Πόσοι γνωρίζουμε το πως λειτουργούν τα δικαστήρια; Τις ιδιότητες των δικαστικών λειτουργών; Τις διαδικασίες που ακολουθούν σε ένα δικαστήριο; Τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στους βαθμούς της Δικαιοσύνης; Ίσως οι περισσότεροι να «φοβούνται» ακόμη και περάσουν απ’ έξω… Και, το κυριότερο: τι είναι, άραγε, δίκαιο;
Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα αποφάσισαν να δώσουν οι δικαστικοί λειτουργοί του Διοικητικού Πρωτοδικείου Πειραιά σε μαθητές, ξεκινώντας πρόγραμμα υποδοχής σχολείων, μέσω του οποίου θέλουν να γνωρίσουν στους μικρούς πολίτες τον θεσμό των δικαστηρίων.
«Η παρούσα διοίκηση του δικαστηρίου εμφορείται από την αντίληψη του “ανοιχτού” δικαστηρίου, δηλαδή του δικαστηρίου που βρίσκεται σε διαρκή αλληλεπίδραση με την κοινωνία, που καταλαμβάνει τον χώρο που του αρμόζει στη δημόσια σφαίρα και που δεν φοβάται να επικοινωνεί με πολίτες και θεσμούς», αναφέρει στο NB daily ο κ. Δήμος Χρυσός, εφέτης Δ.Δ. και πρόεδρος του Τριμελούς Συμβουλίου Διεύθυνσης του Διοικητικού Πρωτοδικείου Πειραιά. «Στο πλαίσιο αυτό, προσπαθούμε να κάνουμε το δικαστήριο όσο πιο προσβάσιμο γίνεται και διευκολύνουμε με κάθε τρόπο την εξυπηρέτηση των πολιτών και την ενημέρωση για την υπόθεσή τους. Πέραν τούτου, το δικαστήριο αποτελεί έναν θεσμό που απονέμει δίκαιο και, ως εκ τούτου, κατέχει μια θέση αξιακή και συμβολική στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Πρέπει να ξεφύγει από τη στείρα νοοτροπία της απλής γραφειοκρατικής διεκπεραίωσης υποθέσεων και να ανοίξει τις πόρτες του. Η δε «συνάντηση» εκπαίδευσης και δικαιοσύνης στο πλαίσιο του προγράμματος που έχουμε εκπονήσει αποφέρει μεγάλα οφέλη και για τους δύο χώρους».
Τα παιδιά Θα χωρίζονται σε τρεις ομάδες, εκ των οποίων τη μία θα αποτελούν οι δικαστές και τις άλλες δύο οι δικηγόροι των δύο πλευρών. Αφού ακουστούν τα επιχειρήματα, οι δικαστές-παιδιά θα αποσύρονται για αληθινή διάσκεψη
Στο πλαίσιο λοιπόν αυτού του «ανοιχτού» δικαστηρίου διοργανώνουν την πρώτη εικονική δίκη με «πρωταγωνιστές» μαθητές. «Είχαμε ακούσει για κάποιες σποραδικές περιπτώσεις άλλων δικαστηρίων, που είχαν πραγματοποιήσει εικονικές δίκες, ακόμη και για το Συμβούλιο της Επικρατείας. Το θεωρήσαμε εξαιρετική ιδέα, διότι θα αναβάθμιζε την εμπειρία των παιδιών σε ένα βιωματικό γεγονός, κατά το οποίο θα είχαν την ευκαιρία να μπουν στα “παπούτσια” του δικαστή, να νιώσουν την ευθύνη του να παίρνεις μια απόφαση που θα καθορίσει τη ζωή άλλων ανθρώπων και, κυρίως, να αντιληφθούν τη βασική αρχή της αμεροληψίας, βάσει της οποίας λειτουργεί το δικαστήριο: Καμία απόφαση δεν είναι προειλημμένη προτού αρχίσει η δίκη, προτού ακουστούν και οι δύο πλευρές και εκτιμηθούν τα επιχειρήματά τους ψύχραιμα, λογικά και απροκατάληπτα. Αποφασίσαμε, λοιπόν, να θέσουμε την ιδέα αυτή σε μία πιο οργανωμένη βάση» υπογραμμίζει ο κ. Χρυσός.
Η υπόθεση της εικονικής δίκης
Κατ’ αρχάς, συνέγραψαν το σενάριο της δίκης, το οποίο είναι βασισμένο στο βιβλίο «The Children Act» (Νόμος περί τέκνων) του συγγραφέα Ian McEwan. Σύμφωνα με την υπόθεση, ένα παιδί 16 χρόνων νοσηλεύεται σε νοσοκομείο και χρειάζεται επειγόντως μετάγγιση αίματος, προκειμένου να σωθεί η ζωή του. Όμως, οι γονείς του, λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων, εξαιτίας του ότι ανήκουν σε συγκεκριμένο δόγμα, αρνούνται την μετάγγιση. Το νοσοκομείο, θεωρώντας ότι έχει την ευθύνη να περιθάλψει τον ασθενή, απευθύνεται στο δικαστήριο και ζητάει να του επιτραπεί να προχωρήσει στη μετάγγιση, αντίθετα στην βούληση των γονέων. Το δικαστήριο, αφού ακούσει και τις δύο πλευρές και τους μάρτυρές τους, πρέπει να αποφασίσει αν θα δεχτεί την αίτηση του νοσοκομείου.
Παρόλο που η δράση αυτή απευθύνεται κυρίως σε μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενδιαφέρον έχουν δείξει και οι μαθητές της Δ΄ τάξης Δημοτικού της Νέας Φιλαδέλφειας. Επίσης, η Β΄και Γ΄ τάξη Λυκείου του Κορυδαλλού και η Β΄ τάξη Λυκείου ιδιωτικού σχολείου, ενώ υπάρχουν συζητήσεις και με άλλες μονάδες σχολικές.
«Προφανώς, το πρόγραμμα της εικονικής προγράμματος απευθύνεται σε μεγαλύτερα παιδιά, στα οποία θα αποστέλλουμε την υπόθεση, ώστε να έχουν τον χρόνο να προετοιμαστούν. Θα χωρίζονται σε τρεις ομάδες, εκ των οποίων τη μία θα αποτελούν οι δικαστές και τις άλλες δύο οι δικηγόροι των δύο πλευρών. Αφού ακουστούν τα επιχειρήματα, οι δικαστές-παιδιά θα αποσύρονται για αληθινή διάσκεψη, με ανοιχτό και πιθανό κάθε αποτέλεσμα, και μετά θα ανακοινώνουν την απόφασή τους» εξηγεί ο κ. Χρυσός.
Δ. Χρυσός: «Ετοιμάζουμε εκδηλώσεις ιστορικού ενδιαφέροντος, στις οποίες θα συζητήσουμε με γνωστούς συγγραφείς σχετικά με συγκεκριμένες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας μας, η δε πρώτη εξ αυτών θα αφορά την περίοδο του Μεσοπολέμου».
Η πρώτη εικονική δίκη του Διοικητικού Πρωτοδικείου Πειραιά πιθανότατα θα λάβει χώρα την 1η Μαρτίου, αλλά η φιλοδοξία των υπευθύνων είναι να διεξάγουν μερικές ακόμα τέτοιες δίκες κατά τη διάρκεια της άνοιξης. «Να τονίσω, πάντως, ότι η εικονική δίκη θα αποτελεί μέρος μόνο του προγράμματος, το οποίο θα περιλαμβάνει συζήτηση με τον Προϊστάμενο του δικαστηρίου, προβολή παρουσίασης σχετικά με τις βασικές έννοιες της δικαιοσύνης, ξενάγηση στους χώρους του δικαστηρίου, συνομιλία με γραμματείς και, για τα μεγαλύτερα παιδιά, συζήτηση με δικαστές για τις συνθήκες και τον τρόπο εργασίας ενός δικαστικού λειτουργού. Θα μπορεί να έχει δηλαδή η επίσκεψηκαι χαρακτήρα επαγγελματικού προσανατολισμού, αφού για τα παιδιά του Λυκείου κάτι τέτοιο είναι κρίσιμο» παρατηρεί ο κ. Χρυσός.
Η πλειονότητα των εικονικών δικών που γίνονται στη χώρα μας απευθύνονται κυρίως σε φοιτητές των Νομικών Σχολών, οι οποίοι έχουν μεγαλύτερη και καλύτερη εξοικείωση με το αντικείμενο. Πως άραγε θα γίνει η προετοιμασία των μαθητών; «Έχουμε σκοπό να προσδώσουμε μια πολύ ευχάριστη ατμόσφαιρα σε όλη αυτή την διαδικασία. Ένας δικαστής θα συμμετέχει σε κάθε ομάδα παιδιών, για να τα κατευθύνει σχετικά. Το σενάριο θα το γνωρίζουν αρκετό καιρό νωρίτερα και, αν το επιθυμούν και οι εκπαιδευτικοί, θα μπορούν να το έχουν επεξεργαστεί και στο σχολείο ή ακόμα και να έχουν διαβάσει το σχετικό βιβλίο, που προανέφερα. Σκεφτόμαστε να αναπτύξουμε και άλλα σενάρια υποθέσεων, ώστε τα παιδιά να έχουν και δυνατότητα επιλογής αυτού που τους ενδιαφέρει περισσότερο.
Φυσικά, δεν πρόκειται να δώσουμε σημασία σε νομικίστικα ή δικονομικά ζητήματα. Το νόημα της δραστηριότητας αυτής είναι να συμμετέχουν τα παιδιά σε μία διαδικασία, στην οποία θα πρέπει αφενός να εκφέρουν λογικά επιχειρήματα, αφετέρου να αξιολογήσουν τα αντικρουόμενα επιχειρήματα των δύο πλευρών, όπως κάνει δηλαδή ένα αληθινό δικαστήριο» επισημαίνει ο κ. Χρυσός.
Οι δράσεις
Οι δράσεις του Διοικητικού Πρωτοδικείου Πειραιά δεν ξεκινούν τώρα με την εικονική δίκη, ούτε όμως σταματούν σε αυτήν. Όπως υπογραμμίζει ο κ. Χρυσός εδώ και ενάμιση χρόνο «το δικαστήριο μας βγαίνοντας από τη συνήθη απομόνωση των ελληνικών δικαστηρίων, έχει αναπτύξει μια πληθώρα δράσεων πολιτιστικών, επιμορφωτικών, περιβαλλοντικών και φιλανθρωπικών, οι οποίες παίζουν κρίσιμο ρόλο στη σύνδεσή του με την κοινωνία, στην καλλιέργεια μιας ανθρώπινης εικόνας προς τους πολίτες, αλλά και στην καλλιέργεια υγιών, ολοκληρωμένων σχέσεων μεταξύ του προσωπικού. Για το προσεχές διάστημα, ετοιμάζουμε ορισμένες εκδηλώσεις ιστορικού ενδιαφέροντος, στις οποίες θα συζητήσουμε με γνωστούς συγγραφείς σχετικά με συγκεκριμένες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας μας, η δε πρώτη εξ αυτών θα αφορά την περίοδο του Μεσοπολέμου».
Ωστόσο, η πρώτη δράση του προγράμματος υποδοχής σχολείων που τρέχει το Διοικητικό Πρωτοδικείο Πειραιά ήταν η επίσκεψη της Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων Πειραιά (ΕΠΑΠ) στις αρχές Δεκεμβρίου 2023. «Ζήσαμε συγκλονιστικές στιγμές κατά την επίσκεψη των παιδιών της ΕΠΑΠ, τα οποία επέδειξαν εντυπωσιακή κρίση και ωριμότητα, κάνοντας παρατηρήσεις που έθιγαν στον πυρήνα τους τα ουσιωδέστερα ζητήματα της δικαιοσύνης» αναφέρει ο κ. Χρυσός μεταφέροντας ορισμένες από τις στιγμές που έζησε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης αυτής.
«Εισαγγελέας; Αυτός που αποφασίζει να πάρουν ένα παιδί από την οικογένειά του»
«Όταν ρωτήσαμε τι είναι το “δίκαιο”, ένα αγοράκι πέντε χρόνων μας απάντησε ότι “δίκαιο είναι, όταν έχω εγώ μια σοκολάτα, να έχουν και τα άλλα παιδιά από μία σοκολάτα”. Αυτή είναι η πιο εύστοχη διατύπωση της έννοιας της κοινωνικής (και όχι απλά νομικής) δικαιοσύνης που έχω ακούσει. Όταν ρωτήσαμε αν γνωρίζουν τι κάνει ο εισαγγελέας, ένα κορίτσι εφηβικής ηλικίας μας απάντησε ότι “εισαγγελέας είναι αυτός που αποφασίζει να πάρουν ένα παιδί από την οικογένειά του”, μια συγκλονιστική μαρτυρία ενός παιδιού, που προέρχεται από την τραυματική πρώτη επαφή του με το δικαστικό σύστημα. Να σημειώσω εδώ ότι βασικός σκοπός μας ήταν να απομυθοποιήσουμε στα παιδιά την έννοια του δικαστηρίου, να τους δείξουμε ότι πρόκειται για μια απλή υπηρεσία που κάνει μια δουλειά και ότι οι δικαστές είναι κανονικοί άνθρωποι που και αυτοί απλώς κάνουν μια δουλειά. Τέλος, ένα μεγαλύτερο παιδί, 17 χρόνων, έκανε μια παρατήρηση που με τρόπο απλό και εύστοχο έθεσε το πρόβλημα του αναχρονισμού και της καθυστέρησης της ελληνικής δικαιοσύνης: “Αφού οι υποθέσεις καταχωρίζονται στον υπολογιστή, γιατί υπάρχουν όλες αυτές οι στοίβες με τα έγγραφα;” Μετά από αυτό είχα μείνει άφωνος! Ένα παιδί Λυκείου αντιλαμβάνεται αμέσως τα προβλήματα που η πολιτική μας ηγεσία αδυνατεί ή αδιαφορεί να λύσει εδώ και δεκαετίες και που συνιστούν την τροχοπέδη στη δημιουργία ενός δικαστικού συστήματος που να υπηρετεί τον πολίτη» καταλήγει ο κ. Χρυσός.
Για τις δράσεις του Διοικητικού Πρωτοδικείου Πειραιά μπορείτε να ενημερώνεστε και από την σελίδα του https://dprotodikeiopeiraia.blogspot.com/