ελληνικής Δικαιοσύνης, που εκκρεμεί από το 1911 όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιχείρησε να ενοποιήσει τον πρώτο βαθμό δικαιοδοσίας, στον οποίο παρατηρούνται και οι μεγαλύτερες καθυστερήσεις. Η ένταξη των Ειρηνοδικών στους Πρωτοδίκες με την κατάργηση των Ειρηνοδικείων, ωστόσο, δεν υλοποιήθηκε, με αποτέλεσμα να γίνει μία δεύτερη προσπάθεια από τον ίδιο το 1931, που ομοίως δεν προχώρησε. Στη συνέχεια το 1934 υπήρξε ένας νόμος από την κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη, που κι αυτός δεν εφαρμόστηκε, όπως επίσης υπήρξε ένας νόμος της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου το 1988, που ομοίως «ναυάγησε». Η τελευταία προσπάθεια πιστώνεται στην κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη η οποία και εκείνη, αν και είχε την τότε υποστήριξη της Νέας Δημοκρατίας, απέβη άκαρπη. Ο νόμος, τελικώς, ψηφίστηκε φέτος και θα εφαρμοστεί από το νέο δικαστικό έτος, δηλαδή από τις 16 Σεπτεμβρίου του 2024. Κάτι τέτοιο, όπως με έμφαση τόνισε ο Γιώργος Φλωρίδης, σημαίνει ότι 1000 Ειρηνοδίκες θα ενταχθούν κανονικά στη δικαιοδοτική λειτουργία της χώρας και επομένως 2.150 δικαστές του πρώτου βαθμού θα δικάζουν τις υποθέσεις κατά τον τρόπο πρέπει να τις δικάσουν. Στο Πρωτοδικείο της Αθήνας που δικάζει το 50% των υποθέσεων της χώρας, υπηρετούν αυτή τη στιγμή 400 περίπου Πρωτοδίκες και Πρόεδροι Πρωτοδικών. Σε αυτούς, με τη συγχώνευση που γίνεται με το Ειρηνοδικείο της Αθήνας, εντάσσονται αυτομάτως 220 δικαστές, οι οποίοι θα επισπεύσουν τα «γρανάζια» απονομής της πολιτικής και ποινικής Δικαιοσύνης.
Συνολικά, όπως υποστήριξε, αυτή η μεταβολή οδηγεί ένα σημαντικό δικαστικό δυναμικό 1000 δικαστών να ενταχθεί πλήρως στη δικαιοδοτική λειτουργία, με στόχο στο τέλος της τετραετίας η Ελλάδα να αγγίξει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 500-600 ημερών για την έκδοση τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων.
Λίγο πριν την ψήφιση του δικαστικού χάρτη, όπως υπενθύμισε, είχε ψηφιστεί ο νόμος για τη μεταφορά δικαστηριακής ύλης στους δικηγόρος. Πλέον, αρκετές υποθέσεις που απασχολούσαν τα δικαστήρια μετακινούνται στους δικηγόρους, κάτι που συνεπάγεται απαλλαγή των δικαστών από ένα συγκεκριμένο φόρτο, ενίσχυση της εργασίας των δικηγόρων, αλλά κυρίως ταχύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών. Ενώ, όπως τόνισε, τον Φεβρουάριο ψηφίστηκαν και οι ποινικοί κώδικες, με ένα ειδικό κεφάλαιο για την οικογενειακή βία που προσφάτως εμπλουτίστηκε με 13 νέα μέτρα. Πρόκειται για μία παρέμβαση που υπηρετεί την άμβλυνση του αισθήματος ατιμωρησίας των πολιτών αλλά και την επιτάχυνση της ποινικής δίκης.
Η ακτινογραφία της επόμενης μέρας στη Δικαιοσύνη
Σε ό,τι αφορά τα επόμενα βήματα, προανήγγειλε μια βαθιά τομή στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Εκτίμησε ότι το Υπουργείο θα είναι έτοιμο μέχρι τον Σεπτέμβριο για να μπορέσει αυτό το «καφκικό», όπως το αποκάλεσε, νομοθέτημα να οδηγεί σε δίκες επί της ουσίας και όχι επί των ενστάσεων. Όπως τόνισε, η θεωρητική γραφειοκρατία του Κώδικα πρέπει να τελειώσει διότι το ισχύον καθεστώς αρνείται την παροχή δικαστικής προστασίας.
«Ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας σήμερα έχει κάτι το «καφκικό», καλεί τους δικαστές να κρίνουν ενστάσεις και όχι την ουσία της διαφοράς»
Ακολούθως, τόνισε ότι το Υπουργείο την περίοδο αυτή επεξεργάζεται μια παρέμβαση στον Κώδικα του Οργανισμού των Δικαστηρίων, χωρίς όμως να αποφύγει να σχολιάσει την επικαιρότητα. Τις ημέρες αυτές, όπως σημείωσε, κυριαρχεί ένα επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο προσβάλλεται η ανεξαρτησία και η ουσιαστική κρίση των δικαστών όταν η ανώτατη ηγεσία της Δικαιοσύνης ανοίγει πειθαρχική έρευνα για κάποιες υποθέσεις. Και κυρίως αυτό το επιχείρημα υποστηρίζεται από διάφορους τηλεοπτικούς δικηγόρους οι οποίοι δυσανασχέτησαν με την απόφαση του Αρείου Πάγου να ασκήσει πειθαρχική έρευνα, την στιγμή που τα ίδια πρόσωπα, όπως τόνισε ο Υπουργός Δικαιοσύνης, όταν χειρίζονται υποθέσεις με μεγάλο τηλεοπτικό ενδιαφέρον και ακολουθεί η έκδοση μη αρεστών για τους ίδιους αποφάσεων, εντός μιας προσπάθειας να δημιουργήσουν εντυπώσεις, καταγγέλλουν τους δικαστές για μειωμένα εχέγγυα ορθοκρισίας και ανεξαρτησίας. Το ίδιο επιχείρημα, όπως σημείωσε, τα συγκεκριμένα πρόσωπα το εντάσσουν στη συζήτηση για το κράτος δικαίου, αγνοώντας ότι αυτό επλήγη με παλαιότερα νομοθετικά κείμενα, κυρίως με τον νόμο Παρασκευόπουλου, όπου – ενώ τα δικαστήρια επέβαλαν ποινή κάθειρξης 10 ετών – το βαρύ έγκλημα της χώρας με τον τότε νόμο έβγαινε έξω στα δύο χρόνια. Υπό την έννοια αυτή, σύμφωνα με τον Γιώργο Φλωρίδη, το κράτος δικαίου πλήττεται όταν γίνονται παρεμβάσεις σε αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις με τα όπλα της νομοθέτησης.
Επίσης το Υπουργείο επεξεργάζεται τον Κώδικα Δικηγόρων για τον οποίο αναμένονται οι θέσεις της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων, όπως και το ζήτημα της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, δεδομένου ότι οι σημερινές συνθήκες κτήσης της άδειας δεν περιποιούν τιμή στο δικηγορικό σώμα.
Επιπροσθέτως το φθινόπωρο εξέφρασε την ελπίδα ότι θα παρουσιαστεί ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για τον εξωδικαστικό τρόπο επίλυσης των διαφορών, που αποτελεί και το μεγαλύτερο στοίχημα του Υπουργείου. Στόχος είναι να ισχυροποιηθεί ο θεσμός προκειμένου αρκετές υποθέσεις να μην χρονίζουν στα δικαστήρια. Προς το παρόν το Υπουργείο αναμένει μία μελέτη στο πλαίσιο της οποίας θα αποτυπώνονται τα καλύτερα νομικά συστήματα ως προς τον εξωδικαστικό τρόπο υλοποίησης των διαφορών, για να υιοθετηθούν οι καλύτερες πρακτικές και στη δική μας έννομη τάξη.
«Με το σχέδιο ψηφιακής μετάβασης θα γνωρίζουμε ένα βασικό στοιχείο που σήμερα λείπει από την αξιολόγηση των δικαστών: πόσες από τις αποφάσεις που εκδίδουν έχουν σταθεί στο Εφετείο και στον Άρειο Πάγο»
Το τελευταίο κεφάλαιο το οποίο εξελίσσεται αυτό το διάστημα και θα ολοκληρωθεί μέχρι το καλοκαίρι το 2026, είναι το σχέδιο της ψηφιακής μετάβασης, το οποίο υλοποιείται μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Όταν ολοκληρωθεί αυτή η μετάβαση, τότε η Δικαιοσύνη στην Ελλάδα θα έχει περάσει σε μια άλλη εποχή, ακόμη και ως προς την αξιολόγηση των δικαστών. Δίνοντας έμφαση στο κομμάτι της αξιολόγησης, παρατήρησε ότι τα βασικά στοιχεία της αξιολόγησης των δικαστών, όπως είναι δομημένα τώρα, είναι πόσες υποθέσεις χρεώνονται, πόσες αποφάσεις και σε ποιο χρόνο τις εκδίδουν. Ωστόσο από αυτή την αξιολόγηση λείπει ένα πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο, που είναι πόσες από τις αποφάσεις που εκδίδουν οι δικαστές έχουν σταθεί στο Εφετείο και στον Άρειο Πάγο. Το σύστημα που τώρα υλοποιείται θα δίνει αυτή την εικόνα η οποία, λόγω αντικειμενικών στοιχείων, θα είναι ανεπίδεκτη αμφισβήτησης. Εξέφρασε, τέλος, την πεποίθηση ότι κάτι τέτοιο θα λειτουργήσει και προς όφελος των δικαστών οι οποίοι θα έχουν την ευκαιρία – όχι τιμωρητικά αλλά εκπαιδευτικά – να εξελίσσονται ολοένα και περισσότερο.