Ο χρόνος τρέχει διαφορετικά για εμάς τους ασκούμενους δικηγόρους. Κάποιες φορές, μοιάζει να κυλάει νωχελικά, άλλες πάλι ασύλληπτα γρήγορα. Κάθε ένα από τα 47 εκατομμύρια δευτερόλεπτα (και κάτι παραπάνω) που ακολουθούν την απόκτηση του πολυπόθητου πτυχίου σου έχει τη δική του, ξεχωριστή αξία. Η πραγματικότητά σου πλέον ταλαντεύεται ανάμεσα σε στιγμές που φαίνονται να κυλούν αργά, όταν είσαι στο γραφείο, σε κάποια δημόσια υπηρεσία ή στο πανεπιστήμιο (αν κάνεις μεταπτυχιακό), και σε εκείνες που φεύγουν γρήγορα, όταν πίνεις μπύρες με τους φίλους, επισκέπτεσαι το πατρικό σου για τις γιορτές ή ξαπλώνεις στο κρεβάτι σου. Και φυσικά, υπάρχουν και εκείνες οι στιγμές που αναρωτιέσαι: «Έτσι θα είναι η ζωή μου από εδώ και πέρα;»
Η ζωή του ασκούμενου δικηγόρου ξεκινά με θυσίες, με πρώτη και μεγαλύτερη τον ύπνο. Το ξυπνητήρι χτυπάει κάθε πρωί με τον ίδιο εκνευριστικό ήχο, θυμίζοντάς σου τον λόγο που επέλεξες αυτή τη διαδρομή: «Έχουμε έναν κόσμο να αλλάξουμε». Η πρωινή ρουτίνα εκτελείται σχεδόν μηχανικά, καθώς προσπαθείς να οργανώσεις τις δουλειές της ημέρας στο μυαλό σου. Μην αργήσεις στη δουλειά, αλλά μην φύγεις και νηστικός. Πρόσεχε το ντύσιμό σου -έχουμε και δικαστήριο σήμερα- και μην ξεχάσεις κάποιο σημαντικό φάκελο. Τρέξε να καταθέσεις την αγωγή πρωτού κλείσουν οι καταθέσεις, και μην ξεχάσεις να τηλεφωνήσεις στην κυρία Χ. Το γραφείο που ψάχνεις δεν είναι στο ισόγειο, αλλά στον τρίτο. Πρόσεχε να μην χάσεις τις προθεσμίες, τα ντοσιέ, το στυλό ή, το σημαντικότερο, το μυαλό σου. Και μην ξεχάσεις πως το απόγευμα στο μεταπτυχιακό έχεις παρουσίαση. Α, και κάτι ακόμα – μην αγχώνεσαι τόσο, άσκηση κάνεις μόνο!
Η έλλειψη ύπνου αντισταθμίζεται με αμέτρητες κούπες καφέ, κάνοντας τους στόχους σου να φαίνονται κάπως πιο εφικτοί. Είναι όμορφο να μοιράζεσαι τα πρωινά ή απογευματινά διαλείμματα για τσιγάρο με τις συναδέλφισσές σου στο μπαλκόνι του γραφείου, γιατί ξέρεις ότι μαζί τους μοιράζεσαι κάτι μεγαλύτερο – την αγωνία για το μέλλον. Η καθημερινή επαφή με άλλους ασκούμενους και νέους δικηγόρους δημιουργεί ένα αίσθημα κοινότητας, μια παρηγοριά ότι τα δύσκολα περνούν και ότι η καθημερινή πίεση της δουλειάς αξίζει τον κόπο. Η συναναστροφή με τους πιο έμπειρους συναδέλφους, που σε υποδέχτηκαν στο γραφείο, σου δίνει έμπνευση, ακόμα κι αν συχνά σου αναθέτουν επιπλέον δουλειές. Αλλά και αυτές τις κάνεις με μεράκι, γιατί ξέρεις ότι μόνο έτσι θα καταφέρεις να πετύχεις τον στόχο σου, μόνο έτσι θα καταφέρεις να αλλάξεις τον κόσμο.
Τα πράγματα, όμως, δεν κρατούν για πάντα και, φυσικά, ούτε ο γοητευτικός ρομαντισμός της άσκησης. Για την ακρίβεια, έρχεται και φεύγει σε απότομα κύματα συνειδητοποίησης. Οι περιορισμένες, αν όχι ανύπαρκτες, οικονομικές απολαβές, οι αυξανόμενες υποχρεώσεις και το άγχος να προλάβεις τις προθεσμίες, όλα αυτά σε φέρνουν αντιμέτωπο με τον ίδιο σου τον εαυτό. Ταυτόχρονα, η βραδυκίνητη γραφειοκρατία και οι αδικίες με τις οποίες έρχεσαι αντιμέτωπος, όχι στα πρακτικά που έλυνες στην εξεταστική αλλά εδώ, στην καθημερινή ζωή, δεν βοηθούν και πολύ την κατάσταση. Και σίγουρα, δεν νιώθεις ότι ο κόσμος αλλάζει – πόσο μάλλον ότι τον αλλάζεις εσύ.
Η μέρα σου έχει όσες ώρες αντέχεις. Κάποιες φορές ξεκινάει νωρίς, πολύ νωρίς, και δεν λέει να τελειώσει. Άλλες πάλι, σου χαρίζει στιγμές ξεκούρασης ή ακόμα και διασκέδασης. Τα «πού χάθηκες;» που ακούς τα Σαββατοκύριακα σου δίνουν ευκαιρίες περισυλλογής και αμφισβήτησης. Στο ερώτημά σου, αν «έτσι θα είναι η ζωή μου από εδώ και πέρα», κανείς δεν μπορεί και δεν πρέπει να απαντήσει. Κανένας, πέρα από εσένα.
Η άσκησή σου δεν είναι μόνο δικηγορική. Είναι δοκιμασία των ορίων, των φόβων και των ονείρων σου. Το πρώτο λιμάνι ενός κοινωνικού, επαγγελματικού και συναισθηματικού ταξιδιού που σου επιτρέπει να γνωρίσεις ενδιαφέροντες ανθρώπους και, κυρίως, τον ίδιο σου τον εαυτό. Είναι η θυσία που πρέπει να κάνεις για να πετύχεις όλα όσα έχεις ονειρευτεί. Όσο δύσκολο κι αν φαίνεται στην αρχή, μην τα παρατήσεις. Εάν χρειάζεσαι να πάρεις μια ανάσα, δώσε στον εαυτό σου τον χρόνο που χρειάζεται για να επανέλθει. Και μετά, σου το υπόσχομαι, αρχίζει το καλό.
*Ο κ. Παύλος Βαενάς είναι ασκούμενος δικηγόρος Θεσσαλονίκης και μεταπτυχιακός φοιτητής Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.