Ξημερώματα Τετάρτης, 6 Νοεμβρίου. Ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίζει τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ 2024. Οι φωνές ανησυχίας για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών στις ΗΠΑ και παγκοσμίως δυναμώνουν.
Ούτε οι έντονα επιζήμιες συνέπειες της πρώτης θητείας του Τραμπ αναφορικά με τα γυναικεία δικαιώματα, ούτε η επικράτηση του «ναι» στην πλειονότητα των Πολιτειών που συμμετείχαν στο δημοψήφισμα, που διεξήχθη την ίδια μέρα των φετινών αμερικανικών εκλογών, σχετικά με την συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος στην άμβλωση, δεν στάθηκαν ικανές να ανακόψουν την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο.
Ο νέος πρόεδρος κατά την διάρκεια της προεκλογικής του καμπάνιας απέφυγε να επιδείξει μια συγκροτημένη και συνεπή στάση απέναντι σε αυτό ζωτικό ζήτημα για τον γυναικείο πληθυσμό της χώρας. Μετά την θύελλα αντιδράσεων που προκάλεσε η ανατροπή της Roe v. Wade το 2022, της απόφασης-σταθμού για την συνταγματική κατοχύρωση των αμβλώσεων στις ΗΠΑ, ο Τραμπ προσπάθησε να κερδίσει μερίδα των γυναικών ψηφοφόρων με τον «μετριασμό» των ανελεύθερων πολιτικών του παρελθόντος, αποφεύγοντας τις σαφείς τοποθετήσεις, δίνοντας αντιφατικές απαντήσεις και μετακυλίοντας την ευθύνη στις πολιτείες για τυχόν νομοθετικές αλλαγές. Πράγματι, ο Τραμπ προεκλογικά είχε υποσχεθεί να ασκήσει βέτο σε ένα ολέθριο νομοσχέδιο κατά των εκτρώσεων σε εθνικό επίπεδο, παρόλα αυτά υπάρχει πληθώρα «διεξόδων» που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα μέλη του ρεπουμπλικανικού κόμματος και τους δικαστές που διορίζει, ώστε να τεθούν περιορισμοί στην διαδικασία της άμβλωσης χωρίς την θέσπιση σχετικής νομοθεσίας.
Πως θα μπορούσε να γίνει αυτό;
Με το Σχέδιο 2025. Πρόκειται για ένα λεπτομερές σχέδιο πολιτικής ατζέντας που περιλαμβάνει πολυάριθμες στρατηγικές για την εξυπηρέτηση ενός υπερσυντηρητικού κοινωνικού οράματος, μεταξύ των οποίων και ο περιορισμός της πρόσβασης στην άμβλωση και σε άλλες αναπαραγωγικές υπηρεσίες. Ο νέος «πλανητάρχης» είχε αποκηρύξει στο παρελθόν το σχέδιο, λόγω του γενικευμένου κλίματος αντιδράσεων που είχε γεννήσει, αλλά δεκάδες πρώην αξιωματούχοι της τελευταίας κυβέρνησης του -συμπεριλαμβανομένων πολλών που τώρα θα κληθούν να συμμετέχουν στην επικείμενη- συνέβαλαν στις προτάσεις. Οι τελευταίοι έχουν δηλώσει πως είναι βέβαιοι ότι ο αρχηγός του κόμματος θα αναβιώσει τουλάχιστον τις πολιτικές της πρώτης θητείας του, οι οποίες καταργήθηκαν επί Μπάιντεν, όπως η εκ νέου επιβολή περιορισμών στις εγχώριες και διεθνείς κλινικές που παρέχουν υπηρεσίες αντισύλληψης και εξετάσεις για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Μία ακόμη δίοδος για την έμμεση προσβολή των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων θα μπορούσε να είναι η παρακώλυση της διανομής και προσφοράς των χαπιών των αμβλώσεων, τα οποία χρησιμοποιούνται σε περισσότερες από τις μισές αμβλώσεις στις ΗΠΑ. Το «τραμπικό» λόμπι μπορεί να ασκήσει πιέσεις για ανάκληση της άδειας του FDA (Food and Drug Administration) για τα σχετικά φάρμακα, είτε για την εφαρμογή ενός νόμου του 19ου αιώνα, του νόμου Comstock Act, που σύμφωνα με τους πολέμιους των αμβλώσεων απαγορεύει την ταχυδρομική αποστολή υλικού που σχετίζεται με τις αμβλώσεις.
Η οπισθοδρόμηση των δικαιωμάτων σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας δεν θέτει σε κίνδυνο μόνο τις Αμερικανίδες, αλλά και τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Τραμπ θα επαναφέρει τον λεγόμενο παγκόσμιο κανόνα φίμωσης (global gag rule), μια πολιτική που εμποδίζει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να προσφέρει ενίσχυση σε οποιαδήποτε διεθνή οργάνωση υγείας, που παρέχει υπηρεσίες και πληροφορίες για την πρόσβαση στις αμβλώσεις. Ο κανόνας, γνωστός και ως Πολιτική της Πόλης του Μεξικού, δημιουργήθηκε επί της προεδρίας Ρόναλντ Ρέιγκαν το 1984 και, έκτοτε, κάθε Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος τον έχει εφαρμόσει. Όμως ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ είχε προχωρήσει ένα βήμα παρακάτω, επεκτείνοντας αυτήν την πολιτική με σκοπό να εφαρμόζεται για την διεθνή βοήθεια για την υγεία συνολικά και όχι μόνο για την βοήθεια για τον οικογενειακό προγραμματισμό, όπως συνέβαινε σε προηγούμενες ρεπουμπλικανικές κυβερνήσεις. Οι έρευνες έδειξαν ότι η εφαρμογή του παγκόσμιου κανόνα φίμωσης είχε ολέθριες επιπτώσεις για την αναπαραγωγική υγεία, προκάλεσε τη μείωση ή την πλήρη διακοπή προγραμμάτων, ανέκοψε την πρόσβαση στα αντισυλληπτικά χάπια και έδρασε αποτρεπτικά για το έργο των υγειονομικών.
Επίσης είναι αναμφίβολο, ότι ο εκλεγμένος πρόεδρος Τραμπ θα θέσει σε ισχύ εκ νέου τον κανόνα εσωτερικού κανόνα φίμωσης (domestic gag rule), ο οποίος εφαρμόστηκε κατά την πρώτη θητεία του. O εν λόγω κανόνας εμπόδιζε τους φορείς που συμμετέχουν στο ομοσπονδιακά χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα οικογενειακού προγραμματισμού «Title X» να παραπέμπουν τις ασθενείς για αμβλώσεις μέσω της εφαρμογής ιδιαίτερα αυστηρών προϋποθέσεων και περιορισμών. Η πολιτική αυτή στέρησε την ασφαλή και προσιτή πρόσβαση στην άμβλωση σε 4 εκ. γυναίκες κυρίως χαμηλότερων εισοδημάτων.
Υγειονομική και ανθρωπιστική κρίση: Τα δικαιώματα των γυναικών στις ΗΠΑ δύο χρόνια μετά την ανατροπή της Roe v. Wade
Η προώθηση ή υλοποίηση των ανωτέρω πολιτικών φαντάζει πιο εύκολη μετά τον Ιούνιο του 2022. Δύο χρόνια πριν, Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ακύρωσε την προηγούμενη ιστορική απόφασή Roe, κρίνοντας ότι δεν υπάρχει ομοσπονδιακό συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση στην απόφαση Dobbs v . Jackson Women’s Health Organization. Σύμφωνα με την εμβληματική απόφαση Roe v. Wade, η συνέχιση ή ο τερματισμός μιας εγκυμοσύνης ανήκει στο άτομο και όχι στην κυβέρνηση, δυνάμει του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή που περιλαμβάνει το δικαίωμα στην άμβλωση πριν από τη βιωσιμότητα του εμβρύου. Πως συσχετίζεται, όμως, ο Τραμπ με αυτήν την εγκατάλειψη του ιστορικού δεδικασμένου μισού αιώνα; Το 2016, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, υποσχέθηκε να διορίσει δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου που θα ανατρέψουν τη Roe. Πράγματι, κατά τη διάρκεια της προεδρίας του όρισε υπερ-συντηρητικούς δικαστές, οι οποίοι έχοντας την πλειοψηφία, ανέτρεψαν τις ισορροπίες. Μάλιστα, τον περασμένο Αύγουστο, ο ίδιος δήλωσε ότι δεν έχει μετανιώσει διόλου αυτήν την καταστροφική επιλογή του.
Έως σήμερα, περισσότερες από δεκαεφτά πολιτείες έχουν απαγορεύσει πλήρως ή περιορίσει σημαντικά τις αμβλώσεις, αφήνοντας εκατομμύρια γυναίκες χωρίς πρόσβαση σε υγεινομική περίθαλψη.
Η απόφαση προκάλεσε καταιγισμό νομοθετικών παρεμβάσεων σε πολιτειακό επίπεδο, δημιουργώντας ένα συνονθύλευμα νόμων που επηρεάζουν σημαντικά τις αναπαραγωγικές ελευθερίες, οι οποίες κάποτε κατοχυρώνονταν σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Αυτό που ξεκίνησε ως νομική αμφισβήτηση για τα δικαιώματα στην άμβλωση έχει μετατραπεί σε ένα αποσπασματικό έργο κομματικών πρωτοβουλιών που αφορούν την πρόσβαση στα αντισυλληπτικά χάπια, την επείγουσα ιατρική περίθαλψη, ακόμη και την εξωσωματική γονιμοποίηση, εγείροντας ευρύτερα ερωτήματα σχετικά με τη σωματική αυτονομία των γυναικών και το χάσμα στη μαιευτική και γυναικολογική περίθαλψη για τις πολιτείες της χώρας.
Τα τελευταία δύο χρόνια, χιλιάδες γυναίκες έχουν αναγκαστεί να ταξιδέψουν εκατοντάδες ή χιλιάδες χιλιόμετρα, για να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες αμβλώσεων-ακόμη και εκείνες που αντιμετωπίζουν επικίνδυνες για τη ζωή τους επιπλοκές εγκυμοσύνης ή ήταν θύματα βιασμού ή αιμομιξίας. Οι θάνατοι γυναικών και βρεφών έχουν αυξηθεί, καθώς οι εγκυμονούσες αναγκάζονται να συνεχίζουν να κυοφορούν, χωρίς καμία πιθανότητα επιβίωσης, με κίνδυνο για την υγεία, τη γονιμότητα και τη ζωή αμφότερων. Τέλος, η ποινικοποίηση των ιατρικών υπηρεσιών επηρεάζει περισσότερο τις περιθωριοποιημένες ομάδες, όπως όσες ανήκουν σε εθνοτικές μειονότητες ή σε χαμηλότερα οικονομικά στρώματα, εντείνοντας τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες στην χώρα.