Σχεδόν το ένα τέταρτο των δικηγόρων έπεσε θύμα εκφοβισμού στον χώρο εργασίας κατά το τελευταίο έτος, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα στις ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι δικηγόροι του Ιλινόις μοιράστηκαν ιστορίες υποτίμησης, στοχοποίησης και περιθωριοποίησης, που γέννησαν αισθήματα άγχους, ανησυχίας και προκλήσεις παραγωγικότητας, παρεμποδίζοντας την ορθή εξυπηρέτηση των πελατών, την εξέλιξη της καριέρας τους και την προσωπική τους ευημερία.
«Ο εκφοβισμός από τους δικηγόρους είναι ένα πολύ γνωστό, αλλά ελάχιστα συζητημένο πρόβλημα, παρόλο που υπάρχει σε πολλές εκδοχές άσκησης του επαγγέλματος»
Η έρευνα βασίζεται στις απαντήσεις 6.000 δικηγόρων του Ιλινόις, οι οποίοι συμπλήρωσαν έρευνα που ανέθεσε η Επιτροπή Επαγγελματισμού του Ανώτατου Δικαστηρίου του Ιλινόις το φθινόπωρο του 2023, και η οποία αποκαλύπτει ότι ο εκφοβισμός πλήττει δυσανάλογα τις γυναίκες, τα έγχρωμα άτομα, τους ΛΟΑΤΚΙ+ δικηγόρους και τους δικηγόρους με αναπηρία.
«Ο εκφοβισμός από τους δικηγόρους είναι ένα πολύ γνωστό, αλλά ελάχιστα συζητημένο πρόβλημα, παρόλο που υπάρχει σε πολλές εκδοχές άσκησης του επαγγέλματος», αναφέρεται στην έκθεση, την οποία η Επιτροπή χαρακτήρισε ως μία από τις πρώτες μελέτες για τον εκφοβισμό στο νομικό επάγγελμα.
Το προφίλ των θυμάτων και των εκφοβιστών
Συγκεκριμένα, η μελέτη διαπίστωσε ότι το 38% των γυναικών δικηγόρων υπέστησαν εκφοβισμό στην εργασία τους τον τελευταίο χρόνο, σε σύγκριση με το 15% των ανδρών δικηγόρων. Ποσοστό 35% των μαύρων δικηγόρων, 34% των ισπανόφωνων δικηγόρων και 28% των δικηγόρων από την Ασία είχαν υποστεί εκφοβισμό, σε σύγκριση με το 23% των λευκών δικηγόρων. Το 29% των ΛΟΑΤΚΙ+ δικηγόρων υπέστησαν εκφοβισμό, όπως και το 38% των δικηγόρων με αναπηρία.
Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι η συχνότητα του εκφοβισμού μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την ηλικία. Το 39% των δικηγόρων μεταξύ 25 και 35 ετών ανέφεραν ότι δέχθηκαν εκφοβισμό, σε σύγκριση με το 12% των δικηγόρων μεταξύ 66 και 76 ετών.
Με βάση τα ανωτέρω στατιστικά, θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος/α εάν οι ποίκιλλες ηλικιακές ομάδες θα μπορούσαν να έχουν διαφορετική αντίληψη για το τι συνιστά εκφοβισμό. Θα μπορούσε ο εκφοβισμός να υπόκειται -τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό- σε διαφορετική ερμηνεία;
Εκφοβισμός και από δικαστικούς λειτουργούς
«Η μεγαλύτερη ηλικιακή ομάδα μπορεί να έχει διαφορετική ανοχή στον εκφοβισμό», δήλωσε η συγγραφέας της μελέτης Stephanie Scharf. «Αλλά δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα πιο νεαρά άτομα στην έρευνα ανέφεραν τη μεγαλύτερη συχνότητα εκφοβισμού. Ο εκφοβισμός είναι ένα παιχνίδι εξουσίας – είναι η χρήση της εξουσίας εναντίον ανθρώπων – και οι πιο εύκολοι άνθρωποι για να επιβληθείς είναι οι νεότεροι». Η Scharf, κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στις επιστήμες συμπεριφοράς και πτυχίου νομικής, αντικρούει την υπόνοια περί υποκειμενικότητας στην έννοια του εκφοβισμού. Επεσήμανε ότι εκτός από την παροχή ενός ορισμού του εκφοβισμού – «απρεπής συμπεριφορά που αποσκοπεί στον εκφοβισμό, τον εξευτελισμό ή τον έλεγχο των ενεργειών ενός άλλου ατόμου, συμπεριλαμβανομένων λεκτικών, μη λεκτικών ή σωματικών πράξεων»-, η μελέτη προσδιόρισε συγκεκριμένες συμπεριφορές και ρώτησε τους συμμετέχοντες αν τις είχαν βιώσει προσωπικά.
Μεταξύ των δικηγόρων που δήλωσαν ότι είχαν υποστεί εκφοβισμό, το 33% δήλωσε ότι ο εκφοβιστής τους ήταν δικηγόρος εκτός του οργανισμού τους, το 31% δήλωσε ότι ο εκφοβιστής τους ήταν κάποιος δικηγόρος εντός του οργανισμού τους, που βρισκόταν σε πιο σημαντική ή υψηλόβαθμη θέση, και το 14% δήλωσε ότι είχε υποστεί εκφοβισμό από δικαστή.
Μορφές εκφοβισμού
Οι δικηγόροι ανέφεραν πολλές διαφορετικές μορφές εκφοβισμού, με συνηθέστερη τον λεκτικό εκφοβισμό, όπως προσβολές, χαρακτηρισμούς, φωνές και υπερβολική κριτική της εργασίας. Οι δικηγόροι ανέφεραν επίσης περιστατικά σωματικού εκφοβισμού (πχ. εισβολή στον προσωπικό χώρο, ρίψη αντικειμένων, παρακολούθηση), διαδικτυακό εκφοβισμό, σωματική επαφή (πχ. ανεπιθύμητο άγγιγμα ή σπρώξιμο), αλλά και πτυχές επαγγελματικής δεοντολογίας, όπως αθέμιτη λήψη ευσήμων για προσωπική εργασία, επιβολή μη ρεαλιστικών εργασιακών απαιτήσεων, κακόβουλη διασπορά φημών και αδιαφορία προς την παροχή σημαντικών πληροφοριών για την εργασία.
Επαγγελματικές και συναισθηματικές συνέπειες
«Ο εκφοβισμός επηρεάζει αρνητικά την παραγωγικότητα, τη συναισθηματική ευημερία και τη σωματική υγεία των δικηγόρων», δήλωσε η Roberta Liebenberg, δικηγόρος και επικεφαλής της Red Bee Group, συμβουλευτικής ομάδας σε θέματα ισότητας και συμπεριληπτικότητας των επιχειρήσεων. «Έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του κύκλου εργασιών και τη φθορά από το επάγγελμα», πρόσθεσε. Το 54% των θυμάτων δηλώνει ότι βίωσε μετάπτωση της ψυχικής τους υγείας (όπως άγχος, απώλεια αυτοπεποίθησης και άλλα αρνητικά συναισθήματα), ενώ ο 1 στους 5 παρατήρησε και χειροτέρευση της σωματικής τους υγείας. Το 39% των εκφοβισμένων άρχισε να αισθάνεται λιγότερο παραγωγικό στην εργασία του και το 18% δήλωσε ότι εγκατέλειψε την επαγγελματική καριέρα στον νομικό κλάδο. «Ο εκφοβισμός επιδεινώνεται από μόνος του. Αφού βιώσεις το πρώτο περιστατικό, αρχίζεις να ανησυχείς. Στη συνέχεια, δυσκολεύεσαι να κοιμηθείς. Έρχεστε στη δουλειά, αλλά δεν εργάζεστε στο μέγιστο των δυνατοτήτων σας» – μαύρη δικηγόρος σε δικηγορικό γραφείο.
Αντίδραση στο φαινόμενο
Πώς αντιμετωπίζει το νομικό επάγγελμα τον εκφοβισμό; Όχι πολύ αποτελεσματικά, σύμφωνα με την έκθεση. Μόνο το 20% των εκφοβισμένων δικηγόρων το ανέφεραν σε κάποιον προϊστάμενο, ανώτερο δικηγόρο ή διευθυντή ανθρώπινων πόρων. Οι λόγοι για τον ενδοιασμό περιλάμβαναν τη μη επιθυμία να θεωρηθούν αδύναμοι ή «παραπονούμενοι» (34%), την ανησυχία για το ισχυρό status του εκφοβιστή (27%) και, τέλος, την πεποίθηση ότι ο εργοδότης δεν θα λάμβανε κάποιο μέτρο (27%). Ο φόβος της αδράνειας του εργοδότη είναι κατανοητός. Από τους δικηγόρους που κατήγγειλαν τον εκφοβισμό, το 52% αξιολόγησε την αντίδραση του εργοδότη τους είτε ως «μη επαρκή», είτε ως «εντελώς μη ικανοποιητική».
«Μερικές φορές οι «νταήδες» είναι ισχυροί άνθρωποι στον εργασιακό χώρο», μου είπε η Scharf. «Ίσως το τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού δεν θέλει να αναστατώσει, ή να δημιουρ-γήσει προβλήματα». «Το να απευθυνθείς στο τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού για εκφοβισμό δεν είναι συχνά καλή επιλογή, δεδομένου ότι μπορεί να χαρακτηριστείς μπελάς, ειδικά αν κάνεις καταγγελίες για έναν επικεφαλής» σημειώνει Αμερικανός δικηγόρος Ασιατικής καταγωγής σε τμήμα εταιρικού δικαίου.
Οι συστάσεις της επιτροπής
Οι εργασιακοί χώροι που προσφέρουν νομικές υπηρεσίες οφείλουν να αναπτύσσουν, να εφαρμόζουν και να επιβάλλουν πολιτικές κατά του εκφοβισμού. Παράλληλα, θα πρέπει να διεξάγουν ειδική εκπαίδευση για τις πολιτικές και τις διαδικασίες του οργανισμού τους κατά του εκφοβισμού, ώστε να εξοπλίζουν τους δικηγόρους με τα κατάλληλα εργαλεία για να μπορούν να αντιδράσουν, είτε σε περίπτωση που αποτελέσουν οι ίδιοι «στόχοι» εκφοβισμού, είτε γίνουν μάρτυρες. Επίσης , τα δικαστήρια θα πρέπει να επιβάλλουν πρότυπα κατά του εκφοβισμού στις αίθουσες δικαστηρίων και στις δίκες. Τέλος, οι δικηγορικοί σύλλογοι θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τους πόρους και την επιρροή τους για να προωθήσουν προγράμματα που εκπαιδεύουν τα μέλη τους σχετικά με την εξάπλωση και τον αντίκτυπο του εκφοβισμού στο νομικό επάγγελμα.
Δείτε αναλυτικά την έρευνα εδώ