Θεσμικές αλλαγές βεληνεκούς ως προς το μοντέλο προσφυγής στη Δικαιοσύνη επιχειρεί το αρμόδιο Υπουργείο, με στόχο την εξωστρέφεια, τη μετακύλιση του φόρτου των δικαστηρίων σε άλλες ατραπούς, μακριά από τις αίθουσες, και εν τέλει την καταπολέμηση της βραδυδικίας, το φαινόμενο – σκιάχτρο, που ματαιώνει τους πολίτες, και απωθεί τους επίδοξους επενδυτές, μαζί τους και την πολυπόθητη ανάπτυξη.
Στον πυρήνα του εγχειρήματος βρίσκεται η εναλλακτική επίλυση διαφορών, για την οποία αναμένεται η κατάρτιση σχεδίου νόμου από το Υπουργείο Δικαιοσύνης μέσα στο πρώτο εξάμηνο του έτους και η ψήφισή του ως τον Ιούνιο. Κλειδί είναι ασφαλώς η μείωση της εισροής υποθέσεων στα δικαστήρια, αποτρέποντας το έμφραγμα, με τα μονίμως φορτωμένα πινάκια.
Πρόσωπα που είναι σε θέση να γνωρίζουν επισημαίνουν ως στόχο τη σύνδεση του δικαστικού συστήματος με τη διαμεσολάβηση, προκειμένου να επιτευχθεί παράλληλα και ο στόχος της Ευρωπαϊκής οδηγίας για ισόρροπη σχέση μεταξύ της προσφυγής στη δικαστηριακή οδό και τη διαμεσολάβηση.
«Ο στόχος της διασφάλισης καλύτερης πρόσβασης στη δικαιοσύνη, ο οποίος αποτελεί μέρος της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, θα πρέπει να περιλαμβάνει την πρόσβαση στις δικαστικές καθώς και τις εξωδικαστικές μεθόδους επίλυσης των διαφορών. Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να συμβάλει στην εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, κυρίως όσον αφορά την ύπαρξη διαθέσιμων υπηρεσιών διαμεσολάβησης», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην οδηγία.
Το Ιταλικό μοντέλο
Κατά την παρούσα φάση, το Υπουργείο κρατά στα χέρια του τη μελέτη του think tank της diaNEOsis καθώς και πρόταση από τον Οργανισμό Προώθησης Εναλλακτικών Μεθόδων Επίλυσης Διαφορών (ΟΠΕΜΕΔ), προτιθέμενο να αναθέσει το έργο της κατάρτισης του νομοσχεδίου σε Ομάδα Εργασίας. Στην ουσία, η Ομάδα θα δημιουργήσει Κώδικα Εναλλακτικής Επίλυσης Διαφορών για τρία πεδία: Διαμεσολάβηση, Δικαστική Μεσολάβηση και Διαιτησία.
Η έρευνα του think tank εμπεριέχει σε μεγάλο βαθμό καλές πρακτικές από τη διεθνή, και δη την Ευρωπαϊκή, πραγματικότητα, με το «μοντέλο» της Ιταλίας να κινείται εγγύτερα από κάθε άλλο στην Ελληνική πραγματικότητα.
Εμπρός στον δρόμο που χάραξε η Ιταλία, λοιπόν; Πηγές της Δικαιοσύνης αναφέρουν στο NB Daily ότι η μεσογειακή κοινή μενταλιτέ δεν συνεπάγεται την υιοθέτηση του γειτονικού προτύπου ως έχει, αν και πρέπει να αναγνωριστεί ότι η πρωτιά της Ιταλίας και η θεαματική βελτίωση των σχετικών δεικτών της χαράσσει όντως μονοπάτι σε δάσος δύσβατο.
Η Ιταλία ήταν n πρώτη χώρα στην ΕΕ που εναρµονίστηκε µε την Κοινοτική οδηγία 52/2008, θεσπίζοντας την υποχρέωση συμμετοχής σε αρχική ενημερωτική συνεδρία, µε δυνατότητα συνέχισης της διαµεσολάβησης στην ίδια συνεδρία, ή αποχώρησης έπειτα από αυτή-χωρίς αιτιολόγηση και χωρίς κύρωση ή ποινή.
Συν τοις άλλοις, η Ιταλία έχει τον υψηλότερο αριθµό διαµεσολαβήσεων ετησίως σε όλη την ΕΕ, 250.000, µε συνεχή μείωση του αριθμού των εκκρεµών υποθέσεων στα 3,6 εκατομμύρια το 2017 και κάτῳ από 3 εκατομμύρια (2.915.3153) στα τέλη του 2018. Στην πάροδο του χρόνου, δε, η συγκεκριμένη χώρα έχει καταφέρει να σημειώσει πολύ μεγάλα άλματα, ως προς την κατάταξῃ της Παγκόσμιας Τράπεζας στο Doing Business Report.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η εξωδικαστική επίλυση διαφορών εφαρμόζεται από το 1976, ενώ και στη Σιγκαπούρη (εκτός από την Ιταλία) οι δείκτες απονομής δικαιοσύνης βελτιώθηκαν εντυπωσιακά μετά τη διείσδυση της μεθόδου, ενίοτε σε συνδυασμό και με φορολογικά μέτρα, στις κοινωνίες τους.
Σε γενικές γραμμές, τα σχέδια είναι λίαν φιλόδοξα, κάποιοι επιλέγουν να χαρακτηρίζουν ειδικά στο πεδίο της Διαιτησίας ακόμη και ως «μελλοντικό hub τον Πειραιά», όλα όμως πρέπει να περιμένουν την ώρα τους.
Κατά τον ίδιο τρόπο, και εδώ, μελετάται από το Υπουργείο καθιέρωση κινήτρου φοροαπαλλαγών, στην εκδοχή ασφαλώς της επίτευξης συμφωνίας, και αντιθέτως ένα είδος ποινής στο «μέρος» που αρνήθηκε την προτεινόμενη λύση.
Ο ρόλος των δικηγόρων – νομικών παραστατών θεωρείται ασφαλώς και αυτός κομβικός, ως εκ τούτου θα θεσπισθούν οικονομικά κίνητρα – «αξιόλογα γραμμάτια» για τους εμπλεκόμενους επαγγελματίες. Σε γενικές γραμμές, τα σχέδια είναι λίαν φιλόδοξα, κάποιοι επιλέγουν να χαρακτηρίζουν ειδικά στο πεδίο της Διαιτησίας ακόμη και ως «μελλοντικό hub τον Πειραιά», όλα όμως πρέπει να περιμένουν την ώρα τους.
Η συνθήκη επιτάσσει τη δημιουργία Ειδικής Γραμματείας στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, ενώ ως προς το σκέλος της χρηματοδότησης καταβάλλεται προσπάθεια να αντληθούν πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ, χωρίς παράλληλα να αποκλείονται σχετικά ποσά από τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ). Θα μπορέσουν άραγε οι Έλληνες να απεκδυθούν την κουλτούρα της δικομανίας, της αντιδικίας, της σύγκρουσης; Καμπάνιες ενημέρωσης του κοινού θα συμβάλουν αποφασιστικά, έτσι ώστε να εμπεδωθεί η νέα αντίληψη καταφυγής στη Δικαιοσύνη και ο σωτήριος αυτός τρόπος διαχείρισης αστικών και εμπορικών διαφορών.