Παρουσίαση και ανάλυση των ευρημάτων της κοινής γνώμης για την ποιότητα του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης στη χώρα. Ενίσχυση της εμπιστοσύνης του κοινού σε κορυφαίους θεσμούς όπως η Δικαιοσύνη, η σχέση της οποίας με τους πολίτες δοκιμάζεται στον απόηχο εν εξελίξει πολύκροτων υποθέσεων. Αναθεώρηση του Συντάγματος. Αυτές ήταν οι κυρίαρχες θεματικές που τέθηκαν στο επίκεντρο του διαλόγου, που πραγματοποιήθηκε χθες, Πέμπτη 6 Φεβρουαρίου, στο Ωδείο Αθηνών, από το Ινστιτούτο Αλέξη Τσίπρα για την Ειρήνη, Δικαιοσύνη και Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Το “NB Daily” παρακολούθησε την παρουσίαση της έρευνας της Metron Analysis, η οποία επικεντρώθηκε στις στάσεις της κοινής γνώμης απέναντι στους θεσμούς, το κράτος δικαίου και τη Δικαιοσύνη, καθώς και στις μεταρρυθμίσεις που κρίνονται απαραίτητες. Η έρευνα ανέλυσε επίσης τον αντίκτυπο της διεθνούς συγκυρίας. Στη συνέχεια, καταγράφηκαν οι απόψεις που διατύπωσαν ο Χάρης Καστανίδης, πρώην Υπουργός και μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ, ο Ιωάννης Σαρμάς, τέως Υπηρεσιακός Πρωθυπουργός και Επίτιμος Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, και η Σοφία Συρογιάννη, δικηγόρος και ταμίας του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Ασκούμενων και Νέων Δικηγόρων Αθηνών.
Στράτος Φαναράς
«Η επικράτηση της Δημοκρατίας μοιάζει με μια προφητεία που τείνει να διαψευστεί»
Ο Στράτος Φαναράς, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Metron Analysis S.A., ανέλυσε τα ευρήματα της πρόσφατης έρευνας της εταιρείας του, η οποία διεξήχθη σε μια περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη για το κράτος δικαίου και τους θεσμούς στην Ελλάδα. «Κανείς δεν φανταζόταν ότι μια τέτοια έρευνα θα διεξαγόταν σε μια τόσο δύσκολη συγκυρία», σημείωσε, αναφερόμενος στις μεγάλες διαδηλώσεις για την τραγωδία των Τεμπών και την πρόσφατη συνέντευξη του Πρωθυπουργού, γεγονότα που λειτούργησαν ως θρυαλλίδα πολιτικών εξελίξεων.
Η έρευνα της Metron Analysis πραγματοποιήθηκε μεταξύ 24 και 29 Ιανουαρίου, καλύπτοντας ένα εκτεταμένο δείγμα, και τα αποτελέσματα αποτυπώνουν μια ανησυχητική τάση: «Η επικράτηση της Δημοκρατίας μοιάζει με μια προφητεία που τείνει να διαψευστεί», τόνισε ο κ. Φαναράς, υπογραμμίζοντας την άνοδο αυταρχικών δυνάμεων και την αμφισβήτηση θεμελιωδών αρχών των φιλελεύθερων δημοκρατιών.
Σημείωσε, μάλιστα, ότι σήμερα μόλις το 20% των χωρών απολαμβάνει καθεστώς πλήρους δημοκρατίας, ενώ το κράτος δικαίου, αν και παραμένει θεμελιώδης αρχή, σε αρκετές περιπτώσεις τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Γιάννης Μπαλαμπανίδης
«Όταν κάποιος χάνει την εμπιστοσύνη του στο πολιτικό σύστημα, τη χάνει συνολικά – απέναντι στους θεσμούς, το κράτος δικαίου και τη δικαιοσύνη»
Ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Πολιτικός Αναλυτής και Επιστημονικός Συνεργάτης της Metron Analysis, παρουσίασε τα βασικά ευρήματα της πρόσφατης έρευνας, αναδεικνύοντας τέσσερις κεντρικούς άξονες: τους θεσμούς και το κράτος δικαίου, τη Δικαιοσύνη, τις μεταρρυθμίσεις στον χώρο της δικαιοσύνης και τη διεθνή συγκυρία. «Όταν κάποιος χάνει την εμπιστοσύνη του στο πολιτικό σύστημα, τη χάνει συνολικά – απέναντι στους θεσμούς, το κράτος δικαίου και τη δικαιοσύνη», τόνισε, υπογραμμίζοντας την αλληλεπίδραση αυτών των παραγόντων.
Η έρευνα κατέγραψε ότι μόλις τρεις θεσμοί εμφανίζουν θετικό ισοζύγιο εμπιστοσύνης: η οικογένεια, τα πανεπιστήμια και οι Ένοπλες Δυνάμεις. Η Εκκλησία και η Αστυνομία διατηρούν ουδέτερο ισοζύγιο, ενώ η Δικαιοσύνη σημειώνει αρνητικό ισοζύγιο -29, με το πολιτικό και μιντιακό σύστημα να κατατάσσονται στις τελευταίες θέσεις. Σε σύγκριση με την περσινή έρευνα της διαΝΕΟσις, παρατηρείται γενικευμένη επιδείνωση της εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς, με την Εκκλησία να αποτελεί τη μοναδική εξαίρεση, παρουσιάζοντας άνοδο.
Εστίαση στη Δικαιοσύνη
Ο κ. Μπαλαμπανίδης ανέδειξε, εν συνεχεία, την κρίση εμπιστοσύνης προς τη Δικαιοσύνη, σημειώνοντας πως «η αργοπορία στην απονομή δικαιοσύνης αποτελεί κοινή παραδοχή, ενώ επικρατεί η αντίληψη ότι είναι πολιτικά και οικονομικά ελεγχόμενη, οργανωτικά ανεπαρκής και νομικά δαιδαλώδης». Τα διαχρονικά στοιχεία δείχνουν επιδείνωση αυτών των χαρακτηριστικών, με την πεποίθηση περί υπερβολικής επιείκειας να παραμένει σταθερή. Σχεδόν επτά στους δέκα πολίτες εκφράζουν την πεποίθηση ότι η Δικαιοσύνη αποτυγχάνει στη διαχείριση πολύκροτων υποθέσεων, ενώ το ίδιο ποσοστό θεωρεί πως επιχειρείται συγκάλυψη, τόσο στην υπόθεση των υποκλοπών, όσο και σε εκείνη της τραγωδίας στα Τέμπη.
Η ανάγκη για ριζικές μεταρρυθμίσεις στη Δικαιοσύνη είναι ευρέως αποδεκτή, με το 88% των πολιτών να τις θεωρεί απαραίτητες. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανεξαρτησία της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, καθώς το 84% πιστεύει ότι υπονομεύεται, όταν η επιλογή της γίνεται από την εκτελεστική εξουσία.
Αναφορικά με τις διεθνείς εξελίξεις, ο κ. Μπαλαμπανίδης σημείωσε ότι η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και οι επιπτώσεις του στο κράτος δικαίου θεωρούνται από το 42% των Ελλήνων ως αρνητικός παράγοντας, ενώ το 29% εκτιμά ότι μπορεί να υπάρξουν θετικές εξελίξεις.
Καταλήγοντας, υπογράμμισε ότι «το κράτος δικαίου δεν μπορεί να εξετάζεται ανεξάρτητα από την κρίση εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς της φιλελεύθερης δημοκρατίας», επισημαίνοντας πως η αδυναμία ενός θεσμού επηρεάζει άμεσα την αντίληψη και τη λειτουργία όλων των υπολοίπων.
Χάρης Καστανίδης
«Η κρίση εμπιστοσύνης στη Δημοκρατία και τη Δικαιοσύνη απαιτεί άμεσες μεταρρυθμίσεις»
Ο Χάρης Καστανίδης, πρώην Υπουργός, Μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ, υπογράμμισε την κρίσιμη ανάγκη για θεσμικές αλλαγές, σχολιάζοντας τα ευρήματα της δημοσκόπησης που επιβεβαιώνουν τη γενικευμένη δυσαρέσκεια προς τη λειτουργία της Δικαιοσύνης και του πολιτικού συστήματος. «Η συζήτηση για αυτά τα θέματα γίνεται σε μια στιγμή, όπου φαίνεται το βάθος της κρίσης εμπιστοσύνης στη Δημοκρατία, το Κράτος Δικαίου και τη Δικαιοσύνη. Δεν υπάρχει Κράτος Δικαίου αν δεν υπάρχει ουσιαστική Δημοκρατία και ορθή απονομή της Δικαιοσύνης», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο κ. Καστανίδης πρότεινε μια σειρά θεσμικών αλλαγών που στοχεύουν στην αποτροπή της συγκέντρωσης ανεξέλεγκτων εξουσιών στην εκτελεστική εξουσία. «Δεν πρέπει να επιτραπεί ξανά η συγκέντρωση υπερεξουσιών σε σκοτεινές εποχές άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας, ιδίως όσον αφορά τις εξουσίες του Πρωθυπουργού», σημείωσε, προτείνοντας τη θεσμοθέτηση ασφαλιστικών δικλείδων ελέγχου και θεσμικών ισορροπιών.
Πρότεινε την ενίσχυση των ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας, μεταξύ των οποίων και η ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου. «Ο Πρόεδρος θα μπορούσε να αποστέλλει νόμους προς έλεγχο συνταγματικότητας πριν από την κύρωσή τους, όταν υπάρχουν σχετικές αμφιβολίες», εξήγησε, προτείνοντας επίσης τη συμμετοχή του Προέδρου στην επιλογή της ηγεσίας των ανώτατων δικαστηρίων.
Η δεύτερη δέσμη μέτρων αφορά τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, με στόχο την καταπολέμηση της ασφυκτικής επιρροής ισχυρών οικονομικών συμφερόντων στα κέντρα λήψης αποφάσεων και την ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών. «Η ολιγαρχία του χρήματος επηρεάζει όχι μόνο την επιλογή προσώπων, αλλά και τους όρους άσκησης της εξουσίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις ΗΠΑ», δήλωσε.
Ο κ. Καστανίδης πρότεινε τη θεσμοθέτηση δημοψηφισμάτων για σημαντικά κοινωνικά θέματα, έπειτα από πρωτοβουλία των πολιτών και συγκέντρωση ενός ορισμένου αριθμού υπογραφών, μέσω Συνταγματικής Αναθεώρησης. Παράλληλα, αναφέρθηκε στην ανάγκη για ενεργοποίηση της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας, η οποία παραμένει ανενεργή, λόγω έλλειψης εκτελεστικού νόμου.
Αναφερόμενος στη Δικαιοσύνη, ο κ. Καστανίδης πρότεινε την αναθεώρηση του τρόπου επιλογής της ηγεσίας της. «Οι Ολομέλειες των ανώτατων δικαστηρίων και της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου να προτείνουν τουλάχιστον έξι υποψηφίους για κάθε κενή θέση. Η Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής θα επιλέγει τρεις, και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα αποφασίζει για το τελικό πρόσωπο», ανέφερε.
Επίσης, υποστήριξε την αναθεώρηση του καθεστώτος επιθεώρησης και αξιολόγησης των δικαστικών λειτουργών, χαρακτηρίζοντας την ισχύουσα διαδικασία «κενό γράμμα». Τέλος, τόνισε την ανάγκη θέσπισης αστικής ευθύνης του Δημοσίου για κάθε πρόδηλο σφάλμα στη δικαστική διαδικασία, επισημαίνοντας ότι το πρόδηλο σφάλμα αφορά όχι μόνο τους δικαστικούς λειτουργούς, αλλά και όσους συμμετέχουν στην απονομή της Δικαιοσύνης.
Ιωάννης Σαρμάς
«Η εμπιστοσύνη στις Ένοπλες Δυνάμεις είναι θεμελιώδης για την εθνική ασφάλεια, αλλά η Δημοκρατία μας χρειάζεται αντίστοιχη εμπιστοσύνη στους πολιτικούς θεσμούς και το Κοινοβούλιο»
Ο Ιωάννης Σαρμάς, τέως Υπηρεσιακός Πρωθυπουργός και Επίτιμος Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εξέφρασε την ανησυχία του για τα ευρήματα της έρευνας που καταγράφουν υψηλό ποσοστό εμπιστοσύνης στις Ένοπλες Δυνάμεις και χαμηλό στο Κοινοβούλιο και τα πολιτικά κόμματα. «Η εμπιστοσύνη στις Ένοπλες Δυνάμεις δεν είναι του τύπου που οδηγεί σε παρεμβάσεις του στρατού, όπως σε ταραγμένες πολιτικά περιόδους του παρελθόντος. Είναι εμπιστοσύνη στην ικανότητά τους να προστατεύουν τα σύνορά μας με πατριωτισμό και αυτοθυσία», σημείωσε. Ωστόσο, υπογράμμισε τη σημασία ενίσχυσης της εμπιστοσύνης στους θεσμούς της Δημοκρατίας, όπως το Κοινοβούλιο.
Αναφερόμενος στη Δικαιοσύνη, ο κ. Σαρμάς επεσήμανε πως η έρευνα, εκτός από το τμήμα που αφορά τις προτάσεις των πολιτών, αποτυπώνει μια γενική αντίληψη για την εμπιστοσύνη που πρέπει να έχει το κοινό στη Δικαιοσύνη, παρά την πραγματική εμπειρία των πολιτών από τα δικαστήρια. «Οι δικαστικοί λειτουργοί, περίπου 5.000 άτομα, μοχθούν με αφοσίωση για τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Η εντύπωση που έχει ο ελληνικός λαός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα· οι Έλληνες δικαστές αξίζουν την εμπιστοσύνη της κοινωνίας», τόνισε.
Παράλληλα, επισήμανε ότι κάθε δικαστής και η ηγεσία της Δικαιοσύνης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις συνέπειες των ενεργειών τους, ιδιαίτερα όσον αφορά την αντίληψη της κοινωνίας για την αμεροληψία και την αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης.
Αναφερόμενος σε τρεις σημαντικές υποθέσεις που απασχολούν την επικαιρότητα—την υπόθεση των υποκλοπών, το δυστύχημα στα Τέμπη και το ναυάγιο στην Πύλο—ο κ. Σαρμάς σημείωσε πως στην περίπτωση της Πύλου δεν έχει διαλευκανθεί πλήρως τι ακριβώς συνέβη. «Δεν έχει γίνει η ενδελεχής έρευνα που απαιτεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), σε περιπτώσεις όπου τίθεται θέμα σεβασμού της ανθρώπινης ζωής. Χρειάζεται ανεξάρτητο όργανο για να διαπιστώσει τι συνέβη», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Σε ό,τι αφορά τις άλλες δύο υποθέσεις, ιδιαίτερα την υπόθεση των υποκλοπών, ο κ. Σαρμάς υπογράμμισε: «Δεν θα έφτανα σε κανένα σημείο να αμφισβητήσω την εντιμότητα των δικαστικών λειτουργών που χειρίζονται την υπόθεση». Με αυτή τη δήλωση, θέλησε να επισημάνει την ακεραιότητα των δικαστικών αρχών, παρά την κριτική που συχνά ασκείται στη Δικαιοσύνη από την κοινή γνώμη.
Σοφία Συρογιάννη
«Οι αλλεπάλληλες νομοθετικές μεταβολές καλλιεργούν ένα κλίμα ανασφάλειας δικαίου»
Η Σοφία Συρογιάννη, δικηγόρος και ταμίας του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Ασκούμενων και Νέων Δικηγόρων Αθηνών, αναφέρθηκε στην αυξανόμενη δυσπιστία των πολιτών απέναντι στη Δικαιοσύνη, τονίζοντας πως η άποψη ότι η Δικαιοσύνη δεν είναι αρκετά αυστηρή, αποτυπώνει μια τιμωρητική διάθεση της κοινωνίας. Όπως σημείωσε, η ατμόσφαιρα που διαμορφώνεται από τον τρόπο παρουσίασης των γεγονότων συμβάλλει στην αίσθηση ανασφάλειας απέναντι στον τρόπο απονομής της Δικαιοσύνης. Η κρίση εμπιστοσύνης, σύμφωνα με την ίδια, δεν περιορίζεται μόνο στη δικαστική εξουσία, αλλά επηρεάζει συνολικά το θεσμικό οικοδόμημα και την αντίληψη των πολιτών για την ορθή λειτουργία του.
Ένα από τα βασικά προβλήματα που εντοπίζουν οι πολίτες είναι η καθυστερημένη απονομή της Δικαιοσύνης, ενώ η κ. Συρογιάννη στάθηκε ιδιαίτερα στις συνεχείς νομοθετικές μεταβολές, οι οποίες δημιουργούν αβεβαιότητα και ανασφάλεια. Αυτή η αβεβαιότητα, όπως υπογράμμισε, δεν επηρεάζει μόνο τους δικηγόρους, τους επιχειρηματίες και τους δικαστές, αλλά και τους ίδιους τους πολίτες, ανατρέποντας την καθημερινότητά τους και δυσχεραίνοντας τη λειτουργία του κράτους δικαίου.
Η κρίση αυτή, όπως επισήμανε, υπογραμμίζει την ανάγκη για μια Δικαιοσύνη που σέβεται τις διαδικασίες και ενσωματώνει τις αρχές του φιλελεύθερου ποινικού δικαίου, προκειμένου να διασφαλιστεί η αμεροληψία και η αξιοπιστία του συστήματος.
Απαντώντας σε ερώτηση για το αν είναι εφικτό σήμερα να βρει κανείς το δίκιο του, η κ. Συρογιάννη αναγνώρισε ότι υπάρχει έντονη καχυποψία, ιδιαίτερα γύρω από πολύκροτες υποθέσεις. «Οι πολίτες εκφράζουν τη λύπη τους, γιατί οι αμφιβολίες που δημιουργούνται γύρω από αυτές τις υποθέσεις δεν διασκεδάζονται, γεγονός που εντείνει την ανασφάλεια και την έλλειψη εμπιστοσύνης στον θεσμό της Δικαιοσύνης», κατέληξε.